Μια απευκταία εξέλιξη…

Στο μισοάδειο εστιατόριο η παρέα συζητούσε -τι άλλο;- για την οικονομική κόλαση. Πικρές διαπιστώσεις, διάχυτη ανησυχία και βαριές κουβέντες εναντίον της κυβέρνησης, του ΔΝΤ και του Μνημονίου, ακόμη και από τους ορκισμένους ΠΑΣΟΚους της ομήγυρης. Κάποια στιγμή η κουβέντα κύλησε στην παιδεία και στα ποσά που ξοδεύει η πολιτεία για τη μεταφορά μαθητών απομακρυσμένων περιοχών στα σχολεία. Δυσθεώρητο το ποσό, σκανδαλώδης εν πολλοίς η διαδικασία, με όλα τα παθογενή, τα οποία προσπαθεί να διορθώσει η κυβέρνηση. Τότε, κάποιος από την παρέα είπε ευθέως: «Αν δεν υπήρχε το ΔΝΤ, τίποτε δεν θα γινόταν». Μ’ άλλα λόγια, «ΔΝΤ που μας χρειάζεται», κατά τη γνωστή λαϊκή έκφραση…
Εδώ είμαστε, λοιπόν. Στο «συμμάζεμα του κράτους», που επιχειρεί και προβάλλει ποικιλοτρόπως η κυβέρνηση, επικροτεί διακριτικά η ΝΔ και υποτιμά, παρακάμπτει και αγνοεί η Αριστερά. Το θέμα, βέβαια, είναι πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία το εν εξελίξει εγχείρημα. Συμμερίζεται τον αφορισμό για τον συμμορφωτικό ρόλο του ΔΝΤ; Αδιαφορεί πλήρως, γιατί δίνει προτεραιότητα στα τραγικά οικονομικά; Παρακολουθεί από κάποια απόσταση, αλλά με ενδιαφέρον, τις κυβερνητικές απόπειρες για το «συμμάζεμα του κράτους»; Σημειώναμε σε παλαιότερο κείμενο ότι η πρόθεση της κυβέρνησης να συμμαζέψει τα πράγματα και να άρει παθογένειες δεκαετιών είναι σαφής και διακηρυγμένη. Και σίγουρα καλοδεχούμενη. Όπως και τα πρώτα δείγματα που είχε δώσει: τέρμα το ρουσφέτι, αξιοκρατικές διαφανείς επιλογές για τη στελέχωση του κράτους αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς, δραστικός περιορισμός της σπατάλης κ.ά. Η επιφύλαξη για την επιτυχία του εγχειρήματος εστιαζόταν σε δύο παράγοντες: ο ένας αφορούσε το παντελώς ανέτοιμον της κυβερνήσεως και ο άλλος την πιθανότητα να βαλτώσει η προσπάθεια λόγω των συνθηκών που θα επικρατήσουν στη χώρα μετά τα πρωτοφανή οικονομικά μέτρα και την κόλαση που δημιουργηθεί…
Στους μήνες που πέρασαν έγιναν λίγα πράγματα, ακριβώς επειδή η κυβέρνηση δεν είχε κανένα σχέδιο αναμόρφωσης. Ούτε καν με τα στοιχειώδη είχε ασχοληθεί. Έτσι, η φοροδιαφυγή ζει και βασιλεύει, καθώς οι υπηρεσίες παραμένουν μισοδιαλυμένες (με κάποια εξαίρεση τις φιλότιμες -πλην επικοινωνιακού χαρακτήρα- εξορμήσεις του ΣΔΟΕ), η διαφθορά παραμένει άτρωτη, ο κόσμος αντιμετωπίζει τις ίδιες, συνοφρυωμένες και δύσθυμες κρατικές υπηρεσίες, η γραφειοκρατία στο ύψος της, και γενικώς χλωμά τα πράγματα, πολύ κατώτερα των ηχηρών διακηρύξεων… Κάτι κινήθηκε, είναι η αλήθεια, στον τομέα της κρατικής σπατάλης, κάτι θετικό επισημαίνεται στο πεδίο της διαφάνειας και κάτι επιχειρήθηκε στο θέμα της αξιοκρατίας. Εδώ αξίζει να σταθεί κανείς, διότι οι πρώτες σαφώς θετικές ενδείξεις υπονομεύτηκαν από τη ίδια την κυβέρνηση και αποκάλυψαν το διττό της πρόσωπο: τα περισσότερα στελέχη στον κρατικό μηχανισμό προέρχονται τελικά από το ΠΑΣΟΚ, σε πείσμα των δεσμεύσεων για πλήρη αξιοκρατία. Υπάρχει όμως και συνέχεια, αποκαλυπτική κουτοπονηριάς και υποκρισίας. Στον τομέα των επικείμενων μετατάξεων οργιάζουν το ρουσφέτι και η υποσχεσιολογία. Και θα αποκαλυφθεί καθαρά ότι θα ευνοηθούν οι ημέτεροι και οι προσκείμενοι στο κυβερνών κόμμα. Το ίδιο θα συμβεί -συμβαίνει- και στις προσλήψεις συμβασιούχων για την κρατική ραδιοφωνία και τηλεόραση. Μια δημοσιογραφική έρευνα και για τα δύο αυτά πεδία θα αποδείξει του λόγου το αληθές…
