Στο στάδιο της διάλυσης
Διανύουμε, όπως φαίνεται, το τελικό στάδιο της αποδιοργάνωσης των κομμάτων του πολιτικού μας συστήματος, μια διαδικασία που ξεκίνησε στις αρχές του 1990 και ολοκληρώνεται στις ημέρες μας.
Οι πρώτες σοβαρές ενδείξεις εμφανίστηκαν παράλληλα με την πλήρη επικράτηση του νεοφιλελεύθερου προτύπου της αγοράς τη δεκαετία του 1990 και τη σταδιακή προσαρμογή των πολιτικοοικονομικών επιλογών των κομμάτων της διακυβέρνησης στους κοινωνικοοικονομικούς στόχους των μηχανισμών του ανταγωνισμού.
Η απώλεια αυτή του «πολιτικού κεφαλαίου», που αφορά κατά κύριο λόγο το ΠΑΣΟΚ, επιχειρήθηκε να νομιμοποιηθεί και ιδεολογικά μέσω του προτάγματος του «εκσυγχρονισμού». Μέσα από αυτήν τη συμβολική εκφορά συντελέσθηκε η πρώτη σοβαρή –και μη αντιστρεπτή, όπως αποδείχθηκε ιστορικά– αλλαγή των παραδοσιακών αξιών, των πεποιθήσεων και των κοινωνικών όρων και η μετα-αξιολόγησή τους σύμφωνα με τις αρχές της αγοράς (παραγωγικότητα, ανταγωνιστικότητα, επικράτηση του ισχυρού).
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Αντί η πολιτική εξουσία να καθοδηγήσει και να νοηματοδοτήσει τις αναγκαίες ιστορικές αλλαγές (π.χ. δίκαιο φορολογικό σύστημα, ανάπτυξη σύγχρονης παραγωγικής δομής, μετασχηματισμός της κρατικής γραφειοκρατικής δομής σε ένα σύγχρονο κράτος-επιτελείο) συντελέσθηκε το ακριβώς αντίθετο: Οι όποιες μεταρρυθμίσεις προωθήθηκαν με βάση τις επιλογές των μεγάλων συμφερόντων, των δικτύων της διαπλοκής, και όχι μόνο, δεν οδήγησαν στον περίφημο «εκσυγχρονισμό», αλλά βάθυναν, σε στρατηγικό επίπεδο, την κοινωνικοοικονομική κρίση, ενώ παράλληλα υποβάθμισαν και οδήγησαν στη σταδιακή υποταγή των κομμάτων της διακυβέρνησης στα οικονομικά συμφέροντα και στους μηχανισμούς της αγοράς.
Από το 2000 μέχρι σήμερα παρακολουθούμε τη δεύτερη φάση της κρίσης. Οι κυβερνήσεις της περιόδου αυτής (Σημίτης – Καραμανλής) δεν κυβερνούσαν στην πράξη, αλλά διαχειρίζονταν (ανεπιτυχώς) τις κρίσεις, ενώ το κενό μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής κάλυπταν με γοργούς ρυθμούς τα οικονομικά συμφέροντα, με «ιδεολογικό προμαχώνα» τα ΜΜΕ… Στην πράξη οι κυβερνήσεις, τα κόμματα της διακυβέρνησης, είχαν απολέσει τον έλεγχο των οικονομικών εξελίξεων, είχαν χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Το πλαστικό χρήμα, τα δάνεια, οι πελατειακές σχέσεις συγκροτούσαν στην πράξη τις ασθενείς δομές που συγκρατούσαν στην εξουσία τα κόμματα της διακυβέρνησης.
Εδώ και λίγους μήνες έχουμε εισέλθει στην τρίτη φάση, που ολοκληρώνει τον κύκλο της καθόδου. Η απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών, η πλήρης σχεδόν κοινωνική απονομιμοποίηση των κομμάτων, οδηγεί σε κρίση και τις ίδιες τις κομματικές ελίτ και παράλληλα σε ταχεία αποδιοργάνωση των όποιων πολιτικών-κομματικών μηχανισμών τους.
