ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΥΠΟΤΕΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡΧΡΕΩΜΕΝΟΥΣ
Την ίδια ώρα, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη μια πρωτοφανής καθίζηση της πραγματικής οικονομίας από τη σκληρή οικονομική πολιτική του Μνημονίου και την κρίση ρευστότητας, ενώ ακόμη και κορυφαίος υπουργός του ΠΑΣΟΚ, που είχε πρόσφατα, σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», δίωρη ενημερωτική συνάντηση με τον Γ. Παπακωνσταντίνου, εκφράζει την απορία του για την ανυπαρξία σχεδίου και την έλλειψη αναπτυξιακής στρατηγικής από την οικονομική πολιτική.
Υπό την ασφυκτική πίεση των αγορών, που οδηγούν μέχρι το τέλος Μαρτίου και την Πορτογαλία στην «αγκάλη» του Ευρωπαϊκού Ταμείου Οικονομικής Σταθερότητας (EFSF), η πολιτική ηγεσία της Ευρωζώνης ετοιμάζει το πλαίσιο αποφάσεων για την αναχαίτιση της κρίσης, με τον γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε σε ρόλο επιδιαιτητή και υποβολέα αυστηρών όρων:
1. Η Γερμανία «βλέπει» τις αποφάσεις για την τελική λύση να λαμβάνονται όχι νωρίτερα από τη Σύνοδο Κορυφής στα τέλη Μαρτίου, διαλύοντας τις ελπίδες που είχε δημιουργήσει ο Γ. Παπακωνσταντίνου με δηλώσεις του στο αμερικανικό δίκτυο CNBC για κρίσιμες αποφάσεις μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου.
2. Ο Σόιμπλε προβάλλει σκληρό γερμανικό «βέτο» στις προτάσεις Μπαρόζο και Τρισέ για μεγάλη επέκταση των διαθέσιμων κονδυλίων του EFSF. Στην καλύτερη περίπτωση, η Γερμανία διαμηνύει ότι θα δεχθεί στην παρούσα φάση να είναι διαθέσιμα περισσότερα κονδύλια από τα ήδη «διατεθειμένα» 440 δισ. ευρώ του EFSF (σήμερα ένα μεγάλο μέρος τους τηρείται ως αποθεματικό, για να έχουν καλύτερη αξιολόγηση από τους διεθνείς οίκους τα ομόλογα που εκδίδει το EFSF). Και φαίνεται ότι θα δεχθεί κάποιες προτάσεις για μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση των κονδυλίων διάσωσης, κυρίως δηλαδή να επιτρέπεται στο Ταμείο να αγοράζει ομόλογα υπερχρεωμένων χωρών από την αγορά, ώστε να φύγουν «βάρη» από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
3. Φαίνεται, όμως, ότι σε «αντάλλαγμα» για κάποιες παραχωρήσεις σε θέματα χρηματοδοτικής στήριξης των υπερχρεωμένων, η Γερμανία θα ζητήσει δρακόντειους δημοσιονομικούς κανόνες στην Ευρωζώνη, υπαναχωρώντας ακόμη και από τη συμφωνία Μέρκελ – Σαρκοζί για επιβολή προστίμων στους απείθαρχους μόνο με πολιτική απόφαση (ψηφοφορία) και όχι με αυτόματο τρόπο, όπως έχει προτείνει η Κομισιόν. Με το νέο πλαίσιο, ουσιαστικά οι υπουργοί Οικονομικών των εθνικών κυβερνήσεων επιδιώκεται να μετατραπούν σε απλά «γρανάζια» ενός κεντρικού μηχανισμού επιβολής δημοσιονομικής πειθαρχίας, που για τις υπερχρεωμένες χώρες θα σημαίνει επιβολή προγραμμάτων αέναης λιτότητας.
4. Τι σημαίνει αυτό; Όπως τόνισε σε άρθρο του στους «Financial Times» ο καθηγητής του Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Κεν Ρόγκοφ, που έχει ασκήσει σκληρή κριτική στην πολιτική του Ταμείου, «η μακροοικονομική πολιτική της Ευρωζώνης χαρακτηρίζεται από τόση έλλειψη συνοχής σε τόσο πολλά επίπεδα, που δεν ξέρει κανείς από πού να αρχίσει. Η βασική στρατηγική είναι να ελπίζουν ότι η δημοσιονομική σύσφιγξη στην περιφέρεια, συνδυασμένη με γενναιόδωρες ενέσεις ρευστότητας από τον πυρήνα, θα θεραπεύσει όλες τις ασθένειες. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι οι πληθυσμοί της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και ίσως της Ισπανίας δεν μπορούν να υπομείνουν επ’ αόριστον την ύφεση για να διασφαλισθεί η εξυπηρέτηση χρεών σε ξένους πιστωτές».
