ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΗΔΕΜΟΝΙΑ ΜΕ ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΛΙΤΟΤΗΤΑ ΔΝΤ

Το ερώτημα των 300 δισ. ευρώ (όσο και το εθνικό χρέος της Ελλάδας) είναι αν στο τέλος του βαρύτατου προγράμματος υποτίμησης εισοδημάτων, που θα εφαρμοσθεί μέχρι και το 2012, η Ελλάδα θα έχει τεθεί σε τροχιά εξυγίανσης ή θα μετατραπεί σε Αργεντινή της Ευρωζώνης.
Την Παρασκευή, οι τελευταίες ελπίδες του πρωθυπουργού για τελική διαπραγμάτευση των όρων στήριξης μετά τις γερμανικές εκλογές στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία διαλύθηκαν από τον οίκο Moody’s. Με τη διπλή υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας και της Εθνικής Τράπεζας, που βρέθηκαν πλέον ένα σκαλοπάτι πάνω από την… άβυσσο της κατηγορίας «Β», ο διεθνής οίκος έφερε τη χώρα οριστικά στην πόρτα της χρεοκοπίας, αφήνοντας στον πρωθυπουργό μόνο τη δυνατότητα να ζητήσει αμέσως τη διεθνή βοήθεια.
Μέχρι και την Πέμπτη, οπότε συνεδρίασε σε δραματικό κλίμα το Υπουργικό Συμβούλιο, ο πρωθυπουργός επιδίωκε να κερδίσει χρόνο, με την ελπίδα ότι θα κατάφερνε να διαπραγματευθεί ένα μοντέλο χρηματοδοτικής στήριξης διαφορετικό από αυτό που εφαρμόσθηκε από τους Γερμανούς σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Ρουμανία, Ουγγαρία, Λετονία), φέρνοντας διψήφια ποσοστά ύφεσης, κοινωνική αναταραχή και κατάρρευση κυρίαρχων πολιτικών δυνάμεων (στην Ουγγαρία οι Σοσιαλιστές παρέδωσαν πρόσφατα την εξουσία στη Δεξιά, με εκλογικό ποσοστό κάτω από 20%!).
Στις χώρες εκτός Ευρωπαϊκής
Ένωσης η Γερμανία επέβαλε το μοντέλο χρηματοδοτικής υποστήριξης που θα εφαρμοσθεί τελικά με οριακές παραλλαγές, παρά την προσπάθεια Παπανδρέου για το αντίθετο, και στην ευρισκόμενη εντός Ευρωζώνης Ελλάδα: Το ΔΝΤ αναλαμβάνει τη «βρώμικη δουλειά» των προγραμμάτων σταθεροποίησης, επιβάλλοντας τη γνωστή συνταγή της ακραίας λιτότητας, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να περιορίζεται στην πραγματικότητα σε ρόλο χρηματοδότη.
Ακόμη και την ύστατη ώρα η κυβέρνηση προσπάθησε την Παρασκευή να περάσει επικοινωνιακά την άποψη ότι πρόκειται για προσφυγή σε ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης. Όμως, λίγο μετά τη δημοσιοποίηση της επιστολής Παπακωνσταντίνου την Παρασκευή, η οποία απευθύνθηκε μόνο σε ευρωπαίους αξιωματούχους (Γιούνκερ, Ρεν, Τρισέ), η καγκελάριος Μέρκελ διέψευσε τις ψευδαισθήσεις, εξηγώντας ότι η χρηματοδότηση από τις χώρες της Ευρωζώνης θα δοθεί υπό τον όρο της συμφωνίας Ελλάδας – ΔΝΤ για το πρόγραμμα σταθεροποίησης που θα εφαρμοσθεί το 2011 και το 2012. Ο Γ. Παπανδρέου παραδέχθηκε αργότερα ότι πρόκειται για διεθνή κηδεμονία της οικονομικής πολιτικής, ενώ είχε αφήσει σαφώς να εννοηθεί ότι διαψεύσθηκαν οι προσδοκίες για την αποτελεσματικότητα του περιβόητου «πιστολιού». «Ελπίζαμε ότι η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αρκούσε ώστε να συνεχίσουμε να δανειζόμαστε με χαμηλότερα επιτόκια, αλλά οι αγορές δεν ανταποκρίθηκαν είτε γιατί δεν πίστεψαν στην ΕΕ, είτε γιατί θέλησαν να συνεχίσουν να κερδοσκοπούν, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να χαθεί η προσπάθεια από τα ακόμη μεγαλύτερα επιτόκια και τη δυσκολία δανεισμού», δήλωσε ο πρωθυπουργός.
