Βυζάντιον

Αισθάνομαι σοφότερος από τότε που σταμάτησα να φοβάμαι τις Πρωτοχρονιές. Πρέπει να είναι η δεύτερη ή η τρίτη φορά που μου συμβαίνει. Παλαιότερα ζούσα ένα μικρό δράμα, δάγκωνα ως και το σεντόνι μου στο καθημερινό βασανιστήριο που υφίστασαι όταν περιμένεις τον ύπνο. Η είσοδος της νέας χρονιάς μού προκαλούσε μια αναστάτωση, έναν φόβο. Μπορεί να ήταν η πρόσθεση ενός έτους στην ηλικία (δεν μετρώ ποτέ με τα γενέθλια), αλλά περισσότερο ήταν η άφιξη του καινούργιου. Αν θέλετε, ήταν ένα εύκολο σχήμα για να περιγράψω την αγωνία μου μπροστά στο μέλλον. Τώρα πλέον δεν ανησυχώ. Ξέρω τι θα δω, ξέρω πια και τι καιρό θα κάνει, γνωρίζω πόσο θα μου κοστίσει και πόσα φύλλα θα πέσουν από τα κλαδιά μου. Είμαι τόσο άνετος, που στην αλλαγή του χρόνου μπορεί και να κοιμάμαι. Το κακό ας με βρει στον ύπνο μου.

Αντιθέτως, λατρεύω τις επισκοπήσεις. Ενθουσιάζομαι όταν στρέφω την κεφαλή για να δω πίσω στον χρόνο, ιδιαίτερα όταν βλέπω τόσο μακριά, ώστε βάζω κοφτά την παλάμη στο μέτωπο για να περιορίσω την αντηλιά. Κάπως έτσι, πότε με θλίψη και πότε με καμάρι, διαπιστώνεις ότι μεγαλώνεις. Συζητούσα πρόσφατα με νεαρό συνάδελφο, με εξαιρετικό ταλέντο, ώσπου ανακάλυψα ότι δεν γνώριζε ποιος ήταν ο Μένιος Κουτσόγιωργας. Του εξήγησα, βέβαια, μέσω του Άκη και λίγο ως πολύ το παιδί καλύφθηκε. Όμως ήταν ακόμα ένα σημάδι από εκείνα που σου δίνει πλαγίως η ζωή, λες και ξεροβήχει διακριτικά για να σου θυμίσει τη θέση και την κατάστασή σου. Σήμερα, λοιπόν, σκέφτηκα το αυτονόητο, να επιχειρήσω μια μικρή επισκόπηση της χρονιάς που φεύγει. Και συνειδητοποίησα, που λέτε, ότι το σημαντικότερο γεγονός του 2010 είναι η λήξη του Εμφυλίου του 1949. Αυτά που μας συμβαίνουν τώρα άρχισαν να φουσκώνουν, σαν απόστημα, από τότε. Όταν ο Γιώργος βγαίνει στο Καστελλόριζο (του χρόνου να πάει στον Δουράμπεη) για να ανακοινώσει την ένταξη στον μηχανισμό στήριξης, ουσιαστικά ολοκληρώνει έναν κύκλο που άνοιξε ο παππούς του. Εξήντα χρόνια μετά, η χώρα πληρώνει γραμμάτια που υπέγραψε τότε, όταν έδωσε την ανάπτυξή της αντιπαροχή για να γίνει οικοδομή. Όταν έκανε το κράτος μάνα για να θρέψει ορφανά και συνάμα κορίτσι που βγαίνει στο κλαρί για να τα φέρει στον νταβατζή του.
