Θα επηρεάσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις το τουρκικό δημοψήφισμα;
Μεταξύ των αλλαγών επισημαίνονται εκείνες που αφορούν τους δύο από τους βασικούς πυλώνες του κεμαλισμού, δηλαδή το Συνταγματικό Δικαστήριο και το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, καθώς και τον Στρατό. Εφεξής οι στρατιωτικοί θα λογοδοτούν για τα εγκλήματα κατά του πολιτεύματος όχι στα στρατοδικεία αλλά στα πολιτικά δικαστήρια. Ήταν πράγματι σημαντικό το βήμα στο μέτρο που περιορίζεται εμφανώς ο ρόλος των ενστόλων.
Ο κ. Ερντογάν επέλεξε την 12η Σεπτεμβρίου ως ημέρα του δημοψηφίσματος γιατί συνέπιπτε με τη συμπλήρωση 30 χρόνων από το πραξικόπημα του στρατηγού Εβρέν. Οι συνειρμοί και οι συμβολισμοί είναι ευνόητοι.
• Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι τι κέρδισε ο τούρκος πρωθυπουργός με το δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής.
Πρώτον, η άνετη νίκη τού παρέχει σαφές προβάδισμα για τις επόμενες εκλογές του 2011, αφού το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος εύλογα ερμηνεύεται σαν ψήφος και μάλιστα ανανεωθείσης εμπιστοσύνης προς το κόμμα του.
Δεύτερον, του εξασφαλίζει ευχέρεια κινήσεων στο θέμα της τουρκικής ένταξης. Τα γνωστά βέβαια εμπόδια παραμένουν, αλλά ήδη το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αποτέλεσε «βήμα προς την ορθή κατεύθυνση», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ κ. Στέφαν Φούλε. Το ατού αυτό φυσικά ο κ. Ερντογάν δεν θα το αφήσει ανεκμετάλλευτο.
Τρίτον, του παρέχεται η ευκαιρία μετά τις εκλογές του 2011, που εφόσον, όπως τείνουν όλες οι ενδείξεις, τις κερδίσει, θα είναι η τρίτη κατά σειρά φορά που θα αναλάβει την εξουσία, και ο δρόμος θα είναι πιο ελεύθερος από ποτέ να ζητήσει κατάργηση του Συντάγματος και εκ του μηδενός θέσπιση νέου.
Τούτο ασφαλώς θα τον αναγορεύσει στα όμματα της τουρκικής αλλά και της διεθνούς κοινής γνώμης ως τον αναμφισβήτητα δημοφιλέστερο, μετά τον Κεμάλ, ηγέτη της Τουρκίας. Με συνέπεια να καταστεί ο κυριότερος εκφραστής της τουρκικής πολιτικής στην κεμαλική Τουρκία.
• Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο η άνετη επικράτησή του θα επηρεάσει την πορεία των ελληνοτουρκικών θέσεων. Πολλοί έσπευσαν να προεξοφλήσουν την επί το θετικότερον τροπή και αλλαγή σελίδας στις σχέσεις των δύο χωρών. Θα πρέπει νηφάλια και με ψυχραιμία να εκτιμήσουμε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.
1) Όσο κι αν περιορίστηκε ο ρόλος των στρατιωτικών, ο κ. Ερντογάν αμφιβάλλουμε κατά πόσο θα μπορεί αυτόνομα να κινηθεί στη διαχείριση των κρίσιμων θεμάτων που διαφοροποιούν τις θέσεις των δύο χωρών.
2) Η εκλογική του νίκη αφαιρεί κατά ένα μέρος το πλεονέκτημα που διαθέτουν η Αθήνα και η Λευκωσία να συνδέουν την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας με την ύπαρξη δημοκρατικού ελλείμματος στη γείτονα και τη μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ασφαλώς η Άγκυρα δεν εξασφάλισε το εισιτήριο της ένταξης. Μακράν απέχει. Όλες οι θετικές για το δημοψήφισμα δηλώσεις των Ευρωπαίων έχουν σαν κοινό παρονομαστή την ανάγκη υιοθέτησης από την Άγκυρα περαιτέρω μέτρων για την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης, της θρησκευτικής ελευθερίας, των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Αλλά ίσως αυτή τη φορά σμικρύνθηκε περισσότερο η απόσταση που τη χωρίζει από την πραγμάτωση των ευρωπαϊκών ονείρων της.
Συμπερασματικά, είναι αλήθεια ότι ο κ. Ερντογάν πέτυχε πολλά την περασμένη Κυριακή. Κυρίως να περιορίσει τον ρόλο των στρατιωτικών. Περιορισμός όμως δεν σημαίνει και μηδενισμός. Ο ρόλος του Στρατού στην Τουρκία θα εξακολουθεί να μην είναι αμελητέος.
Ελπίζουμε οι παραπάνω απλές σκέψεις να ληφθούν υπόψη στη διαμόρφωση του «νέου» δόγματος της εξωτερικής πολιτικής, αφού όμως προηγουμένως κάποιος μας διευκρινίσει ποιο ήταν το «παλαιό» δόγμα…