Οι όροι και οι φόβοι του Ταμείου
Ο υπουργός Οικονομικών, Γ. Παπακωνσταντίνου, αναμένεται μέσα στο Σαββατοκύριακο, στο περιθώριο της Ετήσιας Συνόδου του Ταμείου στην Ουάσινγκτον, να μπει στην τελική ευθεία της διαπραγμάτευσης για τους
όρους της συμφωνίας με το Ταμείο. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ηγεσία του ΔΝΤ, υπό τον Ντομινίκ Στρος Καν, αντιμετωπίζει με δέος την προσπάθεια διάσωσης της ελληνικής οικονομίας, καθώς αποτελεί το μεγαλύτερο και δυσκολότερο τεστ του Ταμείου τα τελευταία χρόνια, που προσπάθησε να αλλάξει τη φυσιογνωμία του μετά τα διδάγματα από την τραυματική χρεοκοπία της Αργεντινής.
Τα στελέχη του Ταμείου ανησυχούν ιδιαίτερα για την έλλειψη βασικών
όπλων, καθώς, όπως συνέβη και στην Αργεντινή, που είχε συνδέσει το νόμισμά της με το δολάριο, το ΔΝΤ δεν θα μπορεί να προτείνει το βασικό μέτρο της υποτίμησης του νομίσματος, για να ενισχυθεί άμεσα η διεθνής ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και να μειωθεί το βάρος που θα πρέπει να πέσει στις πολιτικές συρρίκνωσης των εισοδημάτων. Επίσης, το Ταμείο δεν θέλει να έχει (για να μην υποστούν τεράστιες ζημιές από το υψηλό ελληνικό χρέος οι διεθνείς τραπεζικοί όμιλοι) στα χέρια του το όπλο της αναδιάρθρωσης χρέους και αυτό περιορίζει ασφυκτικά τα περιθώρια χάραξης ενός αποτελεσματικού προγράμματος σε μια χώρα με καταρρακωμένη ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα και υπέρογκο δημόσιο χρέος. Επιπλέον αυτό που φοβίζει τα στελέχη του ΔΝΤ ακόμη περισσότερο είναι ο κίνδυνος κοινωνικών εκρήξεων και πολιτικής αναταραχής, που θα μπορούσε να φέρει την Ελλάδα σε ακυβερνησία εν μέσω της εφαρμογής του σταθεροποιητικού προγράμματος. Ο δύσκολος χειμώνας του 2010, όπου θα αρχίσουν να καταγράφονται σε όλο το εύρος τους οι συνέπειες του σταθεροποιητικού προγράμματος γεννά στα στελέχη του Ταμείου φόβους ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ θα έλθει στα πρόθυρα εξάντλησης του πολιτικού κεφαλαίου της και οι κοινωνικές συνθήκες θα οδηγήσουν στην επανάληψη των γεγονότων του Δεκεμβρίου του 2008, ίσως και με μεγαλύτερη ένταση.
