Η οικονομική πολιτική στα δημόσια νοσοκομεία

Η κυβέρνηση επικεντρώνει όλο το ενδιαφέρον της στο διαχειριστικό κομμάτι, στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, μέσω, υποτίθεται, του περιορισμού της σπατάλης και της διαφθοράς στον δημόσιο τομέα και, φυσικά, στο ΕΣΥ. Είναι χαρακτηριστικές οι συνεχείς αναφορές κυβερνητικών στελεχών, και του ίδιου του πρωθυπουργού, για «νοσοκομεία-άντρα διαφθοράς», για αδιαφάνεια και ρεμούλα στον χώρο των προμηθειών φαρμάκων και υγειονομικού υλικού κ.λπ. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Υπάρχει όντως τόσο σοβαρό πρόβλημα με τη διαχείριση των δημόσιων πόρων στον χώρο της υγείας, ή μήπως αυτή η συζήτηση υποκρύπτει τη γνωστή αντίληψη της περικοπής των δημόσιων δαπανών υγείας και του περιορισμού του κοινωνικού κράτους;

Το πρώτο που πρέπει να πει κανείς είναι ότι τα δημόσια νοσοκομεία είναι, πάνω απʼ όλα, χώροι καθημερινής μάχης με την αρρώστια και τον θάνατο. Χάρη στο φιλότιμο και στον ζήλο της πλειοψηφίας των εργαζομένων στο ΕΣΥ, τα νοσοκομεία προσφέρουν εξειδικευμένες και αναντικατάστατες υπηρεσίες περίθαλψης σε όλους τους πολίτες που τις έχουν ανάγκη. Ταυτόχρονα όμως κανείς δεν αμφισβητεί ότι η παραοικονομία και η διαφθορά αποτελούν πια συστατικό στοιχείο του ελληνικού δημόσιου βίου, συμπεριλαμβανομένου του ΕΣΥ.

Μπορεί το μείζον πρόβλημα να είναι η χρόνια υποχρηματοδότηση και η συστηματική απαξίωση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας, που τροφοδοτεί την κερδοσκοπική δραστηριότητα των ιδιωτικών επιχειρήσεων υγείας, αλλά δεν μπορούμε να υποβαθμίζουμε τη σημασία των φαινομένων παραοικονομίας-διαφθοράς, που έχουν πλέον δομικό χαρακτήρα στο σύστημα περίθαλψης.

Το πρόβλημα της υπερχρέωσης, της σπατάλης και της διαφθοράς στο ΕΣΥ είναι υπαρκτό, αλλά δεν είναι μόνο διοικητικό θέμα. Είναι κατεξοχήν πολιτικό ζήτημα.

Ποια είναι όμως τα κύρια χαρακτηριστικά που πρέπει να προσέξουμε για την αντιμετώπιση του τεράστιου αυτού προβλήματος;

1) Η υποχρηματοδότηση του ΕΣΥ και τα χρέη των ασφαλιστικών ταμείων προς τα νοσοκομεία δημιουργούν ένα ευάλωτο σύστημα προμηθειών, με διαγωνισμούς χωρίς αξιόπιστες προδιαγραφές και με καθυστερήσεις στις αποζημιώσεις των προμηθευτών, που οδηγούν σε υπερτιμολογήσεις υλικών.

2) Οι χαμηλές αμοιβές του προσωπικού, δυσανάλογες με τον επίπονο, εξειδικευμένο και υπεύθυνο χαρακτήρα των υπηρεσιών περίθαλψης, δημιουργούν ευνοϊκό έδαφος αναζήτησης συμπληρωματικών απολαβών.

3) Η τεράστια διοικητική ανεπάρκεια του ΕΣΥ, που οφείλεται κυρίως στη μικροκομματική και πελατειακή λογική των διορισμένων διοικήσεων, που ενδιαφέρονται μόνο για τα πολιτικά οφέλη από τη διαχείριση των νοσοκομείων και όχι για την αποδυνάμωση των κατεστημένων συμφερόντων που «εκμεταλλεύονται» το σύστημα. Άλλωστε, πολλάκις και οι ίδιες οι πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Υγείας αποτελούνται από άτομα «άσχετα» με το αντικείμενο που καλούνται να υπηρετήσουν. Ως εκ τούτου, αδυνατούν να προσφέρουν ουσιαστική και άμεση βοήθεια-λύση στα συνεχώς ανακύπτοντα προβλήματα του τομέα ευθύνης τους. Πολλές φορές, μάλιστα, όχι μόνον δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους στα ανακύπτοντα σοβαρά θέματα, αλλά τις επιρρίπτουν στους διοικητές για εντυπωσιασμό της κοινής γνώμης. Στο «θεάρεστο αυτό έργο τους συχνά συνεπικουρούνται και από γνωστά κατευθυνόμενα δημοσιογραφικά (ηλεκτρονικά ή έντυπα) «μέσα», τα οποία έχουν στην υπηρεσία τους… Όμως με τέτοιες μικροκομματικές και παλαιοκομματικές αντιλήψεις όχι μόνο δεν θα βελτιωθεί το σύστημα Υγείας, αλλά συνεχώς θα υποβαθμίζεται.

