Πάνω από 10 δισ. ευρώ η περιουσία των κληροδοτημάτων που… κάθεται

Πρόκειται για τον Προκόπη Παυλόπουλο από τη ΝΔ και τον Θανάση Τσούρα από το ΠΑΣΟΚ, οι οποίοι ύστερα από ενδελεχή μελέτη και έρευνα υπέβαλαν το πόρισμά τους, το οποίο είναι καταπέλτης, γιατί αποκαλύπτει ότι μια ασύλληπτη περιουσία πολλών δισ. ευρώ βρίσκεται στα αζήτητα και παραμένει αναξιοποίητη για ανόητους γραφειοκρατικούς λόγους ή εξαιτίας σκόπιμων μεθοδεύσεων κάποιων που την… ξεκοκαλίζουν!
Το πόρισμα που κατατέθηκε στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας καταλήγει σε τραγικές διαπιστώσεις που αφορούν σε εκτροπές των εθνικών κληροδοτημάτων από τον σκοπό λειτουργίας τους, τα οποία ελέγχονται επιδερμικά από το υπουργείο Οικονομικών και εποπτεύονται από αναποτελεσματικά έως καθόλου. Στο πόρισμα που πρόκειται να υποβληθεί στην κυβέρνηση, καταγράφονται συγκεκριμένες διαπιστώσεις όπου οι αριθμοί που αντιστοιχούν στο σύνολο των κοινωφελών περιουσιών και η αξία τους προκαλούν… ζαλάδα.
Έχουμε και λέμε: Το σύνολο των κοινωφελών περιουσιών σήμερα –μικρών και μεγάλων– είναι κατά προσέγγιση 11.000. Εξ αυτών, περίπου 2.500 είναι ιδρύματα και κληροδοτήματα, 3.000 είναι σχολάζουσες περιουσίες, ενώ οι υπόλοιπες 5.500 περιουσίες είναι υπό εκκαθάριση. Αυτές εκκαθαρίζονται από τη Διεύθυνση Εθνικών Κληροδοτημάτων του αρμόδιου υπουργείου με ρυθμό το πολύ 20 υποθέσεις τον χρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι με τα σημερινά δεδομένα θα απαιτηθούν περισσότερα από… 300 χρόνια για να εκκαθαριστούν όλες οι περιουσίες. Στο μεταξύ θα έχουν σωρευθεί περισσότερες από 15.000 νέες υποθέσεις, αφού προστίθενται περίπου 50 νέες κάθε χρόνο. Συγκεκριμένα για τις σχολάζουσες περιουσίες αναφέρεται ότι οι κηδεμόνες σπάνια αποδίδουν λογαριασμό των ενεργειών τους, βλάπτοντας το Δημόσιο και στερώντας από τον κρατικό προϋπολογισμό σημαντικά έσοδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΓΛΚ, εισρέουν κάθε χρόνο αρκετά χρήματα στις ΔΟΥ από τις σχολάζουσες κληρονομιές, έσοδα τα οποία θα μπορούσαν να είναι πολύ υψηλότερα εάν υπήρχε πρόγραμμα ταχείας εκκαθάρισής τους και δεν παρέμεναν 20 και 30 χρόνια χωρίς να έχουν εκκαθαριστεί.
Η συνολική τώρα αξία της περιουσίας των 11.000 κοινωφελών περιουσιών είναι άγνωστη και είναι αδύνατον να υπολογιστεί. Οι 115 περιουσίες της άμεσης διαχείρισης έχουν περιουσία 41 εκατ. ευρώ, ενώ οι περιουσίες που αφήνονται για κοινωφελείς σκοπούς ξεκινούν από 200.000 ευρώ και πάνω, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν σε πολλά εκατομμύρια ευρώ. Κατά προσέγγιση όμως, καταλήγει το πόρισμα, η συνολική αξία τους είναι τουλάχιστον 10 δισ. ευρώ, χωρίς να περιλαμβάνεται η περιουσία, κινητή και ακίνητη, των πολύ μεγάλων κοινωφελών περιουσιών την οποία δεν γνωρίζουμε!
Οι συντάκτες του πορίσματος μιλούν για «μακροχρόνια κακοδιαχείριση των κοινωφελών περιουσιών από τους διαχειριστές τους, σε συνδυασμό με την απουσία ουσιαστικού ελέγχου και αποτελεσματικής εποπτείας της πολιτείας», ενώ «η κατάσταση πολλών κληροδοτημάτων σε ό,τι αφορά την οργάνωση και τη διαφανή λειτουργία τους αλλά και τον τρόπο εκπλήρωσης του σκοπού τους οδηγεί στη διαπίστωση ότι συγκεκριμένα κληροδοτήματα έχουν εκτραπεί από την επίτευξη του σκοπού για τον οποίον συνεστήθησαν». Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι «σε αρκετές περιπτώσεις, ιδίως όταν πρόκειται για κληροδοτήματα που αφορούν την εκπαίδευση ή την Εκκλησία, η εποπτεία διασπάται αφού ανατίθεται σε διαφορετικές αρχές, με αποτέλεσμα να καθίσταται από αναποτελεσματική έως ανύπαρκτη».
Παρατηρούν επίσης ότι η πεπαλαιωμένη νομοθεσία δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις εξελίξεις των καιρών και στο έργο το οποίο καλούνται σήμερα να επιτελέσουν τα κληροδοτήματα και ότι δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά η πολύ μεγάλη, διαχρονικά, καθυστέρηση ολοκλήρωσης του έργου των κατά καιρούς επιτροπών οι οποίες συγκροτήθηκαν για να διαμορφώσουν το νέο σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο. Από την άλλη πλευρά, χαρακτηρίζουν επιδερμικό τον έλεγχο που ασκείται από τις αρμόδιες αρχές του υπουργείου Οικονομικών και κυρίως από τη Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων, γεγονός που έχει δραματικές επιπτώσεις τόσο ως προς την αποτελεσματική εκπλήρωση του σκοπού τους όσο και σε θέματα διαφάνειας της όλης δράσης τους.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του πορίσματος ότι «η κατάσταση πολλών από τα κληροδοτήματα αυτά και όσον αφορά την εν γένει οργάνωση και διαφανή λειτουργία τους και όσον αφορά τον τρόπο εκπλήρωσης του σκοπού τους οδηγεί στη διαπίστωση ότι συγκεκριμένα κληροδοτήματα έχουν εκτραπεί από την επίτευξη του σκοπού για τον οποίο συνεστήθησαν».
Για την αξιοποίηση των κληροδοτημάτων το πόρισμα προτείνει μεταξύ των άλλων:
• Καταγραφή των κληροδοτημάτων και της περιουσίας τους.
• Διερεύνηση της πραγματικής βούλησης του κάθε διαθέτη, για να διαπιστωθεί αν η διαχείριση πραγματοποιείται σύμφωνα με αυτή.
• Να διερευνηθεί, στο ίδιο πλαίσιο, ποια κληροδοτήματα έχουν καταστεί ανενεργά και ποια είναι εκείνα ως προς τα οποία η πραγματοποίηση του σκοπού τους, σύμφωνα με τη βούληση του διαθέτη, έχει καταστεί πραγματικά ανέφικτη, προκειμένου με πλήρη τήρηση του άρθρου 109 του Συντάγματος και της αντίστοιχης εκτελεστικής νομοθεσίας να διατεθούν οι περιουσίες τους για παρεμφερείς σκοπούς.