•••
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, το μεγάλο γεγονός του 2010 συνέβη το 1949. Αλλά και το δεύτερο μεγαλύτερο γεγονός του 2010 δεν περιγράφεται μέσα στα στενά πλαίσια μιας αντικειμενικής παρατήρησης. Ελάτε, το ξέρετε κι εσείς. Το πραγματικά μεγάλο γεγονός του 2010 είναι η συνάντησή μας με την αλήθεια και τη μιζέρια μας. Εμείς μπορεί να το αποτιμούμε με αρνητικό τρόπο, αλλά να μου το θυμηθείτε ότι στο μέλλον θα το εκτιμήσουν. Επιτέλους το 2010 έπεσε ο φερετζές και είδαμε ότι η κοπελιά έχει μουστάκι. Συνομολογήσαμε την υστέρησή μας, τη λαμογιά ως επικρατούσα νοοτροπία, σηκώσαμε τα χαλιά και είδαμε όλα εκείνα τα σιχαμένα σκουπίδια που κρύβαμε από κάτω. Το 2010 είδαμε ποιοι στην πραγματικότητα είμαστε. Και αυτό πρέπει να το διαφυλάξουμε με κάθε τρόπο. Πρέπει να κρατήσουμε βαθιά μέσα μας την αλήθεια. Το γούρι του 2011 είναι η αλήθεια του 2010. Εμείς φέραμε τη χώρα σε αυτήν την κατάσταση, όχι κάποιοι άλλοι. Τα δικά μας δάχτυλα μπήκαν βαθιά μέσα στα μάτια, όχι των τρίτων. Και του κερατά, επειδή σε αυτήν τη χώρα μάθαμε να λατρεύουμε τους προγόνους, νομίζω πως ήρθε η ώρα να αγαπήσουμε πραγματικά και τους απογόνους.
•••
Και κάθομαι τώρα στο γραφείο και φυλλομετρώ τα ηλεκτρονικά αρχεία των εφημερίδων προκειμένου να ξεχωρίσω γεγονότα για να τα βάλω μπροστά στις προθήκες της χρονιάς. Διαπιστώνω ότι καταναλώνω τόση επικαιρότητα, ώστε ακόμα και συγκλονιστικά γεγονότα έχουν αλεστεί με πρωτοφανή ευκολία. Ίσως πάλι να φταίει που έχουμε γίνει αρκετά κυνικοί, οπότε οι έντονες εντυπώσεις ζουν λίγο, είναι περίπου σαν πυροτεχνήματα. Πόσο καλά θυμάστε τη δολοφονία του Σωκράτη Γκιόλια, του δημοσιογράφου που διατηρούσε το troktiko; Πώς έλεγαν τον υπασπιστή του Χρυσοχοΐδη που σκοτώθηκε από το πακέτο-βόμβα; Νομίζω ότι αν αυτά τα γεγονότα είχαν συμβεί πριν από μερικά χρόνια, οι λεπτομέρειές τους θα είχαν χαραχθεί πολύ έντονα στη συλλογική μνήμη. Τώρα όμως ο εγκέφαλος έχει να επεξεργαστεί ως και την άφιξη της Patty. Όμως επιμένω ότι αυτό που χαρακτηρίζει περισσότερο τα αντανακλαστικά μας είναι ο κυνισμός. Τίποτα δεν μας κάνει πλέον εντύπωση. Θυμηθείτε πόσες συλλήψεις έγιναν για την τρομοκρατία τη χρονιά που πέρασε. Δεν θυμάστε ούτε ένα όνομα. Ο Κουφοντίνας και ο Ξηρός έχουν μαρκάρει τη μνήμη μας. Όχι όμως και οι καινούργιοι. Η μόνη περίπτωση για να θυμάσαι πλέον το όνομα τρομοκράτη είναι να είχε λάβει μέρος στο «Master Chef» και να έφτιαχνε ενδιαφέροντα πιάτα.
•••
Άλλο παράδειγμα επιλεκτικής και ασθενικής μνήμης. Θυμάστε πόσοι άνθρωποι βρήκαν τον θάνατο στον σεισμό της Αϊτής; Θυμάστε; Κρατηθείτε: Είναι 230.000 άνθρωποι. Αλλά είναι μακριά, κάπου 14 ώρες συνεχόμενης πτήσης από την Ελλάδα. Όμως το νούμερο παραμένει ασύλληπτο. Ξεχάστηκε κι αυτό. Ο μέσος Έλληνας δεν συγκινήθηκε από τους νεκρούς στην Αϊτή, αλλά από τους λεπρούς στη Σπιναλόγκα. Και μάλιστα συγκινήθηκε εκ του ασφαλούς, με κάτι που δεν υπάρχει πια. Τι πιο ωραίο, έτσι δεν είναι; Να κλαις για κάτι που έχει περάσει. Αν όμως ήταν μια σειρά για φυλακισμένους, για ασθενείς του AIDS ή για πρεζόνια, δηλαδή για τους σύγχρονους λεπρούς, δεν θα την έβλεπε ούτε ψυχή. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά νομίζω ότι η Ελλάδα έκλαψε το 2010 για το δράμα των λεπρών και για την μπεσαμέλ του Μανώλη που αποχώρησε κλαίγοντας από το «Master Chef». Εγώ, για να είμαι ειλικρινής, έκλαψα ελαφρώς με το «Avatar». Το είδα τρεις φορές. Ήταν η ταινία της χρονιάς, ίσως και της δεκαετίας, μπορεί και του αιώνα, επειδή έβαλε το σινεμά σε νέα βάση. Κι αυτό σας το λέω για να καταδείξω την υποκρισία μου. Αν εσείς κλάψατε για κάτι που έγινε πριν από πενήντα χρόνια στη Σπιναλόγκα, εγώ έκλαψα για κάτι που μπορεί να γίνει στο μέλλον σε άλλον πλανήτη.
