Πρέπει να αποφασίσουμε τι σύστημα υγείας θέλουμε

Οι πολιτικές που εφαρμόζονται στον τομέα της υγείας καθίστανται πιο σημαντικές από ποτέ σε όλο τον πλανήτη, για δύο βασικούς λόγους.
Πρώτον, συμβάλλουν στην πρόοδο της υγείας των πολιτών.
Δεύτερον, συνδέονται ευθέως, αιτιολογικά και επαγωγικά, με τη δημοσιονομική κρίση. Όσο πιο αναποτελεσματικές είναι οι πολιτικές, τόσο επιβαρύνεται η δημοσιονομική σταθερότητα, και όσο δυσκολότερη γίνεται η δημοσιονομική κατάσταση, τόσο λιγοστεύουν οι δαπάνες για πολιτικές.
Ιδιαίτερα στη χώρα μας, τις τελευταίες δεκαετίες οι δαπάνες για την υγεία συνέβαλαν ουσιαστικά στη δημοσιονομική κατάρρευση.
Βασική αιτία είναι αρχικά η έλλειψη ολοκληρωμένων, διαβουλευμένων, εφαρμόσιμων, κοστολογημένων και προσομοιωμένων προγραμμάτων από τα κόμματα, που να είναι αποτυπωμένα σε σχέδια νόμου, με συγκεκριμένο στοχοχρονοδιάγραμμα εφαρμογής τους.
Άλλη βασική αιτία είναι η πολυδιάσπαση και η πολυπλοκότητα του συστήματος οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας. Υπηρεσίες υγείας εκτός από το υπουργείο Υγείας παράγουν τα ασφαλιστικά ταμεία, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, το υπουργείο Παιδείας. Παράλληλα, υπηρεσίες υγείας αγοράζουν όλοι οι προαναφερόμενοι φορείς από τον ιδιωτικό τομέα. Επειδή τα Ταμεία δεν έχουν χρήματα να πληρώσουν το σύνολο της δαπάνης τους, αρχίζει ένα ντόμινο, ο ένας να χρωστάει στον άλλο και στο τέλος τα νοσοκομεία να χρωστούν στους προμηθευτές, με αποτέλεσμα το χρηματοδοτικό κόστος να μετακυλίεται στις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών, με συνέπεια ανεξέλεγκτα χρέη, που στο τέλος έρχεται να τα καλύψει όλα ο κρατικός προϋπολογισμός.
Έτσι προκύπτει η τρίτη αιτία του προβλήματος, που είναι η πολυπλοκότητα των χρηματοδοτικών ροών.
Μέχρι τώρα σκεφτόμασταν και σχεδιάζαμε χωρίς να μας ενδιαφέρουν πόσα ελλείμματα στέλνονταν από την υγεία στον κρατικό προϋπολογισμό.
Τώρα πρέπει να σκεφτούμε ανάποδα. Πρώτα πόσα χρήματα έχουμε διαθέσιμα, προβλέποντας και την περιστολή, και μετά πώς θα τα διαχειριστούμε με τρόπο που να αυξάνει την αποτελεσματικότητα, τη συνέχεια, την αποδοτικότητα, την ασφάλεια, την προσβασιμότητα και την ικανότητα του συστήματος.
Πόσα δαπανά η χώρα μας για την υγεία τον χρόνο; Δεν ξέρουμε ακριβώς. Πόσα δαπάνησε το κράτος για φάρμακα το 2009; Δεν ξέρουμε.
Είμαστε από τις ελάχιστες χώρες του ΟΟΣΑ που δεν στέλνουμε στοιχεία με βάση τη διεθνή ταξινόμηση του συστήματος λογαριασμών υγείας που τηρούν 26 χώρες και η οποία επιτρέπει την αξιολόγηση των συστημάτων υγείας των χωρών.
Ο τακτικός προϋπολογισμός, μαζί με τις δημόσιες επενδύσεις, έδωσαν στο υπουργείο Υγείας 5,7 δισ. ευρώ το 2009. Επιπλέον πρέπει να καλυφθούν περίπου 2 δισ. ευρώ, που είναι το ετήσιο έλλειμμα των νοσοκομείων. Το ΙΚΑ έχει ετήσιες εισροές από ασφαλιστικές εισφορές για περίθαλψη 4 δισ. ευρώ και δαπάνες 5,8 δισ. ευρώ. Το 1,8 δισ. έλλειμμα το παίρνει από τον κλάδο σύνταξης. Την ίδια στιγμή τα ασφαλιστικά ταμεία χρωστάνε συνολικά 2,7 δισ. ευρώ στα νοσοκομεία. Το κράτος, με βάση τον νόμο, χρωστάει 5 δισ. ευρώ συνολικά στο ΙΚΑ. Ο ΟΑΕΕ είχε έσοδα για περίθαλψη 1,05 δισ. ευρώ το 2009 και δαπάνη 1,15. Τα 100 εκατ. ευρώ έλλειμμα τα καλύπτει ο κρατικός προϋπολογισμός. Ο ΟΠΑΔ έχει έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές για περίθαλψη 400 εκατ. ευρώ, ενώ δαπανά 1,3 δισ. ευρώ. Τα υπόλοιπα 900 εκατ. ευρώ τα βάζει ο κρατικός προϋπολογισμός. Ο ΟΓΑ έχει έσοδα για περίθαλψη 290 εκατ. ευρώ και δαπανά 1,6 δισ. ευρώ. Το έλλειμμα 1,3 δισ. ευρώ το καλύπτει ο κρατικός προϋπολογισμός. Αυτά τα ταμεία έχουν το 95% των ασφαλισμένων. Σε αυτά τα ποσά πρέπει να προστεθούν και οι δαπάνες των υπουργείων Άμυνας για τα στρατιωτικά νοσοκομεία και Ναυτιλίας.
Κατά προσέγγιση, το κράτος δαπανά για την υγεία 18 δισ. ευρώ ετησίως. Τα 12 από αυτά προέρχονται από τη φορολογία και τον δανεισμό και τα 6 από ασφαλιστικές εισφορές για περίθαλψη.
Δεν είναι σύμπτωση εξάλλου ότι από τον Οκτώβριο μέχρι σήμερα τα νέα χρέη των νοσοκομείων ξεπερνούν το 1,6 δισ. ευρώ.
Παρά τα αποσπασματικά μέτρα για τη φαρμακευτική πολιτική, η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη εκτινάχθηκε κατά 12% το πρώτο τρίμηνο του 2010 σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους, δηλαδή 220 εκατ. ευρώ αύξηση στο τρίμηνο.
Καθίσταται λοιπόν ολοφάνερη η ανάγκη για διακομματική συναίνεση προκειμένου να αποφασίσουμε τι σύστημα υγείας θέλουμε.