3η του Σεπτέμβρη, του Μνημονίου…
Ούτε η πιο τολμηρή φαντασία ούτε η πλέον κακόπιστη κριτική σκέψη δεν θα μπορούσε να συλλάβει –ακόμα και πριν από έναν χρόνο– τη σημερινή κατάσταση απαξίας και κρίσης στην οποία έχει περιέλθει το ΠΑΣΟΚ, σύροντας σ’ ένα τραγικό αδιέξοδο ολόκληρη τη χώρα και την ελληνική κοινωνία.
Το ΠΑΣΟΚ, η ηγεσία του, «σβήνει τα κεράκια» της 36ης επετείου από την ίδρυση του πάλαι ποτέ μεγάλου λαϊκού Κινήματος, όχι βέβαια ανατρέχοντας στις ιδρυτικές αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη, αλλά διαβάζοντας προσεκτικά το περιεχόμενο του Μνημονίου –της σύγχρονης ιδεολογικοπολιτικής «διακήρυξης» του κυβερνώντος κόμματος– υπό τις ευλογίες, τις παραινέσεις και τους επαίνους των εκπροσώπων του ΔΝΤ και της «τρόικας», γιατί αυτοί «άλλωστε» είναι εφέτος οι υψηλοί προσκεκλημένοι…
Πώς άραγε το ΠΑΣΟΚ από ένα Κίνημα που εξέφραζε τις ελπίδες, τις προοπτικές, τις κοινωνικές αξίες ενός ολόκληρου λαού έφθασε στο σημείο να νομιμοποιεί και να εφαρμόζει το πλέον ακραίο αντικοινωνικό πρόγραμμα που γνώρισε ο τόπος; Πώς από «υπερήφανο άτι» μετατράπηκε σ’ ένα «αγρίμι» της ζούγκλας της αγοράς; Υπάρχει άραγε μια ιστορική νομοτέλεια στην εξέλιξη των πολιτικών και κομματικών θεσμών, στην οποία υπόκειται σήμερα και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ;
Τα κόμματα όμως και η πολιτική δεν συνιστούν μια άβουλη «φερτή ύλη» στο ποτάμι της Ιστορίας. Αντίθετα, η πολιτική, ένα κόμμα, μια ηγεσία, που μπορούν να συμπυκνώσουν και να εκφράσουν σε μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία τη λαϊκή βούληση, τις ιστορικές ανάγκες μιας κοινωνίας, μπορούν να ανοίξουν δρόμους στην Ιστορία, να διαμορφώσουν τις κοινωνικές εξελίξεις. Αυτό είναι και το κύριο χάρισμα μιας πολιτικής ηγεσίας: να βλέπει πέρα από τον στενό ορίζοντα του καιρού της, να προετοιμάζει τις εξελίξεις, να υπερβαίνει τα εμπόδια και τους περιορισμούς που κληρονομεί από το παρελθόν.
Το ΠΑΣΟΚ, το 1974, δεν αποτέλεσε απλό «προϊόν» της ιστορικής συγκυρίας, δεν ιδρύθηκε για να συμπληρώσει ένα αναπαλαιούμενο πολιτικό σκηνικό που διαμορφωνόταν για να υπηρετήσει τα ίδια κοινωνικοοικονομικά συμφέροντα (την «αλλαγή φρουράς», σύμφωνα με την εύστοχη ρήση του Ανδρέα Παπανδρέου). Αντίθετα, το ΠΑΣΟΚ κατανόησε το ιστορικό «βάθος» της συγκυρίας και την κοινωνική δυναμική που αυτή εμπεριείχε. Συνέλαβε και εξέφρασε με τον ηγέτη του τις νέες πολιτικές, ιδεολογικές και κοινωνικές αφετηρίες που θα οδηγούσαν την κοινωνία και την πατρίδα σε μια νέα ιστορική εποχή.
Αν στη δεκαετία του 1970 το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου ξεπέρασαν την ιστορική συγκυρία, κατά τη δεκαετία του 1980 πορεύτηκαν μαζί της, με όλες τις θετικές αλλά και αντιφατικές συνέπειες που περικλείει μια τέτοια συμπόρευση…
Όμως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 η «συγκυρία» ξεπέρασε το ΠΑΣΟΚ, το χειραγώγησε και το μετατόπισε από την κοινωνική και πολιτικοϊδεολογική του «τροχιά», το κατέστησε μάλιστα κυρίαρχο πολιτικό εκφραστή του συστήματος.
Τα κόμματα και οι πολιτικοί δεν αποτελούν, βέβαια, απλούς παρατηρητές των ιστορικών εξελίξεων, αλλά είτε με τις θετικές είτε με τις αρνητικές τους επιλογές και παρεμβάσεις τις επηρεάζουν. Το ΠΑΣΟΚ δεν έφθασε στη σημερινή του κατάσταση από τους «νόμους της Ιστορίας», αλλά οδηγήθηκε στην απαξίωση από τις συγκεκριμένες, συνειδητές, επιλογές των ηγεσιών του τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Δεν οδήγησε καμία «νομοτέλεια» το ΠΑΣΟΚ στον ρόλο του νεοφιλελεύθερου διαχειριστή, στη θέση του υποτακτικού στα κελεύσματα των κέντρων της «νέας τάξης», στον εναγκαλισμό του με το σύστημα της διαπλοκής. Το οδήγησαν, αντίθετα, συνειδητές πολιτικές επιλογές που έθεσαν ως πρώτο και αδιαπραγμάτευτο όρο την κατοχή της κυβερνητικής εξουσίας έναντι οιουδήποτε τιμήματος. Οι αρχές, οι θέσεις, οι κοινωνικές αξίες που υπηρέτησε το ΠΑΣΟΚ, αλλά ακόμα και το ίδιο το Κίνημα, θεωρήθηκαν «βαρίδια» που έπρεπε να απορριφθούν προκειμένου να διασφαλιστεί η «συναίνεση» από τα μεγάλα συμφέροντα.
Σήμερα φθάσαμε στο έσχατο στάδιο… Η ίδια η κυβερνητική εξουσία, όχι μόνο σε στρατηγικής σημασίας κοινωνικοοικονομικά θέματα, αλλά ακόμα και σε επιμέρους επιλογές, ασκείται στην πράξη από την υπερεξουσία του ΔΝΤ και της «τρόικας», ενώ η ελληνική κυβέρνηση αγωνίζεται να ανταποκριθεί ως «αποτελεσματικός διαχειριστής» στους στόχους και στις επιλογές της υπερκυβέρνησης…
Τρεις του Σεπτέμβρη… Ο στοχασμός, η αναλυτική σκέψη που προσπαθεί να βρει απαντήσεις στο «γιατί» και στο «πώς», θα διαπιστώσει ότι οι «επετειακές αναφορές» που γίνονται τις ημέρες αυτές ως «λυτρωτικά άλλοθι» από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ δεν συνιστούν μια «φάρσα» (κατά τον Μαρξ), αλλά μια ιστορική πολιτική τραγωδία… Την οποία ίσως δεν μπορούν να αντιληφθούν οι γενιές των τελευταίων 20 ετών, αλλά κυρίως αυτοί που πίστεψαν, που αγωνίστηκαν, αυτοί που έκαναν δική τους «υπόθεση» τις ελπίδες, τις ανάγκες, τα οράματα ενός λαού… Και αυτοί δεν μπορούν παρά να στοχάζονται τα λόγια του ποιητή για το άλλοτε κραταιό Κίνημα: «Τι έχασε, τι έχει, τι του πρέπει»… Τρεις του Σεπτέμβρη, να πονάς…