Φταίνε τελικά μόνο οι κερδοσκόποι;
Του υποτιθέμενου δηλαδή στελέχους που με μια δήλωσή του περί «ανάγκης αλλαγής» του μηχανισμού στήριξης που αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής της 25ης Μαρτίου για την Ελλάδα, αναστάτωσε τις διεθνείς αγορές, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου και έστειλε τα spreads των δεκαετών ομολόγων πάνω από τις 450 μονάδες.
Και εδώ δημιουργείται ένας προβληματισμός. Το θέμα δεν είναι αν έγινε η δήλωση ή αν το στέλεχος που την έκανε στη γερμανίδα δημοσιογράφο ήταν κυβερνητικό. Το ανησυχητικό είναι ότι διασύρθηκε άδικα ένας πρώην υπουργός και, το κυριότερο, ότι ένας ολόκληρος κόσμος, μέσα στον οποίο συγκαταλέγονται και υπεύθυνοι για την πορεία της χώρας, δέχθηκε ότι μια ανώνυμη δήλωση, αν τελικά έγινε, θα ήταν ικανή να τινάξει τα ελληνικά ομόλογα στον αέρα, σε βαθμό που όπως μεταδόθηκε την Πέμπτη 8 Απριλίου διεκόπησαν για μισή ώρα οι συναλλαγές, γιατί ενώ υπήρχαν προσφορές, δεν υπήρχε ζήτηση. Αν η συμπεριφορά αυτή δεν είναι αποτέλεσμα πανικού, τότε δείχνει άγνοια του τι μετρούν και τι όχι οι διεθνείς αγορές, και πώς τελικά συμπεριφέρονται.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αρμόδιοι και αναρμόδιοι, για δικούς τους λόγους ή από μόνη την ανάγκη να βγουν στο γυαλί, κάνουν δηλώσεις άσχετες και πολλές φορές αντιφατικές μεταξύ τους. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι οι συνεχείς δηλώσεις και αναφορές στο χρέος, πέραν από τη σύγχυση που δημιουργούν, προδίδουν και αίσθημα ανασφάλειας για το κατά πόσον εμείς οι ίδιοι πιστεύουμε στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και στην αποτελεσματικότητά του. Δεν υπάρχει, τέλος, καμία αμφιβολία ότι όσο συγκρατημένος κι αν εμφανίζεται στις δηλώσεις του ο κ. Παπακωνσταντίνου, είναι προφανής η έλλειψη κεντρικής πολιτικής στην επικοινωνιακή διαχείριση του κορυφαίου αυτού προβλήματος.
Από το σημείο αυτό όμως μέχρι του σημείου να πιστεύουμε ότι μια ανώνυμη δήλωση ήταν από μόνη της αρκετή για να δημιουργήσει τόση αναστάτωση, υπάρχει μεγάλη απόσταση. Τα αίτια της συμπεριφοράς των αγορών, χωρίς να αμφισβητείται ότι και οι πολλές δηλώσεις παίζουν τον ρόλο τους, βρίσκονται αλλού:
• Το έλλειμμα για το 2009 δεν θα περιοριστεί, όπως φαίνεται, στο 12,5% αλλά θα διαμορφωθεί, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις της Eurostat, στο 13,7%. Το τελικό ύψος αναμένεται να ανακοινωθεί στα τέλη Απριλίου.
• Το φορολογικό νομοσχέδιο, αν και επίκειται η ψήφισή του, δεν παύει να αποτελεί, όπως και το ασφαλιστικό, μια άγνωστη ακόμη παράμετρο για τις αγορές.
• Οι διαρθρωτικές αλλαγές και οι αποκρατικοποιήσεις βρίσκονται ακόμη –δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, τους ξένους δεν τους ενδιαφέρει– στα πρώτα τους βήματα. Με βάση την ελληνική γραφειοκρατία και νοοτροπία, είναι αλήθεια ότι οι ρυθμοί είναι γρηγορότεροι από το αναμενόμενο. Αυτό όμως αφορά εμάς. Εκείνο που τελικά μετράει είναι το αποτέλεσμα.
