Κέρδη και απώλειες από τη Συμφωνία των Βρυξελλών

Όρος πρώτος: Για να λειτουργήσει ο μηχανισμός θα πρέπει η Ελλάδα να μην μπορεί να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές. Όχι να δανείζεται ακριβά, αλλά να μην έχει δυνατότητα δανεισμού.
Όρος δεύτερος: Ο μηχανισμός δεν θα ενεργοποιείται αυτόματα. Θα προηγείται αίτημα της χώρας και αξιολόγησή του από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να διαπιστώνει ότι όλες οι εναλλακτικές λύσεις έχουν εξαντληθεί. Η σχετική εισήγηση θα υποβάλλεται στα 16 κράτη μέλη του Eurogroup. Υπενθυμίζεται ότι η απόφαση των μελών πρέπει να είναι ομόφωνη και ισχύει πάντοτε η δυνατότητα άσκησης βέτο από οποιοδήποτε κράτος.
Όρος τρίτος: Η όποια χρηματοδότηση χρειαστεί θα γίνεται με όρους αγοράς και δεν θα έχει στοιχείο επιδότησης (subsidized). Κάθε μέλος του Eurogroup θα συνεισφέρει ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής του στην ΕΚΤ και η ευρωπαϊκή συνεισφορά θα καλύπτει πάνω από το 60% της συνολικής χρηματοδότησης. Το υπόλοιπο θα κληθεί να το καλύψει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Πρώτες παρατηρήσεις: Το σχέδιο έχει καθαρά χαρακτήρα ψυχολογικής στήριξης. Εάν φτάσει ποτέ η χώρα, και ελπίζουμε ότι δεν θα φτάσει, στο σημείο όχι να δανείζεται ακριβά, αλλά να μην μπορεί να δανειστεί, τότε για ποια 22 εκατ. ευρώ συζητάμε; Για ποια μερική συμμετοχή του ΔΝΤ και για ποιον μηχανισμό στήριξης; Αλλά ας μην επεκταθούμε στο εφιαλτικό αυτό ενδεχόμενο και ας δούμε τα ουσιαστικά κέρδη για τη χώρα στη σύνοδο αυτή.
Κέρδος πρώτο: Ουσιαστική βοήθεια στην Ελλάδα και ειδικότερα στις τράπεζες προσέφερε η απόφαση του προέδρου της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ να επεκτείνει και για το 2011 το διάστημα μέσα στο οποίο η ΕΚΤ θα χρηματοδοτεί τις τράπεζες λαμβάνοντας ως εγγύηση κρατικά ομόλογα χαμηλής αξιολόγησης. Υπενθυμίζεται ότι με βάση την υπάρχουσα και ισχύουσα μέχρι το τέλος του 2010 απόφαση, η ΕΚΤ δέχεται ως εγγύηση για χρηματοδότηση κρατικά ομόλγα με αξιολόγηση μέχρι ΒΒΒ+, αξιολόγηση δηλαδή που έχει δώσει η Standard & Poor’s στα ελληνικά ομόλογα. Με την απόφαση Τρισέ επεκτείνεται και στο 2011 ο χρόνος αποδοχής των ελληνικών ομολόγων και χαλαρώνει η ασφυκτική πίεση στις τράπεζες για δημιουργία ικανοποιητικής ρευστότητας. Το πρόβλημα για τις περισσότερες από αυτές είχε καταστεί τις τελευταίες μέρες αφόρητα πιεστικό.
Κέρδος δεύτερο: Η πολιτική ηγεσία του τόπου εμφανίστηκε στις Βρυξέλλες ενωμένη, με κοινή γλώσσα. Η παρουσία του Αντώνη Σαμαρά στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, η επαφή του με τον πρωθυπουργό για καλύτερο συντονισμό των προσπαθειών, και η άμεση ανταπόκριση του δεύτερου θέτοντας στη διάθεσή του τον κ. Παπακωνσταντίνου, είναι πρωτόγνωρα και αισιόδοξα μηνύματα για τον έλληνα πολίτη.