Η ύφεση «σκοτώνει»
και… ημείς άδομεν
Για τα θέματα αμιγώς ελληνικού ενδιαφέροντος, η γερμανική πλευρά δεν είναι ιδιαίτερα «γενναιόδωρη» στην έκφραση αλληλεγγύης, παρότι ο Σόιμπλε δήλωσε πρόθυμος να συμφωνήσει στην επιμήκυνση του δανείου των 110 δισ. ευρώ. Το πιθανότερο είναι ότι η συμφωνία για την επιμήκυνση μετατίθεται στο τέλος Μαρτίου, (κατά άλλους για το καλοκαίρι) μαζί με όλο το «πακέτο» αποφάσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι δόσεις μέχρι και την τέταρτη, που θα έχουν εκταμιευθεί στο μεταξύ, θα εξαιρεθούν από την επιμήκυνση. Το μόνο θετικό για την Ελλάδα είναι ότι, υπό την πίεση της ΕΚΤ, που βλέπει το αδιέξοδο στο οποίο οδηγούν τα σχεδόν τοκογλυφικά επιτόκια για τα δάνεια διάσωσης, έχει ανοίξει ένα «παράθυρο» διαπραγμάτευσης για χαμηλότερο επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδας από το υπερβολικά υψηλό επίπεδο του 5%.
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που διακυβεύεται σήμερα είναι οι όροι χρηματοδότησης της Ελλάδας μετά το 2013, καθώς και οι όροι της διαφαινόμενης ως βέβαιης, παρά τις διαψεύσεις, αναδιάρθρωσης του χρέους (αν, δηλαδή, θα υπάρξει «κούρεμα» ιδιωτών πιστωτών ή απλή επιμήκυνση με χαμηλά επιτόκια, η οποία δεν θα θίξει θανάσιμα τις ελληνικές τράπεζες). Η κυβέρνηση υψώνει το… λάβαρο των ευρωομολόγων, γνωρίζοντας ότι θα χρειασθεί και μετά το 2013 δανεισμό από την Ευρώπη, αφού το κόστος χρηματοδότησης από τις αγορές θα είναι τόσο υψηλό, λόγω του κινδύνου αναδιάρθρωσης χρέους, που θα εγγυάται τη χρεοκοπία. Η γερμανική πλευρά απορρίπτει βεβαίως την «εύκολη» για την Ελλάδα λύση της χρηματοδότησης με ευρωομόλογα και επιμένει σε νέο δάνειο, αυτήν τη φορά από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, με πολύ αυστηρούς όρους δέσμευσης της οικονομικής πολιτικής, χωρίς να δεσμεύεται εκ των προτέρων ότι η αναδιάρθρωση του χρέους, που θα πρέπει να γίνει μέσω του Μηχανισμού, δεν θα οδηγήσει σε «κούρεμα» πιστωτών.
«Θανατηφόρα» ύφεση
Την ώρα που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη οι διαβουλεύσεις για την «τελική λύση», η πραγματική οικονομία της χώρας βυθίζεται σε μια «θανατηφόρα», για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, ύφεση, με πιο επικίνδυνο σύμπτωμα το ιστορικό ρεκόρ ανεργίας του Οκτωβρίου (στο 13,5%, με αύξηση σχεδόν μιας μονάδας σε έναν μήνα) και την απώλεια απασχόλησης για 193.000 άτομα μόνο μέσα στο 2010. Πέραν της συμπίεσης των εισοδημάτων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, βασικό πρόβλημα της αγοράς είναι η παντελής έλλειψη ρευστότητας, καθώς το τραπεζικό σύστημα αδυνατεί να προσφέρει νέες πιστώσεις, αλλά στην πραγματικότητα απορροφά ρευστότητα (1,5 δισ. ευρώ ήταν οι αρνητικές καθαρές ροές από τις τράπεζες στο 11μηνο του 2010).
Τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα μπορούσε να αξιοποιήσει η κυβέρνηση για να στηρίξει την αγορά ρίχνονται στη «μάχη» με εξαιρετικά βραδείς ρυθμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και το Ταμείο Επιχειρηματικότητας (διάδοχος του ΤΕΜΠΜΕ), το ισχυρότερο εργαλείο πιστωτικής στήριξης της οικονομίας, που ήδη έχει διαθέσιμα κονδύλια 2 δισ. ευρώ από το ΕΣΠΑ, δεν αναμένεται να προσφέρει ρευστότητα πριν από τον Ιούνιο!
Ένας από τους βασικούς λόγους της καθυστέρησης είναι ότι οι τράπεζες, που θα συμβάλουν και αυτές με δικά τους δάνεια στις συνολικές χρηματοδοτήσεις του Ταμείου, δεν εμφανίζονται πρόθυμες να στηρίξουν την προσπάθεια (μόνο δύο έχουν δηλώσει ως τώρα συμμετοχή) λόγω έλλειψης ρευστότητας. Την ίδια ώρα, παραμένει αναπάντητη η αγωνία 30.000 επιχειρηματιών που είχαν δανεισθεί με εγγυήσεις του ΤΕΜΠΜΕ και ζητούν παράταση στην καταβολή της πρώτης δόσης του δανείου τους, καθώς για να δοθεί η παράταση θα χρειασθεί έγκριση από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Κομισιόν.