Ποιος θα σταματήσει λοιπόν την εισβολή στον δημόσιο μηχανισμό των αμαθών και ανικάνων; Οι εκάστοτε κυβερνήσεις δεν το θέλουν – εξυπηρετούνται. Αλλά και οι ψηφοφόροι τους δεν το θέλουν – εξυπηρετούνται και αυτοί.

Οι ικανοί; Οι ευσυνείδητοι; Οι νομοταγείς; Αυτοί αγωνίζονται. Όλο και λιγότεροι. Για πόσο ακόμη όμως;

Τα νοσοκομεία είναι μικρές ή μεγάλες «επιχειρήσεις» με διακύβευμα το ύψιστο αγαθό, την υγεία, και είναι αυτονόητο ότι πρέπει να διοικούνται από άτομα με άριστη αντίληψη των οικονομικών μεγεθών αλλά και με ιδιαίτερες γνώσεις διοίκησης και μάνατζμεντ. Όμως θα πρέπει να τονιστεί ότι μια ειλικρινής πρόσκληση ενδιαφέροντος για την πρόσληψη νέων διοικητών νοσοκομείων δύσκολα θα προσέλκυε επιτυχημένα στελέχη από τον ιδιωτικό τομέα.

Καμία προσπάθεια αντιμετώπισης της διαφθοράς στο ΕΣΥ δεν πρόκειται, επομένως, να έχει αποτέλεσμα αν δεν γίνουν παρεμβάσεις στους παραπάνω μηχανισμούς που συντηρούν και αναπαράγουν την πολιτική οικονομία της διαφθοράς.

Προβλήματα και λύσεις

• Το ισχύον, από το 1998, ημερήσιο ενοποιημένο (κλειστό) νοσήλιο των 187,82 ευρώ δεν καλύπτει σήμερα το κόστος των παρεχομένων φαρμάκων, αναλώσιμων υλικών, τροφίμων, απόσβεσης ξενοδοχειακού εξοπλισμού και συντήρησης συσκευών-οργάνων και μηχανημάτων, και εργατοωρών απασχολούμενου προσωπικού.

Προτείνεται: Ανακοστολόγηση του κλειστού νοσηλίου.

• Η αμοιβή των διενεργούμενων ιατρικών και εργαστηριακών πράξεων σε νοσηλευόμενους και εξωτερικούς ασθενείς, που έχει καθοριστεί με το Π.Δ. 157/1991, δεν καλύπτει σήμερα το κόστος των χρησιμοποιούμενων ανά πράξη αναλώσιμων υλικών, απόσβεσης και συντήρησης συσκευών-οργάνων και μηχανημάτων, και εργατοωρών απασχολούμενου προσωπικού.

Προτείνεται: Ανακοστολόγηση των πράξεων.

• Πέραν των κοστολογημένων εργαστηριακών πράξεων με το Π.Δ. 157/1991, όπως ισχύει σήμερα, διενεργούνται πολλές άλλες πράξεις, οι οποίες δεν έχουν κοστολογηθεί και δεν αναγνωρίζεται η διενέργειά τους από τα ασφαλιστικά ταμεία, ή αποδίδονται από τα ασφαλιστικά ταμεία ποσά τα οποία δεν καλύπτουν το κόστος των χρησιμοποιούμενων ανά πράξη αναλώσιμων υλικών, απόσβεσης και συντήρησης συσκευών-οργάνων και μηχανημάτων, και εργατοωρών απασχολούμενου προσωπικού.

Προτείνεται: Κοστολόγηση και αναγνώριση-διενέργεια των πράξεων.

• Κάποιες απαιτούμενες επεμβάσεις σε νοσηλευόμενους ασθενείς δεν αναγνωρίζονται από τις υγειονομικές επιτροπές του ΙΚΑ ή αναγνωρίζεται μέρος των χρησιμοποιούμενων υλικών και του κόστους αυτών (μοσχεύματα, ορθοπεδικά, ορθοπλαστικά είδη, φακοί επεμβάσεων καταρράκτη, μοσχεύματα ανθρώπινου ιστού μεταμοσχεύσεων κερατοειδούς κ.λπ.).