Όμως, η στοιχειώδης εντιμότης επιβάλλει να ληφθεί υπ’ όψιν κατά την αποτίμηση του εγχειρήματος ότι -πέραν του υποκειμενικού παράγοντα, δηλαδή την πλήρη έλλειψη σχεδίου- η κυβέρνηση αυτή, αλλά και οποιαδήποτε κυβέρνηση, δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει μέσα σ’ έναν χρόνο την παθογένεια δεκαετιών και να συμμορφώσει αμέσως το αραχνιασμένο και ετοιμόρροπο κρατικό ενδιαίτημα. Κατά τούτο έχει δίκαιο η κυβέρνηση, έστω και αν ξεχνάει βολικά ότι το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης το φέρει το κυβερνών κόμμα, καθώς βρίσκεται στα ηνία της χώρας σχεδόν επί τριάντα χρόνια…
Ιδού όμως το κρυμμένο όπλο… κυβερνώντων, το οποίο μπορεί να εξελιχθεί και να αναδειχθεί σε νομιμοποιητικό επιχείρημα της παρουσίας του ΔΝΤ στη χώρα μας. Και εν τινι μέτρω να αμβλύνει τις εντυπώσεις και την καθολική οργή για τα οικονομικά μέτρα και την πρωτοφανή κατάσταση στις εργασιακές σχέσεις. Το όπλο αυτό είναι η τεχνητή και σαφώς παραπειστική επιχείρηση να εμπεδωθεί στην κοινωνία η εντύπωση ότι το συμμάζεμα του κράτους οφείλεται αποκλειστικά στην παρουσία του ΔΝΤ. Και ότι τίποτε δεν θα είχε γίνει χωρίς την αυστηρότητα και τη δαμόκλειο σπάθη του. Να φτάσει, δηλαδή, η κοινωνία στο σημείο να πει, όπως ο φίλος στην ομήγυρη, «ΔΝΤ που μας χρειάζεται»…
Η επιχείρηση αυτή είναι παραπειστική, διότι αποκρύπτει κάτι πολύ απλό: κανένα ΔΝΤ δεν χρειάζεται για το συμμάζεμα του κράτους. Πολιτικό θάρρος και σοβαρός σχεδιασμός απαιτούνται. Όχι βούρδουλας και ραγιάδικη νοοτροπία, που υπαινίσσεται ότι δεν είμαστε ικανοί ούτε για το ελάχιστο και, έτσι, νομιμοποιεί ελεγκτές, επιτηρητές και αφέντες. Πέραν αυτού, η πλάγια νομιμοποίηση του ΔΝΤ επιδιώκεται να γίνει καλύπτρα για τα εξοντωτικά οικονομικά μέτρα, την πλήρη αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων, και βέβαια για την παντελή εκποίηση της κρατικής περιουσίας. Στο ίδιο πλαίσιο, ορισμένες αναγκαίες και απαραίτητες, εξορθολογιστικού χαρακτήρα επιλογές (μισθολογικές ισορροπίες στο Δημόσιο, εξυγίανση των ΔΕΚΟ κ.ά.), με τον τρόπο που προβάλλονται (απόκρυψη της πραγματικότητας για το πώς έφτασαν οι ΔΕΚΟ στο σημερινό χάλι, ψεύδη για τον πραγματικό αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων, ψεύδη για τις πραγματικές αποδοχές των εργαζομένων κ.ά.), στρέφουν τη μια κοινωνική ομάδα εναντίον της άλλης. Και ταυτόχρονα ενδέχεται να νομιμοποιήσουν στη συνείδηση της κοινωνίας τόσο τις εξυγιαντικές αυτές προσπάθειες, χωρίς όμως να θίγουν τη σκοτεινή πτυχή τους, όσο και τη δήθεν θεμελιώδη συμβολή του ΔΝΤ και του Μνημονίου.
Όταν σοβεί μια τρομερή κρίση, όπως η σημερινή, το πιο πιθανό είναι να αντιδράσει βιαίως η κοινωνία και να συντρίψει είτε δυναμικά είτε διά της ψήφου τούς κυβερνώντες και την πολιτική τους. Υπάρχει, όμως και μια άλλη πιθανότητα, μικρότερη αλλά όχι εκμηδενισμένη: τρομαγμένη από την κρίση και βυθισμένη στην απελπισία, η κοινωνία ενδέχεται να ρίξει πανικόβλητη το βάρος στις προσπάθειες για ατομική διάσωση και επιβίωση, αποδεχόμενη τη μοίρα της. Στην περίπτωση αυτή, κάποια πρόοδος, έστω και μικρή, στο συμμάζεμα του κράτους θα λειτουργήσει κάπως ανακουφιστικά. Αν συνυπολογιστεί και το μεγάλο όπλο της κυβέρνησης (ο ανοιχτός εκβιασμός: θετική ψήφος για να πάρουμε τη δόση του δανείου ή χρεοκοπία), τότε δεν είναι βέβαιον ότι οι κυβερνώντες είναι εκ προοιμίου χαμένοι. Το βέβαιο είναι ότι μια τέτοια εξέλιξη θα χαροποιήσει τα μάλα τους δυνάστες και τους δανειστές…