ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ: ΠΑΙΔΙ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΚΑΙ ΑΞΙΩΝ
Ακόμα και χώρες της Λατινικής Αμερικής, που φλέρταραν έντονα με τη διάλυση, τα κατάφεραν με τη βοήθεια άλλων χωρών και ξεπέρασαν το πρόβλημα. Αυτό που δεν ξεπερνιέται εύκολα, και δεν υπάρχει σχετική βιβλιογραφία, είναι η απαξίωση των πολιτικών ως φυσικών προσώπων και των κομμάτων ως οργανισμών. Στην κοινωνία έχει επεκταθεί επικίνδυνα μια αντίληψη σύμφωνα με την οποία για την άθλια κατάσταση της οικονομίας αλλά και για την έκπτωση αξιών ευθύνονται οι πολιτικοί που δεν σχημάτισαν πρότυπα τέτοια, που θα απομάκρυναν τους ανθρώπους από την κατανάλωση, την εύκολη λύση, το γρήγορο κέρδος. Η μεγάλη ήττα της πολιτικής και των εκφραστών της, των φορέων της, εκεί εντοπίζεται. Αποδείχτηκε ανίκανη να ορθώσει τείχος αποτελεσματικό στη διαφθορά και στα ταπεινά κίνητρα που όλοι έχουμε μέσα μας, αλλά δεν τους επιτρέπουμε να κυριαρχήσουν. Αν κυριαρχήσουν, σημαίνει ότι μπαίνουμε σε ένα παιχνίδι ζούγκλας, χωρίς αρχές και όρια, με άγνωστη κατάληξη και πολλά θύματα στον δρόμο του. Τις τελευταίες δεκαετίες προβάλλεται και σχεδόν κυριαρχεί η αντίληψη του «όλα γίνονται», ακόμα κι αυτά που δεν γίνονται, δεν πρέπει να γίνονται. Τόσο ο πνευματικός κόσμος όσο και η πολιτική ηγεσία απουσίασαν κατά τη διεργασία εδραίωσης αυτών των νέων αξιών στην κοινωνία, κάτι που τώρα πληρώνεται. Ο κόσμος στην πραγματικότητα λέει στην ηγεσία του (πνευματική και πολιτική) ότι αυτή ευθύνεται για το χάλι του τόσο ηθικά όσο και οικονομικά. Επιτράπηκε από τις ηγεσίες ο εύκολος και γρήγορος πλουτισμός χωρίς καμία βάση, με αποτέλεσμα μια εποχή, 6-7 χρόνια πριν, να κυριαρχήσουν στους δρόμους τα Τσερόκι και τα λογής λογής τζιπ, που λίγο αργότερα γέμισαν τις μάντρες των τραπεζών που τα κατέσχεσαν όταν οι ιδιοκτήτες τους δεν είχαν λεφτά να πληρώσουν τις δόσεις, αυτές τις δόσεις που δέχτηκαν να βάλουν για να αποκτήσουν ένα σύμβολο κοινωνικού στάτους όπως είναι το αυτοκίνητο. Ποιος μας έσπρωξε σε τέτοιες επιλογές; Σε τέτοιες αξίες; Ο τρόπος ζωής που διαμορφωνόταν γύρω μας και οι περισσότεροι δεν μπορούσαμε να μη μετέχουμε διότι, αν δεν ήμασταν μέρη του, νιώθαμε απόβλητοι. Η τηλεόραση, που πήρε τη θέση του βιβλίου αλλά και του κινηματογράφου, μεταβλήθηκε σε έναν άτυπο διαφθορέα συνειδήσεων με την προβολή μοντέλων ζωής και συμπεριφοράς που δεν διευκρινιζόταν ότι δεν μπορούν να ακολουθηθούν, αλλά αφηνόταν να εννοηθεί με υπαινιγμούς ότι ανήκουν και σε μας. «Γιατί όχι κι εμείς έτσι;» ήταν το ερώτημα-πρόκληση που έβγαινε (και βγαίνει) από τις λάιφ στάιλ εκπομπές που πλημμύρισαν τα τηλεοπτικά κανάλια. Την ίδια ώρα, όσοι ανησυχούσαν ή έπλητταν με την ανοησία και έψαχναν για αντίδοτο δεν έβρισκαν κάτι τόσο διαδεδομένο ώστε να αντιπαλέψει αποτελεσματικά τα προβαλλόμενα πρότυπα. Η καθημερινότητα έδινε (και δίνει) τον τόνο, με αποτέλεσμα η κούραση και το άγχος να αναζητούν και να βρίσκουν εύκολη διέξοδο στη φτήνια της τηλεοπτικής ζωής, που όμως σιγά σιγά έπαιρνε τη θέση της πραγματικής ζωής και πραγματοποιούσε αθόρυβη αλλά ουσιαστική εισβολή στη ζωή των ανθρώπων. Η εμφάνιση και η εξάπλωση της οικονομικής κρίσης αποκάλυψαν και τη φτώχεια της ζωής, φτώχεια ιδεών, αξιών και αρχών, που προήλθε από τη συστηματική προβολή μοντέλων ευκολίας και λάιφ στάιλ. Για τη βαθιά αυτή κρίση που δεν έχει spreads, επιτόκια, κερδοσκόπους, τράπεζες, θυρίδες και τοξικά ομόλογα, κανείς δεν μπορεί να προτείνει αποτελεσματική θεραπεία. Και τούτο διότι κανείς δεν ήταν σε θέση να προβλέψει την έκταση της διαφθοράς -με την έννοια της «ευκολίας» παντού- και να αντιληφθεί ότι δεν πρόκειται για κάτι παράξενο και μακρινό, αλλά για πράγμα κοντινό σε μας και γι’ αυτό ήσυχα διαβρωτικό. Όλα αυτά είναι πιο επικίνδυνα από την οικονομική κρίση. Το καλό της υπόθεσης είναι ότι φάνηκαν. Το κακό πως είναι εκτεταμένα. Αλλά στο χέρι όλων είναι να ξανασκεφτούν τα πράγματα, αν και πόσο ευχαριστημένοι είναι από τη ζωή τους. Και μετά αποφασίζουν για τη συνέχεια.