Το ΔΝΤ εγκρίνει το εμπροσθοβαρές πρόγραμμα που έχει εκπονήσει η κυβέρνηση, με μέτρα εξοικονόμησης πόρων που αντιστοιχούν στο 6% του ΑΕΠ φέτος και δεν ζητά περισσότερα μέτρα από αυτά που ήδη υλοποιούνται. Όμως για το 2011 και το 2012 εκτιμάται ότι θα χρειασθεί εξοικονόμηση πάνω από 5% του ΑΕΠ. Αν και το ποσοστό φαίνεται μικρό για μια διετία, αυτό που τρομάζει τους αξιωματούχους του ΔΝΤ είναι η ύφεση: Αν τα μέτρα του 2010 φέρουν την ελληνική οικονομία κοντά ή και πάνω από διψήφια ποσοστά ύφεσης το 2011 και το 2012, προφανές είναι ότι η εξοικονόμηση 5% του ΑΕΠ θα μοιάζει με άπιαστο όνειρο.
Αυτό οδηγεί, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, στην απόφαση να παραταθεί, σε συμφωνία με την Κομισιόν και το Eurogroup, ως το 2013 ο χρόνος της προσαρμογής και να εκπονηθεί ένα τριετές πρόγραμμα που θα αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2011. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι μέσα στον χρονικό ορίζοντα αυτού του προγράμματος -και όχι το 2018, όπως σχεδίαζε αρχικά η κυβέρνηση- θα περάσει και το σοβαρότερο μέτρο που βρίσκεται στην ατζέντα του ΔΝΤ, η κατάργηση της κρατικής εγγύησης για τις συντάξεις, ώστε ο κρατικός προϋπολογισμός να επιβαρύνεται τα επόμενα χρόνια μόνο με το κόστος της βασικής σύνταξης-βοηθήματος των 360 ευρώ και να εφαρμοσθεί κεφαλαιοποιητικό μοντέλο ασφάλισης, όπου οι συντάξιμες αποδοχές θα καθορίζονται με βάση το αποταμιευτικό κεφάλαιο που θα σχηματίζει κάθε εργαζόμενος στη διάρκεια του εργασιακού βίου του. Επιπλέον το Ταμείο αναμένεται να ζητήσει από την κυβέρνηση να διαμορφώσει έναν συνδυασμό μέτρων που θα οδηγούν στη μείωση του μισθολογικού κόστους στο Δημόσιο: συγχώνευση ή κατάργηση δεκάδων οργανισμών, με παράλληλη κατάργηση θέσεων εργασίας, νέα περικοπή μισθών και συντάξεων, ενδεχομένως με την κατάργηση των μισθών πέραν του 12ου, πιο αυστηρή σχέση προσλήψεων/συνταξιοδοτήσεων. Για τον ιδιωτικό τομέα, το ΔΝΤ προτείνει τη γνωστή συνταγή ευελιξίας και μείωσης αποδοχών και ήδη ο Α. Λοβέρδος τροποποίησε τη διάταξη για τα «μπλοκάκια», ανεβάζοντας στους εννέα μήνες τον χρόνο πέραν του οποίου θα είναι επιβεβλημένη η πρόσληψη με σχέση αορίστου χρόνου. Αυτή η αλλαγή εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει μια νέα δεξαμενή «ευέλικτων» απασχολούμενων, που θα χρησιμοποιούνται για εννέα μήνες με μπλοκάκι από τις επιχειρήσεις και θα απομακρύνονται για να ανακυκλωθούν από άλλους με το ίδιο καθεστώς. Βέβαιο είναι, πάντως, ότι το Ταμείο θα εφαρμόσει και στην Ελλάδα το μοντέλο των τμηματικών εγκρίσεων εκταμίευσης δανείων, θέτοντας την κυβέρνηση μπροστά σε συνεχείς υποτιμητικές διαπραγματεύσεις για διορθωτικά μέτρα, όπου χρειάζεται, υπό την απειλή άμεσης χρεοκοπίας, αν «παγώσουν» οι εκταμιεύσεις. Επιπλέον, η παρακολούθηση της εξέλιξης του προγράμματος από το ΔΝΤ θα γίνεται σε συνεχή βάση, δηλαδή πρακτικά οι αξιωματούχοι του θα είναι μόνιμα εγκατεστημένοι στα κέντρα αποφάσεων, μετατρέποντας τους υπουργούς σε απλούς εκτελεστές υποδείξεων.
