Τατούλης ή Δράκος; Έλα ντε…

Μετά από μια βαριά ήττα του ΠΑΣΟΚ σε δημοτικές εκλογές, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πει το εξής αμίμητο (είχε και τέτοιες στιγμές ο αείμνηστος): «Κέρδισε η τοπική αυτοδιοίκηση»! Είναι προφανές ότι αν είχε επικρατήσει το ΠΑΣΟΚ, ο πρόεδρος θα το θεωρούσε επιβράβευση του κυβερνητικού έργου και «ψήφο εμπιστοσύνης» στην κυβέρνησή του… Έτσι ήταν, έκπαλαι, οι εκλογές για τους αιρετούς τοπικούς άρχοντες: ένα αδυσώπητο κομματικό παιχνίδι μηχανισμών και εντυπώσεων με φόδρα την έγνοια για την αυτοδιοίκηση. Δυστυχώς, το ίδιο συμβαίνει και σήμερα.

Ας αρχίσουμε την περιδιάβαση στον θαυμαστό κόσμο της μικροπολιτικής –και του δήθεν ενδιαφέροντος για τις αυτοδιοικητικές εκλογές– από το κυνικό ενδιαίτημα της κ. Ντόρας Μπακογιάννη: Απέρριψε την υποψηφιότητα του «δικού της» Πλακιωτάκη για την Περιφέρεια Κρήτης, με το επιχείρημα ότι δεν είναι άνθρωπος της αυτοδιοίκησης! Την ίδια στιγμή ευνοεί την υποψηφιότητα του γιου της στο Καρπενήσι, αλλά και δεν αποκλείει την υποψηφιότητα Μαρκογιαννάκη για την Περιφέρεια Κρήτης. Προφανώς, αμφότεροι προέρχονται από τα σπλάχνα της τοπικής αυτοδιοίκησης… Επιστρατεύουμε το συγκεκριμένο παράδειγμα διότι οι επικείμενες εκλογές θα καταγράψουν τη δυναμική της κ. Μπακογιάννη και θα καταδείξουν (με αποχωρήσεις ή διαγραφές βουλευτών και στελεχών της ΝΔ κτλ.) κατά πόσον συνιστά απειλή για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Θρίαμβος για την τοπική αυτοδιοίκηση, που θα ‘λεγε και ο αείμνηστος…

Όμως στα ίδια κριτήρια υπακούουν και οι επιλογές όλων των κομμάτων, με εξαίρεση το ΚΚΕ, που δεν κρύβει ούτε στιλβώνει τις προθέσεις του… Πίσω από τις εύηχες διακηρύξεις που αφορούν τον «Καλλικράτη» και τις εκλογές του Νοεμβρίου, ένας ολόκληρος κόσμος μηχανισμών που βυσσοδομούν και έχουν στον νου τους μόνο το κομματικά οφέλη, εργάζεται ακατάπαυστα, αντιμετωπίζοντας με ωμό κυνισμό εκείνους που πραγματικά νοιάζονται για την αυτοδιοίκηση… Μέρος του άρρωστου αυτού παιχνιδιού αποτελεί δυστυχώς και η εν ευρεία εννοία Αριστερά – πλην ΚΚΕ. Οι αντιμαχίες Τσίπρα – Κουβέλη, και συνολικά οι επιλογές τους (πρόσωπα-γέφυρες με το ΠΑΣΟΚ από τη Δημοκρατική Αριστερά του Κουβέλη, πρόσωπα-σύμβολα για την ενότητα της Αριστεράς και για αντικυβερνητικό μέτωπο από τον ΣΥΡΙΖΑ), επιβεβαιώνουν αυτό ακριβώς: την επένδυση στο κομματικό μέλλον και την περιφρόνηση της αυτοδιοίκησης.

Κάπως έτσι κατάντησε λείψανο η τοπική αυτοδιοίκηση. Η θεσμική αναβάθμισή της από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου εκφυλίστηκε βαθμηδόν και εξελίχθηκε σε πλατφόρμα για ημέτερους. Χλωμό έργο (με αξιοσημείωτες εξαιρέσεις), πληθύς σκανδάλων, προκλητικές σπατάλες –κυρίως στον τομέα του «Πολιτισμού»–, λειψή χρηματοδότηση (συνήθως με κομματικά κριτήρια) και ιδού ημιθανής η τοπική αυτοδιοίκηση, που δεν έχει σε τίποτε να ζηλέψει το δυσκίνητο, άξενο και διεφθαρμένο κράτος. Ένας τέρας καθ’ ομοίωσιν. Με βολεμένους δημοσίους υπαλλήλους (τι βόλεμα κι αυτό μ’ έναν γλίσχρο μισθό!) και στρατιές συμβασιούχων που πάσχιζαν να μονιμοποιηθούν ή να παρατείνουν το καθεστώς της ομηρίας τους, εξαρτημένοι πλήρως από απάνθρωπους κομματικούς μηχανισμούς και ποικίλα ιερατεία… Μια ματιά στις δημοτικές επιχειρήσεις μαρτυρεί του λόγου το αληθές: Ελάχιστες από αυτές είναι κερδοφόρες. Μια επίσκεψη σε δημοτικά αναψυκτήρια, πλαζ κτλ. θα σας πείσει: Οι περισσότερες καρκινοβατούν. Απαράδεκτες υπηρεσίες, ράθυμοι υπάλληλοι, παντελής έλλειψη σχεδιασμού και προοπτικής. Κι έτσι, αργά ή γρήγορα καταλήγουν σε χέρια ιδιωτών, στερώντας από την αυτοδιοίκηση πολύτιμα έσοδα (όσα πληρώνουν οι ιδιώτες ενοικιάζοντας δημοτικές επιχειρήσεις είναι απείρως λιγότερα από αυτά που θα μπορούσαν να κερδίζουν οι δήμοι συντηρώντας υγιείς και δραστήριες τις επιχειρήσεις τους)…

