Ώρες αγωνίας για spread, καταθέσεις και φόρους

Τα στελέχη του υπουργείου Οικονομικών και του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους δίνουν μια πολύ δύσκολη, αν όχι χαμένη εξαρχής, «μάχη» για να αποφύγει η χώρα τον ακόμη πιο «σφιχτό» αποκλεισμό της από τις αγορές, καθώς ο οίκος Moody’s, που κινείται με εξαιρετική «επιθετικότητα» έναντι των χωρών της Ευρωζώνης, προσανατολίζεται σε υποβάθμιση εντός του Ιανουαρίου, της αξιολόγησης των ελληνικών ομολόγων. Πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι ο σχεδιασμός του οίκου καταλήγει σε «τσεκούρωμα» αξιολόγησης των ομολόγων κατά δύο βαθμίδες (από την κατηγορία «σκουπιδιών» Ba1 σε… χαμηλότερη κατηγορία «σκουπιδιών» Ba3), που θα δώσει το έναυσμα και στους άλλους δύο οίκους (S&P και Fitch) για ανάλογα «βαριές» υποβαθμίσεις. Στο παρασκήνιο, οι αρμόδιοι παράγοντες του υπουργείου σχεδόν… εκλιπαρούν τη Moody’s να «παγώσει» για δυο μήνες τη διαδικασία αξιολόγησης, ώστε να προλάβει το υπουργείο Οικονομικών να παρουσιάσει την πρόοδο που περιμένει το πρώτο δίμηνο του έτους στη συλλογή εσόδων και στην «τιθάσευση» των δαπανών, αποφεύγοντας πιθανόν τα χειρότερα και σε ό,τι αφορά τη μεταχείριση του Δημοσίου από τους οίκους αξιολόγησης. Όμως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η προσπάθεια αυτή θα έχει επιτυχή κατάληξη και η αγορά ομολόγων προεξοφλεί τα χειρότερα, ανεβάζοντας και πάλι το spread των δεκαετών ομολόγων κοντά στις 1.000 μονάδες βάσης.

Επίμονες «προφητείες» χρεοκοπίας…

Τραπεζικά στελέχη εκτιμούν ότι οι οίκοι αξιολόγησης θα παίξουν και πάλι το δικό τους παιχνίδι, κλείνοντας με τις κινήσεις τους τον δρόμο της χώρας προς τις αγορές, που ούτως ή άλλως είναι σπαρμένος με… αγκάθια, αφού έχει γίνει πλέον ορατός ο κίνδυνος ελεγχόμενων χρεοκοπιών στην Ευρωζώνη και παραμένει άγνωστο το πώς θα επαληθευθούν οι υπεραισιόδοξες προβλέψεις του Μνημονίου για δανεισμό από τις αγορές από το 2012 και μετά. Όπως τονίζουν, οι οίκοι αξιολόγησης συμμετέχουν με τον δικό τους τρόπο στις συντονισμένες πιέσεις των αγορών προς τη Γαλλία και τη Γερμανία να δεχθούν γρήγορα κάποια μονιμότερη λύση στο πρόβλημα των υπερχρεωμένων χωρών του ευρώ (π.χ. με έκδοση ευρωομολόγων), γι’ αυτό και δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στις ούτως ή άλλως αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας προσπάθειες του οικονομικού επιτελείου να πείσει ότι το Μνημόνιο μπορεί να εφαρμοσθεί χωρίς παρεκκλίσεις.

Σε αυτό το άκρως δυσμενές κλίμα, που έγινε ακόμη πιο «βαρύ» μετά την κάθετη αύξηση του κόστους δανεισμού της Πορτογαλίας (το επιτόκιο των εξάμηνων εντόκων γραμματίων «σκαρφάλωσε» στο 3,7%, δηλαδή σχεδόν οκτώ φορές πάνω από το αντίστοιχο γερμανικό), ο ΟΔΔΗΧ αρχίζει από την Τρίτη την προσπάθεια άντλησης κεφαλαίων με εκδόσεις εντόκων γραμματίων.

Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου διέψευσε αυτήν την εβδομάδα, με αρκετή καθυστέρηση, αποκαλυπτικά δημοσιεύματα των προηγούμενων ημερών (μεταξύ των οποίων και από το «Π») για τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις Παπαδήμου – τραπεζιτών, με στόχο μια συμφωνία επιμήκυνσης με χαμηλά επιτόκια για το χρέος της χώρας και προς τους ιδιώτες πιστωτές. Η διάψευση δεν φάνηκε αρκετά πειστική στους αναλυτές, που εξακολουθούν να «βλέπουν» αποτυχία στην εφαρμογή του Μνημονίου: Ο καθηγητής του Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Κεν Ρόγκοφ, αλλά και ο Άντριου Μπόσομγουερθ, διαχειριστής του μεγαλύτερου fund που επενδύει σε ομόλογα διεθνώς (PIMCO), επανέλαβαν τις προβλέψεις τους ότι η ελεγχόμενη αναδιάρθρωση του χρέους, η ανεξέλεγκτη χρεοκοπία ή ακόμη και η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη είναι πιθανότερα σενάρια από την ομαλή εφαρμογή του παρόντος οικονομικού προγράμματος.

Νευρικοί οι καταθέτες

Ο υπουργός Οικονομικών δεν περίμενε πιθανότατα ούτε ο ίδιος ότι θα άλλαζε τις διεθνείς εκτιμήσεις για την Ελλάδα με τις δηλώσεις του, ήταν όμως αναγκαίο να διαψεύσει σε αυτήν τη φάση τις πράγματι διεξαχθείσες στο παρασκήνιο διαβουλεύσεις για αναδιάρθρωση / επιμήκυνση του χρέους και προς τους ιδιώτες πιστωτές, απευθυνόμενος περισσότερο προς το εσωτερικό ακροατήριο των ελλήνων καταθετών, οι οποίοι εμφανίζονται αρκετά «νευρικοί», δίνοντας αφορμές για σενάρια αποσταθεροποίησης του τραπεζικού συστήματος.