Πόλεμος-αστραπή
Το δόγμα του ΔΝΤ για την Ελλάδα θυμίζει το πολεμικό δόγμα του Πενταγώνου στον πόλεμο στο Ιράκ το ’90: χρήση συντριπτικής ισχύος για γρήγορη επικράτηση και έξοδο από τα μέτωπα των μαχών. Τα ποσά χρηματοδότησης που θα έχει στη διάθεσή του ο μηχανισμός στήριξης μέχρι την ολοκλήρωση του ελληνικού «πειράματος» εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τα 100 δισ. ευρώ, δηλαδή ουσιαστικά μέσα σε λίγα χρόνια το 1/3 του εθνικού χρέους θα φύγει από τα χέρια
ιδιωτών και θα περάσει στα κράτη της Ευρωζώνης και το ΔΝΤ. Με τον τρόπο αυτό ελπίζεται ότι θα αυξηθούν κάθετα οι τιμές των ελληνικών ομολόγων, θα εγγράψουν τεράστια κέρδη οι ελληνικές και ευρωπαϊκές τράπεζες που έχουν το μεγαλύτερο μέρος αυτών στα χαρτοφυλάκιά τους και θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για επάνοδο της Ελλάδας στη χρηματοδότηση από τις αγορές.
Το μεγάλο ζητούμενο είναι να αρχίσουν γρήγορα οι ελληνικές τράπεζες να αποκαθιστούν φυσιολογικούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης, για να πάρει «ανάσες» η πραγματική οικονομία και να αυξηθούν σταδιακά οι ιδιωτικές επενδύσεις, για να αποφευχθεί η παγίδα της ύφεσης. Βέβαιο θεωρείται ότι το πρόγραμμα εσωτερικής υποτίμησης που θα εφαρμοσθεί θα μετατρέψει την Ελλάδα σε χώρα μεγάλων ευκαιριών για τα κεφάλαια του εξωτερικού, που θα μπορούν να αγοράσουν για ένα κομμάτι ψωμί ότι έχει αξία στη χώρα. Συνεπώς, εισροές κεφαλαίων θεωρείται βέβαιο ό,τι θα υπάρξουν και σ’ αυτήν την υπόθεση βασίζεται η ελπίδα των αξιωματούχων του ΔΝΤ για αποφυγή του κραχ στην πραγματική οικονομία, που θα έφερνε πάλι την Ελλάδα λίγα χρόνια αργότερα στα όρια της χρεοκοπίας.
Το μέσο κόστος δανεισμού της Ελλάδας από τον διεθνή μηχανισμό στήριξης θα διαμορφωθεί λίγο πάνω από το 4%. Η διάρκεια των δανείων θα είναι τριετής και εκφράζονται φόβοι ότι αυτό δεν θα είναι επαρκές για να μειωθεί πραγματικά η πίεση του χρέους στην οικονομία. Ουσιαστικά, αν η χώρα δεν βγει γρήγορα από την ύφεση, κινδυνεύει να χρειασθεί νέα διαπραγμάτευση σε μια τριετία με τους υπερεθνικούς δανειστές, για να ανανεωθούν οι χρηματοδοτήσεις που δεν θα μπορεί να αποπληρώσει.
Πάντως, όπως έγραψε ο ανταποκριτής των «Financial Times» στην Ουάσινγκτον, το ΔΝΤ έρχεται στην Ελλάδα για έναν πόλεμο-αστραπή, αλλά δεν αποκλείεται να βρεθεί τα επόμενα χρόνια παγιδευμένο στο… Βιετνάμ, δηλαδή να χρειασθεί να εγκατασταθεί για χρόνια στην Αθήνα…