•••
Τώρα να αρχίσω να σας λέω πάλι για τα φαινόμενα κοινωνικής αποσύνθεσης, τον ρατσισμό και όλα αυτά που πέφτουν σαν βροχή πλέον πάνω στο κεφάλι μας, δεν έχει και μεγάλη σημασία, ενώ το πιθανότερο είναι να χαλάσουμε και τις καρδιές μας. Όμως να, και πάλι δεν ξέρω αν πρέπει να κατατάξω στα γεγονότα της χρονιάς αυτήν την αδιαφορία, την αδυναμία της Πολιτείας να παρέμβει και να δώσει λύση, να προσφέρει μια κάποια λύση. Κατεβαίνω στο κέντρο της Αθήνας και σοκάρομαι κι εγώ. Και ακόμα περισσότερο σοκάρομαι επειδή δεν βρίσκω να προτείνω μια λύση. Θα την προτείνει ο Καμίνης; Δεν το πιστεύω. Όμως στο πρόσωπο του Καμίνη και στο τατουάζ του Μπουτάρη είδα φωτεινά σημάδια. Όχι τόσο για την πολιτική ποιότητα των ανδρών, την οποία και δεν γνωρίζουμε, αλλά για τη δυνατότητα της κοινωνίας να αρθρώνει πλέον ξεχωριστό λόγο και να αντιδρά. Μπορεί να υποστηρίχθηκαν από το ΠΑΣΟΚ, αλλά ο Καμίνης και ο Μπουτάρης ήταν το κλείσιμο του ματιού από την κοινωνία των πολιτών που άρχισε να βγάζει το κεφάλι από την αφάνεια. Αγνοήστε τα πρόσωπα και δείτε τι παίχτηκε γύρω τους. Κοινωνική δικτύωση, φωνές που ακούγονται περισσότερο, πρωτοβουλίες έξω από κομματικά πλαίσια, αγνές προθέσεις και καλό γούστο. Αν η κρίση που βιώνουμε είναι ένα καλό γεγονός για τις μελλοντικές γενιές, όσα συνέβαλαν στην εκλογή του Καμίνη και του Μπουτάρη είναι ένα θετικό σημάδι για τη δική μας γενιά. Κοινωνικά δίκτυα, facebook και twitter, δημοσιογραφία των πολιτών, κρίση στον Τύπο, έντονη αμφισβήτηση. Μπορεί εγώ και ο εκδότης μου να προβληματιζόμαστε από αυτά, εσείς όμως έχετε κάθε λόγο για να χαρείτε.
•••
Πρόσωπο της χρονιάς είναι, φυσικά, ο Γιώργος. Μου θυμίζει μπαλόνι που σιγά σιγά χάνει τον αέρα του, λιακάδα που το γυρίζει σε βροχή, γέλιο που αντικαθίσταται από επιφώνημα αμηχανίας. Νομίζω ότι θα συνέβαινε με τον οποιονδήποτε. Οι μεγάλοι ηγέτες είναι μόνο στην Ιστορία. Όμως ίσως και να μη χρειάζονται πλέον. Οι άνθρωποι αντιδρούν. Οι κοινωνίες δεν χρειάζονται καθοδήγηση, πηγαίνουν μόνες τους. Καλή χρονιά!