Θα ήταν ανέντιμο να χρεωθεί η τοπική αυτοδιοίκηση όλα τα παθογενή που τη διακρίνουν. Οι ευθύνες της κεντρικής εξουσίας είναι μεγάλες και αυταπόδεικτες. Εξίσου άτοπο θα ήταν να μην υπομνησθούν σημαντικά βήματα –και με τη βοήθεια των εκάστοτε κυβερνήσεων–, αλλά και εξαιρετικές περιπτώσεις δημάρχων ή νομαρχών με αξιοσημείωτο έργο. Βιολογικοί καθαρισμοί, συμμάζεμα των πόλεων με πεζοδρόμους και συναφή έργα, βελτίωση των υπηρεσιών καθαριότητας, αναγέννηση τοπικών οικονομιών υπό την εποπτεία πεφωτισμένων νομαρχών κ.ά., δείχνουν τις πραγματικές δυνατότητες της αυτοδιοίκησης, αλλά και την ύπαρξη σοβαρών –ανεξάρτητα από το πολιτικό ή κομματικό τους πρόσημο– ανθρώπων που μπορούν και θέλουν να προσφέρουν…

Προπαγανδίζοντας τον «Καλλικράτη», η κυβέρνηση μιλάει για μεγάλη τομή. Μεγάλα λόγια, μάλλον… Οι θετικές πτυχές του (συνενώσεις δήμων, μεγάλες περιφέρειες) όντως μπορούν να δημιουργήσουν νέα δυναμική, ιδία σε ό,τι αφορά καλύτερο προγραμματισμό έργων και συγκροτημένη διεκπεραίωση κεντρικών αναπτυξιακών επιλογών. Αρκεί να διευκρινιστεί το εισέτι θολό πεδίο της χρηματοδότησης και να αποφευχθεί ο συγκεντρωτισμός, με ό,τι αυτός συνεπάγεται (γραφειοκρατία, αδιαφάνεια κτλ.)… Ωστόσο ούτε ο «Καλλικράτης» μπορεί να εισφέρει αποτελεσματικά στην πραγματική αποκέντρωση και στην αναγέννηση της «άλλης» Ελλάδας. Το πρόβλημα, που έχει τις ρίζες του στο μετεμφυλιακό κλίμα (μαζική εσωτερική μετανάστευση, προς αποφυγήν των διώξεων) είναι δυσεπίλυτο: Το Λεκανοπέδιο γιγαντώθηκε παράλογα, συνθλίβοντας την περιφέρεια, με αποτέλεσμα τα πάντα να κινούνται γύρω από την Αθήνα – και να εξαρτώνται από αυτήν. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το εξής: Σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν παρατηρείται το φαινόμενο να μην υπάρχουν δυναμικά και εύρωστα Μέσα Ενημέρωσης πανεθνικής απήχησης, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα. Αλλά δεν είναι το μόνο παράδειγμα που δείχνει ότι η Αθήνα της αντιπαροχής και της υπερσυγκέντρωσης υπηρεσιών και ανθρώπων δυναστεύει και καθηλώνει την περιφέρεια. Ίσως κάποια κυβέρνηση του μέλλοντος να θεωρήσει προτεραιότητα και να προτάξει την «απίσχνανση» της Αθήνας και την εξάλειψη της ύβρεως, με τη μεταφορά υπηρεσιών και παραγωγικών μονάδων, την επιδότηση επιστροφής στην επαρχία κτλ. Αρκεί αυτά να σχεδιαστούν σοβαρά και όχι όπως εκείνη η αλήστου μνήμης –καλών προθέσεων και αστεία– απόπειρα του πρώιμου ΠΑΣΟΚ για πριμ μετεγκατάστασης στην επαρχία…

Όμως αυτά αποτελούν όνειρα θερινής νυκτός, τουλάχιστον για το προβλεπτό μέλλον. Επί του παρόντος, ακούγονται οι μικροπολιτικές κλαγγές των κομματικών όπλων και κυριαρχούν οι πομφόλυγες περί ριζοσπαστικών αλλαγών, δήθεν αυτοδιοικητικής κατεύθυνσης. Ενώ ταυτόχρονα ορθώνονται περίβλεπτα ορισμένα κρίσιμα για την τύχη της τοπικής αυτοδιοίκησης διλήμματα: Πλακιωτάκης ή Μαρκογιαννάκης; Δράκος ή Τατούλης; Κακλαμάνης ή Καμίνης; Κιθαρίστας ή ντράμερ;