Πέρα όμως από τα παραπάνω, εκείνο που εντυπωσιάζει θετικά είναι η ωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας και η κατανόηση στην ανάγκη λήψης των συγκεκριμένων μέτρων. Θα μπορούσε σοβαρά να υποστηριχθεί ότι, στην κρίσιμη αυτή φάση, η κοινωνία δείχνει περισσότερο ώριμη από την ηγεσία της, και όχι μόνο την πολιτική. Επιβεβαίωση της πραγματικότητας αυτής είναι ότι ενώ καθημερινά, με πρωταγωνιστές τους «Financial Times», η Ελλάδα βομβαρδίζεται από κάθε λογής υπεύθυνα και ανεύθυνα σχόλια, οι καταθέσεις στις τράπεζες παραμένουν ουσιαστικά στο ίδιο επίπεδο. Οι όποιες διαρροές, όχι μεγαλύτερες της τάξης του 3-4%, αφορούν κυρίως εταιρικές μετακινήσεις κεφαλαίων, που δεν έχουν κατʼ ανάγκη σχέση με την κατάσταση της οικονομίας. Η ανοχή όμως αυτή της ελληνικής κοινωνίας δεν πρέπει να θεωρείται ως λευκή επιταγή, χωρίς μάλιστα ημερομηνία λήξης. Την Πέμπτη 8 Απριλίου ο κ. Παπακωνσταντίνου ανακοίνωσε ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού για το πρώτο τρίμηνο διαμορφώνεται σε 4,3 δισ. ευρώ, έναντι 7,1 δισ. του αντίστοιχου τριμήνου του 2009, δηλαδή μείωση της τάξης του 40%.
Θα είχε όμως ενδιαφέρον να υπήρχε και η ανάλυση σε τι βαθμό η σημαντική αυτή βελτίωση οφείλεται σε περικοπές δαπανών και σε τι σε αύξηση εσόδων, ιδιαίτερα στον τομέα του ΦΠΑ και της φοροδιαφυγής. Είναι επίσης σημαντικό, εάν η κατά 2,8 δισ. ευρώ μείωση του ελλείμματος του πρώτου τριμήνου θα συνεχιστεί, λαμβανομένου υπόψη ότι στο τρίμηνο αυτό υπήρξαν αυξημένες εισπράξεις και από την έκτακτη εισφορά των επιχειρήσεων και από τη μη καταβολή, από ένα σημείο και μετά, επιστροφών ΦΠΑ. Σημαντική, τέλος, παράμετρος στην επιτυχία του στόχου περιορισμού του ελλείμματος στο 8,7% στο τέλος του έτους είναι και το σημείο εκκίνησης για τη μείωσή του στις αρχές της χρονιάς, αν δηλαδή θα είναι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurostat, μεταξύ 13,5 και 14% και όχι 12,5%, όπως είχε αρχικά εκτιμηθεί.
Σοβαρό εξάλλου πρόβλημα στην προσπάθεια δημιουργίας βελτιωμένου κλίματος είναι το τεράστιο έλλειμμα αξιοπιστίας που έχουμε, σε τέτοιον βαθμό που οποιαδήποτε θετικά στοιχεία προκύπτουν να μην έχουν τον ανάλογο αντίκτυπο στις αγορές, αν δεν έχουν προηγουμένως τη σφραγίδα της Κομισιόν ή του ΔΝΤ.
Προς το παρόν πάντως το ΔΝΤ είναι εδώ. Έχει έρθει για να ενημερωθεί, όπως είχε γίνει και πριν από λίγα χρόνια, αλλά και για να μας μεταφέρει τεχνογνωσία στην κατάρτιση τριετών προϋπολογισμών, όπως πάλι είχε γίνει στο παρελθόν, χωρίς βέβαια εμείς να κάνουμε τίποτα. Προς το παρόν ο ρόλος του παραμένει συμβουλευτικός. Μετά όμως τις εξελίξεις της Παρασκευής, οι οποίες οδήγησαν στην οριστικοποίηση του σχεδίου διάσωσης της ελληνικής οικονομίας, αλλά και την απόφαση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ να ακυρώσει στην ουσία τις αξιολογήσεις των οργανισμών Fitch, Standard and Poorʼs και Moodyʼs για τα ελληνικά ομόλογα, δεχόμενος αυτά ως εγγύηση για δανειοδότηση, η χώρα φαίνεται ότι βρίσκεται ένα βήμα πλησιέστερα στην απόφαση να χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό στήριξης.