«Εξωσυστημικός» ή «μικρομεσαίος»;

Η συζήτηση περί «μεσαίου χώρου» είναι πλέον αδιάφορη για τους πολλούς και άχαρη για τους υπόλοιπους. Κανέναν δεν ενδιαφέρει το θέμα. Διότι «μεσαίος χώρος» δεν σημαίνει τίποτε πια.
• Παραδοσιακά «μεσαίος χώρος» ονομάζονται εκείνοι οι «μετακινούμενοι» ψηφοφόροι που πάνε από το ένα κόμμα εξουσίας στο άλλο και οδηγούν σε εναλλαγή κυβέρνησης. Είναι αυτοί που κινούν τον «πολιτικό κύκλο», που δίνουν «συνέχεια» και σταθερότητα στο πολιτικό σύστημα.
Όμως, τώρα έχουμε αποδιάρθρωση του πολιτικού συστήματος. Δεν έχουμε μετακινήσεις «οριακών» ψηφοφόρων από το ένα στο άλλο κόμμα…
Έχουμε φυγή ψηφοφόρων προς την αποχή!
Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε πέρσι με τη μεγαλύτερη ποσοστιαία διαφορά που έχει κερδίσει ποτέ κόμμα εξουσίας (10,5%), αλλά και με τον μικρότερο αριθμό ψήφων που έχουν κερδηθεί ποτέ εκλογές!
Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε πέρσι με τον ίδιο αριθμό ψήφων που είχε χάσει πριν από πέντε χρόνια…
Ζούμε, λοιπόν, σε μεταβατική εποχή. Κι αυτό που πέτυχε το ΠΑΣΟΚ πέρσι κινδυνεύει να το πάθει από δω και μπρος: Να το εγκαταλείψουν μαζικά οι ψηφοφόροι του. Και να ηττηθεί λόγω φυγής, όχι λόγω μετακίνησης ψηφοφόρων…
• Σε κανονικές συνθήκες, πράγματι, κερδίζουν τα μεγάλα κόμματα που προσελκύουν τους ταλαντευόμενους ψηφοφόρους από τον «μεσαίο χώρο»…
Αλλά σε μεταβατικές εποχές δεν ισχύει αυτό:
– Την περίοδο 1975-81, ο Ανδρέας Παπανδρέου οικοδόμησε το ΠΑΣΟΚ όχι μετακινούμενος προς το Κέντρο, αλλά πλειοδοτώντας σε ακραία φρασεολογία προς τα Αριστερά. Ήταν τότε που ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τον είχε κατηγορήσει ότι προσχώρησε «στα Αριστερά της Αριστεράς»!
Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν το ‘παιξε τότε «κεντρώος». Το ‘παιξε αντισυστημικός. Και κέρδισε κατά κράτος…
– Το 1979 η Μάργκαρετ Θάτσερ εξήγγειλε στη Βρετανία μια πολιτική πολύ «ακραία» για την εποχή της. Πολύ πέρα από τις «μετριοπαθείς σταθερές» του προηγούμενου συντηρητικού ηγέτη, Έντουαρντ Χιθ. Παρ’ όλα αυτά σάρωσε…
Γιατί εκείνη τη στιγμή η κοινωνία ήθελε κάτι καινούργιο. Όχι μια ακόμα εκδοχή της συστημικής «πεπατημένης».
– Το 1980 ο Ρόναλντ Ρέιγκαν στις ΗΠΑ κέρδισε κατά κράτος την προεδρία με μια πολιτική που ως τότε θεωρούνταν «ακραία» – ή πάντως απολύτως «εξωσυστημική». Και τότε η χώρα ήθελε κάτι καινούργιο και απέρριψε τη συστημική «πετατημένη» τόσο των Δημοκρατικών όσο και των υπόλοιπων Ρεπουμπλικανών υποψηφίων…
Καμία προσπάθεια δεν έκαναν τότε, ούτε η Θάτσερ στη Βρετανία ούτε ο Ρέιγκαν στις ΗΠΑ, να κερδίσουν τους «ταλαντευόμενους» με επιδείξεις «μετριοπάθειας». Το αντίθετο ακριβώς: Προσπάθησαν να δείξουν ότι θέλουν να ανατρέψουν το «πολιτικό κατεστημένο» της εποχής τους.
