Το σύνδρομο του Σαμψών
Είναι αλήθεια ότι στο πλαίσιο μιας ατυχούς επικοινωνιακής πολιτικής, που το μόνο που κατάφερε ήταν να πείσει την κοινή γνώμη ότι ο μηχανισμός είναι ουσιαστικά μόνο το ΔΝΤ, αλλά και εξαιτίας των ιδεοληψιών μέρους του κυβερνώντος κόμματος (ευτυχώς όχι της ομάδας που έχει την ευθύνη της οικονομικού και ασφαλιστικού τομέα), χάθηκε πολύτιμος χρόνος.
Από την άλλη πλευρά, επειδή η εμπειρία των αποκαλούμενων μηχανισμών και δικτύων διάσωσης (safety nets) έχει ουσιαστική αρνητική επίπτωση στην ανάπτυξη και επειδή τα δάνεια τα οποία παίρνουμε και θα παίρνουμε στα επόμενα χρόνια θα καλύπτουν ανελαστικές δαπάνες (κυρίως μισθούς και τοκοχρεολύσια) σε ποσοστό πάνω από 90%, είναι προφανές ότι τα εναπομένοντα για ανάπτυξη κεφάλαια είναι ανύπαρκτα, αν δεν είναι αρνητικά.
Συμπλήρωμα στην αρνητική αλλά άκρως ρεαλιστική αυτή πρόβλεψη είναι ότι η πτώση του ΑΕΠ ίσως και να φτάσει το 5%, με πολύ χαμηλούς ρυθμούς ανάκαμψης στην επόμενη πενταετία.
Σε αυτό το σημείο ήρθε η ώρα να εξηγήσουμε τι σημαίνει αυτό που ακούμε όλο και συχνότερα τώρα τελευταία, για «αναδιάρθρωση του χρέους». «Αναδιάρθρωση», σε απλά ελληνικά, σημαίνει αδυναμία πληρωμής του ποσού που έχεις δανειστεί στον προβλεπόμενο χρόνο της έκδοσης ενός συγκεκριμένου ομολόγου. Είναι το γνωστό «haircut», το κούρεμα, που στη γλώσσα των αγορών σημαίνει συμφωνία δανειστή και δανειζόμενου να κοπεί μέρος του χρέους, λόγω αδυναμίας εκπλήρωσης των υποχρεώσεων του δανειστή. Ένα συνηθισμένο ποσοστό στις περιπτώσεις αυτές, που όπως γίνεται αντιληπτό είναι το έσχατο πριν κατέβουν οριστικά τα ρολά, κυμαίνεται μεταξύ 15-30%, για να έχει και κάποιο νόημα.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, ένα γενικό haircut της τάξης του 30% θα σήμαινε απώλειες για τις τράπεζες που μας δάνεισαν 90 δισ. ευρώ και εάν ληφθεί υπόψη ότι περίπου τα 150 δισ. προέρχονται από γαλλικές, γερμανικές και ελβετικές τράπεζες, τότε γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι 45 δισ. ευρώ θα εξανεμίζονταν σε χρόνο μηδέν, με όλες τις συνέπειες -που θα είναι αδιανόητα μεγάλες- για τις τράπεζες και τις οικονομίες των χωρών. Ο φόβος του «Samson syndrome», δηλαδή του εάν πέσω θα σας πάρω μαζί μου, όπως ο βιβλικός Σαμψών, αν και δεν διατυπώθηκε ποτέ ευθέως, ήταν και είναι πάντα στο πίσω μέρος κάθε σκέψης των ξένων δανειστών. Αποδεικνύεται για μια ακόμα φορά πόσο σοφή είναι η λαϊκή ρήση που λέει ότι αν θες να σε υπολογίζουν σοβαρά, ή πρέπει να έχει πολλά ή να χρωστάς πολλά. Τώρα εάν έχει παραμείνει ίχνος αξιοπρέπειας ή εθνικού εγωισμού, και ποιοι ευθύνονται για τον διασυρμό τους, είναι μια άλλη ιστορία.
Στη φάση αυτή, και μέχρι να γίνει η πρώτη εκταμίευση, η οποία, λόγω και των γερμανικών εκλογών και των επιφυλάξεων της κ. Μέρκελ, είναι πολύ πιθανό να πραγματοποιηθεί μετά τις 10 Μαΐου, σκόπιμο θα ήταν να ζητηθεί αμέσως μια μεταβατική χρηματοδότηση, που στη γλώσσα των τραπεζιτών είναι γνωστή ως «bridge finance».
Όμως το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι, μπαίνοντας στον μηχανισμό στήριξης, και υλοποιώντας έστω και τα σκληρά αυτά μέτρα, το πρόβλημα της χώρας έχει πιθανότητες να αντιμετωπιστεί; Η άποψη της στήλης είναι ότι η κυβέρνηση πρέπει να σχεδιάσει ένα βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα όπως αυτό που εφαρμόζει μέσα από τον μηχανισμό στήριξης, και ένα μακροπρόθεσμο για το τι ακριβώς πολιτική θα ακολουθήσει μετά τη λήξη της τριετίας του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει το συντομότερο να αρχίσει διαπραγματεύσεις με τους βασικούς πιστωτές της, όχι βέβαια για αναδιάρθρωση του χρέους αλλά για επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων. Μια τέτοια κίνηση, εφόσον υλοποιείτο έγκαιρα, θα άφηνε περιθώρια στην ελληνική οικονομία να αξιοποιήσει για αναπτυξιακούς στόχους ένα μέρος των μελλοντικών δανειακών κεφαλαίων, τα οποία σε συνδυασμό με την επιδιωκόμενη βελτίωση του ΑΕΠ θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάκαμψη, που είναι και το τελικό ζητούμενο. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν μια σοβαρή, συνεπή και χωρίς παλινδρομήσεις εφαρμογή του προγράμματος, και πάνω απ’ όλα τη σωστή ενημέρωση του κόσμου, ο οποίος θα κληθεί και θα πληρώσει τελικά το τεράστιο αυτό κόστος.
* Ο γράφων υπήρξε στη δεκαετία του ’80 υπεύθυνος των προβληματικών επιχειρήσεων, καθώς και του χαρτοφυλακίου των προβληματικών δανείων της ΕΤΕ.