Προτείνεται: Κοστολόγηση όλων των επεμβάσεων και υποχρεωτική αναγνώριση από τους ασφαλιστικούς φορείς, εφόσον υπάρχει γνωμάτευση θεράποντα γιατρού ή και γνωμάτευση επιστημονικής επιτροπής νοσοκομείου.

• Το καταβαλλόμενο από τους εξωτερικούς ασθενείς αντίτιμο των 3 ευρώ ανά εξέταση δεν καλύπτει το κόστος των εργατοωρών του απασχολούμενου προσωπικού.

Προτείνεται: Ανακοστολόγηση του αντιτίμου και αναγνώριση του κόστους από τους ασφαλιστικούς φορείς.

• Τα νοσήλιο των απόρων, των ανασφάλιστων, των αλλοδαπών και γενικότερα των μη εχόντων την οικονομική ευχέρεια της καταβολής του, δεν αναπληρώνεται στο σύνολό του από τις επιχορηγήσεις του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Προτείνεται: Απόδοση από το υπουργείο των νοσηλίων.

• Κάθε νοσοκομείο διενεργεί, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, διαγωνισμούς για την προμήθεια των αναγκαίων κοινών αναλώσιμων υλικών (επιδεσμικά υλικά, φαρμακευτικά υγρά και αέρια κ.λπ.), ενώ αν διενεργείτο ένας διαγωνισμός από μια κεντρική υπηρεσία για τις συνολικές ανάγκες όλων των νοσοκομείων, θα επιτυγχάνονταν καλύτερες τιμές και τελικά μείωση δαπανών.

Προτείνεται: Διενέργεια κοινών, συγκεντρωτικών διαγωνισμών για όλα τα νοσοκομεία της χώρας, δεδομένου ότι αυτά τα είδη έχουν κοινά για όλους χαρακτηριστικά, με ανάδειξη χορηγητών-προμηθευτών των ποσοτήτων που έχουν ενταχθεί στο Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών κάθε φορέα.

• Η μη υλοποίηση της αναλυτικής λογιστικής και η έλλειψη προσωπικού έχει ως αποτέλεσμα τη μη παρακολούθηση των παραλαμβανομένων και των χορηγουμένων ανά ασθενή φαρμακευτικών υλικών, αναλώσιμων υλικών και λοιπών υλικών, τα οποία περιλαμβάνονται στο ημερήσιο ενοποιημένο (κλειστό) νοσήλιο.

Προτείνεται: Υλοποίηση αναλυτικής λογιστικής σε όλα τα τμήματα των νοσοκομείων.

• Η μη έγκαιρη εξόφληση των προμηθευτών έχει επιβαρύνει το κόστος προμήθειας των ειδών, με ανάλογη επαύξηση της προσφερόμενης τιμής στους διαγωνισμούς.

Προτείνεται: Εξόφληση των προμηθευτών εντός 60 ημερών το μέγιστο από την έκδοση του τιμολογίου.

• Η εκμετάλλευση των κυλικείων των δημόσιων νοσοκομείων από «ανάπηρους πολέμου», οι οποίοι όμως τα επινοικιάζουν σε «τρίτους» που θησαυρίζουν, είναι εντελώς παράλογη πρακτική. Είναι αδιανόητο, με τις σημερινές τεράστιες οικονομικές ανάγκες των νοσοκομείων, να χάνονται ανυπολόγιστα χρηματικά ποσά για κομματικές εξυπηρετήσεις.

Προτείνεται: Άμεση αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου και παραχώρηση εκμετάλλευσης των κυλικείων από τα νοσοκομεία.

• Η μη ύπαρξη κοινών τεχνικών προδιαγραφών για ανάδειξη μειοδότη στους διαγωνισμούς για «Συνεργείο Καθαριότητας» για όλα τα νοσοκομεία και η μη αυστηρή τήρηση της Ενιαίας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας του κλάδου των εργαζομένων στην καθαριότητα, δημιουργούν τεράστια προβλήματα στους διενεργούμενους σχετικούς διαγωνισμούς στα δημόσια νοσοκομεία.

Προτείνεται: Άμεση σύνταξη από την Επιτροπή Προμηθειών Υγείας (ΕΠΥ) κοινών τεχνικών προδιαγραφών (αυστηρώς προσαρμοσμένων για καθαριότητα νοσοκομείων προς αποφυγήν ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων) και αυστηρή τήρηση της Ενιαίας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας του κλάδου των εργαζομένων στον χώρο της καθαριότητας.