Και έπεισαν ότι το εννοούσαν. Και κέρδισαν επειδή έπεισαν…
– Το 1980 ήλθαν στην εξουσία οι Σοσιαλιστές του Φρανσουά Μιτεράν στη Γαλλία. Ούτε κι εκείνοι έκαναν προσπάθεια να κερδίσουν τους κεντρώους. Το αντίθετο, συνήψαν «πολιτικό μέτωπο» με τους κομμουνιστές, πράγμα που για τον «κεντρώο αστικό χώρο» της Γαλλίας ήταν τότε «έγκλημα καθοσιώσεως». Καμία διάθεση δεν έδειξε τότε ο Μιτεράν για «συστημική μετριοπάθεια». Το ακριβώς αντίθετο: προσπάθησε να πείσει ότι πάει για τη «μεγάλη αλλαγή».
– Το ίδιο και ο Σαρκοζί στη Γαλλία το 2007. Κατηγορήθηκε ότι μετακινήθηκε «προς τα δεξιά». Κατηγορήθηκε από παντού ως «ακραίος». Αλλά ο Σαρκοζί σάρωσε παντού τότε. Και στους δεξιούς και στους κεντρώους. Μέχρι και σοσιαλιστές στράφηκαν προς αυτόν. Παρά το γεγονός ότι ήταν «αντισυστημικός». Ή μάλλον ακριβώς γι’ αυτό.
• Συμπέρασμα: Σε μεταβατικές εποχές η λογική του «μεσαίου χώρου» παγιδεύει σε «συστημική στατικότητα», την ώρα που η κοινωνία αναζητά εξωσυστημικές διεξόδους.
– Σοσιαλιστές κινήθηκαν αριστερότερα -όχι προς τον «μεσαίο χώρο»- και κέρδισαν την κοινωνία.
– Κεντροδεξιοί κινήθηκαν δεξιότερα -όχι προς τον «μεσαίο χώρο»- και σάρωσαν.
Γιατί σε εποχές κρίσης δεν υπάρχει «μεσαίος χώρος». Δεν υπάρχει «Κέντρο», όπως το ξέραμε ως τότε…
Στις μεταβατικές εποχές μετακινείται το κέντρο βάρους της πολιτικής και ολόκληρης της κοινωνίας!
Κι όποιος δεν βλέπει αυτήν τη μετακίνηση και δεν προσπαθεί να ανταποκριθεί περιθωριοποιείται. Γίνεται… «μικρομεσαίος» της πολιτικής.
Κι όποιος σε εποχές μεγάλων αναστατώσεων, προσπαθεί με… focus groups να παρακολουθήσει αυτήν την ανατροπή συσχετισμών μέσα στην κοινωνία, γίνεται απλώς γραφικός. Σαν να προσπαθεί με οικιακό θερμόμετρο του πυρετού να θερμομετρήσει… ηφαιστειακή έκρηξη!
Οι κοινωνίες δεν προχωρούν με «γεωμετρικής ακρίβειας βηματισμούς». Προχωρούν μέσα από κρίσεις, ανατροπές και σπασμούς. Και οι κοινωνικοί σπασμοί φέρνουν οδύνη, φόβο και οργή…
Για να καταπραΰνεις τη μεγάλη οδύνη, για να διασκεδάσεις τον διάχυτο φόβο και για να εκτονώσεις την οργή μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα. Εκτός από ένα: να δείξεις «συστημική ευπείθεια» και «πεπατημένη μετριοπάθεια».
Αυτά δεν είναι για πολιτικούς ηγέτες, αλλά για μικρομεσαίους πολιτευτές.
Σε περιόδους κρίσης οι λαοί ψάχνουν ηγέτες.
Ακόμα και εξωσυστημικούς ηγέτες.
Όχι μικρομεσαίους της πολιτικής μετριότητας.
Σε περιόδους κρίσης ο πολιτικός ηγέτης είναι υποχρεωτικά εξωσυστημικός.
Όχι «μεσαιοχωρίτης»…
Σε περιόδους κρίσης το σύστημα καταρρέει. Γι’ αυτό τη λέμε «κρίση».
Και κάτι τελευταίο: Κάθε εξωσυστημικός δεν είναι αναγκαστικά «ηγέτης».
Αλλά κάθε ηγέτης σε περίοδο κρίσης είναι υποχρεωτικά εξωσυστημικός.
Όχι «μικρομεσαίος»…

Ν. Ζ.