Η άτυπη μεν αλλά ουσιαστική εγκατάσταση της «υπερκυβέρνησης» του ΔΝΤ και της ΕΚΤ, η οποία επεμβαίνει σαρωτικά επιδιώκοντας να αλλάξει τη ζωή, τη θεσμική οργάνωση, ακόμα και τον τρόπο σκέψης των ελλήνων πολιτών, οδηγεί στην ευθεία υποβάθμιση του κομματικού συστήματος και στην αποδιοργάνωση ή και στη διάλυση των κομμάτων.
Ο ΣΥΝ / ΣΥΡΙΖΑ και η Νέα Δημοκρατία είναι οι πρώτοι «αποδέκτες» των ιστορικών αυτών εξελίξεων. Η ΝΔ πορεύεται σ’ ένα συνέδριο του οποίου το αποτέλεσμα παραμένει άγνωστο… Οι πολιτικοϊδεολογικές συντεταγμένες είναι ζητούμενες και το γεγονός αυτό δεν αφορά απλώς την αδυναμία της ηγετικής ομάδας της ΝΔ να τις καθορίσει, αλλά αποδεικνύει την οργανική κρίση των κομμάτων της διακυβέρνησης, που αδυνατούν να αυτονομηθούν από τις επιλογές των οικονομικών συμφερόντων αλλά και από την ιδεολογική κυριαρχία των μηχανισμών της αγοράς. Όλη αυτή η ρευστότητα, η απροσδιοριστία, καθιστά το μέλλον της μεγάλης αυτής παράταξης αβέβαιο. Κι αυτή ακριβώς η ρευστότητα και η αποδιοργάνωση τροφοδοτούν τα σενάρια διάσπασης των κομμάτων και διαμόρφωσης «νέων» κομμάτων ή σχημάτων διακυβέρνησης.
Ένα παράπλευρο πρόβλημα διάσπασης αντιμετωπίζει και ο ΣΥΝ / ΣΥΡΙΖΑ με την ίδρυση ενός νέου κόμματος της Ανανεωτικής Αριστεράς, όμως εδώ το πρόβλημα μετατίθεται περισσότερο σε πολιτικοϊδεολογικό επίπεδο και σε αντιπαράθεση σε στρατηγικού τύπου επιλογές. Όμως στην πράξη το πρόβλημα της αποδυνάμωσης και της αποδιοργάνωσης εμφανίζεται και εδώ με διαφορετικούς όρους και όχι με όρους εξουσίας, όπως στη ΝΔ.
Στο ΠΑΣΟΚ το πρόβλημα της αποδιοργάνωσης, των αντιφάσεων και των συγκρούσεων εμφανίζεται ακόμα και σε κυβερνητικό επίπεδο. Η «συγκολλητική ύλη» της εξουσίας λειτουργεί προς το παρόν, όμως όταν οι κοινωνικές αντιδράσεις πολλαπλασιαστούν και ενταθούν, ουδείς μπορεί να προβλέψει τις συνέπειες. Ήδη από το πολιτικό προσωπικό του κυβερνώντος κόμματος πολλοί που αγωνιούν για το πολιτικό τους μέλλον προσανατολίζονται προς τους «καλλικράτειους» θεσμούς, αφού σε ενδεχόμενες ανακατατάξεις ένα σοβαρό τμήμα της κοινοβουλευτικής ομάδας και των στελεχών κινδυνεύει να βρεθεί εκτός πολιτικής, θεσμικής εξουσίας.
Από εδώ και πέρα θα πορευθούμε σ’ ένα ασταθές έδαφος. Στη νέα εποχή της μεταπολιτικής οι προβλέψεις και οι αναλύσεις είναι δυσχερείς. Η κοινωνία «αποσύρεται» από την πολιτική και οι μηχανισμοί της αγοράς, μέσω της «τρόικας», φαίνεται ότι αποκτούν πρωτεύοντα ρόλο για τις ίδιες τις πολιτικές εξελίξεις αλλά και για τις διεργασίες που θα συντελεστούν στα κόμματα.