Τον Νοέμβριο η έξοδος καταθετών δεν ανακόπηκε, αλλά αντίθετα επιταχύνθηκε. Έφυγαν περισσότερα από 2 δισ. ευρώ από τις τράπεζες (περίπου 1% των συνολικών καταθέσεων) και μέχρι το τέλος του χρόνου οι απώλειες σε ετήσια βάση αναμένεται να ξεπεράσουν τα 30 δισ. ευρώ. Υπουργείο Οικονομικών και τράπεζες αποδίδουν τις εκροές στη δύσκολη συγκυρία, που υποχρεώνει επιχειρήσεις και νοικοκυριά να «ζουν από τα έτοιμα». Όμως η πραγματική εξήγηση για τις εκροές γνωρίζουν ότι είναι πολύ διαφορετική: Στην πραγματικότητα, όπως επισημαίνουν τραπεζικά στελέχη, ένα μεγάλο μέρος των εκροών αποδίδεται στον κλονισμό της εμπιστοσύνης των καταθετών στις προοπτικές της χώρας και στο τραπεζικό σύστημα, γι’ αυτό και είναι επικίνδυνη η εξέλιξη του φαινομένου των εκροών και παρακολουθείται πολύ στενά από τις τράπεζες σε ημερήσια βάση.

Στο επίπεδο της δημοσιονομικής διαχείρισης, το υπουργείο Οικονομικών έχει ανεβάσει σε βαθμό… υστερίας τη ρητορική περί αυστηρών μέτρων κατά της φοροδιαφυγής, απειλώντας ακόμη και ότι θα ανοίξουν οι φυλακές για τους φοροφυγάδες. Πίσω από αυτήν τη ρητορική, που πιθανότατα θα αποδειχθεί ότι είχε πολύ μικρότερο περιεχόμενο απ’ όσο φαίνεται, βρίσκεται η αγωνία για «ναυάγιο» στα έσοδα το 2011, που θα μπορούσε να εκτροχιάσει πλήρως την εφαρμογή του Μνημονίου.

Στο υπουργείο Οικονομικών γνωρίζουν καλά ότι με την περαίωση εξαντλήθηκε και η τελευταία «εφεδρεία» για την άντληση εσόδων. Μπορεί να έκλεισε η «τρύπα» του 2010 σε ποσό χαμηλότερο των 300 εκατ. ευρώ από την απρόσμενη επιτυχία της περαίωσης, αλλά πλέον το υπουργείο δεν έχει την παραμικρή δυνατότητα να αντλήσει έσοδα με φορολογικούς ελέγχους για προηγούμενες χρήσεις και θα πρέπει στο εξής να στηριχθεί σε μια υγιή ροή των τρεχόντων εσόδων – άλλωστε, το 2010 εξαντλήθηκαν και τα όρια άντλησης σοβαρών ποσών από ληξιπρόθεσμα χρέη και πολύ σύντομα θα επανέλθει στη Βουλή τροπολογία για τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους των 32 δισ. ευρώ από τα «φέσια» αυτής της κατηγορίας. Έτσι, στο οικονομικό επιτελείο αναγνωρίζουν ότι όλα θα κριθούν φέτος από την αποτελεσματικότητα στην εφαρμογή του νέου φορολογικού νόμου, ο οποίος φέρνει μεν αρκετά πρόσθετα μέτρα και «εργαλεία» για τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, αλλά θα χρειασθεί και να «ξυπνήσει» ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός για να μη μείνει και αυτός ο νόμος στα χαρτιά. Αυτό θα επιδιωχθεί από το υπουργείο με τον φορολογικό «Καλλικράτη», δηλαδή το σχέδιο αναμόρφωσης των μηχανισμών του υπουργείου, με το οποίο δημιουργούνται 13 «μίνι» υπουργεία Οικονομικών (Περιφερειακά Κέντρα) που θα έχουν το γενικό πρόσταγμα στη συλλογή φορολογικών και τελωνειακών εσόδων, ενώ οι εφορίες κλείνουν ή υποβαθμίζονται σε «φορολογικά ΚΕΠ» για εξυπηρέτηση του κοινού.

Με τη μεταρρύθμιση αυτή, η κεντρική υπηρεσία του υπουργείου θα έχει ρόλο «στρατηγείου», δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον εσωτερικό έλεγχο των… ελεγκτών του, στους ελέγχους των μεγάλων επιχειρήσεων και στην πάταξη της φοροαποφυγής (νόμιμη φοροδιαφυγή με μεταφορά των κερδών εκτός Ελλάδας) των πολυεθνικών ομίλων. Στα χαρτιά η μεταρρύθμιση φαίνεται επαρκής για να αναβαθμίσει το υπουργείο Οικονομικών με βάση τα διεθνή πρότυπα (άλλωστε, σε μεγάλο βαθμό διαμορφώθηκε από τα στελέχη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου).

Όμως, στο υπουργείο Οικονομικών γνωρίζουν ότι ο «Καλλικράτης» του φοροεισπρακτικού μηχανισμού θα πρέπει να εφαρμοσθεί κόντρα στις ισχυρές αντιστάσεις του προσωπικού, που έχει φθάσει από καιρό στα όρια της «ανυπακοής» στα κελεύσματα της πολιτικής ηγεσίας…

N. Χ.