Κορυφαίος υπουργός εκτός οικονομικού επιτελείου, ο οποίος ενημερώθηκε σε δίωρη συνάντηση πρόσφατα από τον υπουργό Οικονομικών, δήλωνε στο «Π» έκπληκτος για την απουσία συνεκτικού αναπτυξιακού σχεδιασμού. Κορυφαία στελέχη του ΠΑΣΟΚ διατυπώνουν στο παρασκήνιο οξύτατη κριτική στους «μαθητευόμενους μάγους», όπως τους αποκαλούν χαρακτηριστικά, του οικονομικού επιτελείου, οι οποίοι, όπως λένε, ασκούν μια πολιτική που οδηγεί σε καταστροφική ύφεση με την αλαζονεία των ανθρώπων που είναι βαθύτατα πεπεισμένοι ότι προωθούν ιστορικής σημασίας μεταρρυθμίσεις για την αναγέννηση της οικονομίας!
Δημοσιονομικά αδιέξοδα
και «μάχη» με ΑΔΕΔΥ
Στο δημοσιονομικό πεδίο, ο «θρίαμβος» της εκτέλεσης του προϋπολογισμού της κεντρικής διοίκησης με έλλειμμα χαμηλότερο από τον στόχο είναι στην πραγματικότητα ένα επικοινωνιακό τέχνασμα. Για να παρουσιασθεί η «επιτυχία», αναθεωρήθηκαν δύο φορές οι αρχικοί στόχοι του Μνημονίου σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα, ώστε η τελική απόκλιση να εμφανισθεί ως «επιτυχία». Η μείωση του ελλείμματος του τακτικού προϋπολογισμού δημιουργεί ένα «μαξιλάρι» για να απορροφηθούν τα ελλείμματα του ευρύτερου δημόσιου τομέα, τα οποία όμως είναι σε κάθε περίπτωση πολύ υψηλότερα από τις αρχικές προβλέψεις.
Σε ό,τι αφορά τα έσοδα, η τελική «επιτυχία», δηλαδή η μείωση της απόκλισης από τον (δύο φορές αναθεωρημένο) στόχο στα 280 εκατ. ευρώ, έρχεται με βαρύ τίμημα, καθώς η κυβέρνηση εξάντλησε με την περαίωση και τη ρύθμιση για τα ληξιπρόθεσμα χρέη κάθε δυνατότητα πρόσθετης άντλησης εσόδων από αυτές τις πηγές μέσα στο 2011 και υπάρχουν πλέον ελάχιστες «εφεδρείες» για να διορθωθούν αποκλίσεις φέτος (δεν είναι τυχαίο ότι σχεδιάζεται ακόμη και περαίωση εκκρεμών υποθέσεων ακίνητης περιουσίας για να συγκεντρωθούν 300 εκατ. ευρώ).
Το οικονομικό επιτελείο έχει φθάσει σε ακραίο σημείο «επικοινωνιακού μασάζ» στα γεγονότα, δηλώνοντας ικανοποίηση ακόμη και για την άντληση 1,5 δισ. ευρώ με έντοκα γραμμάτια, με τοκογλυφικό επιτόκιο 4,9%, υψηλότερο και από την προηγούμενη αντίστοιχη δημοπρασία και πολλαπλάσιο του αντίστοιχου γερμανικού, που κινείται κοντά στο απόλυτο μηδέν!
Κυβερνητικά στελέχη φοβούνται ότι μέσα στο 2011 εξαντλούνται τα όρια ανοχής της βάσης του ΠΑΣΟΚ στις μεταρρυθμίσεις, καθώς η κυβέρνηση θα βγει με τεράστιες απώλειες πολιτικού κεφαλαίου από την προσπάθεια για «ψαλίδισμα» των ΔΕΚΟ και «άνοιγμα» των επαγγελμάτων, για να μπει σε μια μεγάλη «μάχη» με την ΑΔΕΔΥ για το νέο μισθολόγιο, με το οποίο θα πρέπει να «τσεκουρωθεί» κατά 1 δισ. ευρώ επιπλέον η ήδη μειωμένη μισθοδοσία των υπαλλήλων.
Η «μάχη» με την ΑΔΕΔΥ, με την ΠΑΣΚΕ να διαχωρίζει ήδη δημόσια τη θέση της από την κυβερνητική πολιτική, προδιαγράφεται εξαιρετικά δύσκολη και είναι ένας από τους λόγους που διατηρούνται σε «κυκλοφορία» τα σενάρια για πρόωρες εκλογές τον Μάρτιο.