Κέρδος τρίτο: Για πρώτη φορά οι ευρωπαίοι εταίροι μας αρχίζουν να μας παίρνουν στα σοβαρά. Μέχρι πρότινος οι παρατηρήσεις τους ήταν τελείως αρνητικές για τη χώρα και την ηγεσία της. Πρόσφατα έχουν αρχίσει να ακούγονται σχόλια για «αξιόπιστο πρόγραμμα», συμμετοχή του ελληνικού λαού σε θυσίες κ.λπ. Ακόμη και η Άνγκελα Μέρκελ με τη χωρίς προσχήματα φρασεολογία της δέχθηκε ότι στην Ελλάδα για πρώτη φορά γίνεται μια ουσιαστική προσπάθεια να μπουν σε τάξη τα οικονομικά της.
Τα δύσκολα όμως τώρα αρχίζουν. Η απαρέγκλιτη εφαρμογή του προγράμματος στήριξης ακούγεται εύκολα αλλά εφαρμόζεται δύσκολα. Έπειτα από πέντε μήνες καθυστέρησης, ο παράγων χρόνος έχει εξαντληθεί. Ορισμένα μέτρα έπρεπε να είχαν παρθεί νωρίτερα. Παρ’ όλα αυτά κάτι φαίνεται ότι κινείται, έστω και καθυστερημένα, παρά τις αντιδράσεις εντός και εκτός κυβέρνησης. Το σημαντικότερο στην περίπτωση αυτή είναι η χωρίς ωραιοποιήσεις ενημέρωση του κόσμου. Το λαϊκό κριτήριο και αισθητήριο έχει τη δυνατότητα να το αντιλαμβάνεται, όπως τουλάχιστον δείχνουν οι μέχρι σήμερα δημοσκοπήσεις. Όλα θα κριθούν από την επιτυχία του προγράμματος.
Και με την Ευρώπη τι;
Ουσιαστικά κερδισμένη είναι η Άνγκελα Μέρκελ, που πέρασε τις θέσεις της στο μεγαλύτερο μέρος. Χαμένος, έστω και αξιοπρεπώς, ο Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος μετά την εκλογική του ήττα στις 11 από τις 12 επαρχίες της Γαλλίας (μόνο η Αλσατία με τη γερμανική κουλτούρα τον εψήφισε), παρουσιάστηκε εμφανώς αποδυναμωμένος στη σύνοδο. Μόνο χάρη στην κίνηση του προέδρου της ΕΚΤ να ενισχύσει τη ρευστότητα των τραπεζών, που έγινε αποκλειστικά στο πλαίσιο ενεργειών του Eurogroup, σώθηκαν τα προσχήματα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ο πρόεδρος της ΕΚΤ, που συνήθως κάνει δηλώσεις μετά το τέλος κάθε συνόδου, αυτήν τη φορά τις έκανε πριν από την έναρξη. Υποσχέθηκε ότι πιο αναλυτική τοποθέτηση θα κάνει στην επόμενη σύνοδο στις 8 Απριλίου.
Σε κάθε περίπτωση η παρουσία του ΔΝΤ σε εκτελεστικό ρόλο στο πλαίσιο της Ευρωζώνης, με την επιμονή βέβαια της Μέρκελ, μπορεί να επέδρασε θετικά στην εκλογική της πελατεία. Δημιούργησε όμως σοβαρά ερωτήματα για το κατά πόσον η Ευρωζώνη έχει τη δυνατότητα και τη θέληση να λύνει από μόνη της τα προβλήματα. Το ερώτημα αυτό αποτυπώθηκε στα αδύνατα ταμπλό των ασιατικών και ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων την Παρασκευή.
Τέλος, σημαντική για το μέλλον της Ένωσης ήταν η πρόταση της Γερμανίας για δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης (task force), πριν από το τέλος του έτους, των οικονομικών και ιδιαίτερα των μεγεθών εκείνων που επηρεάζουν τη δημοσιονομική πολιτική και τα κριτήρια του συμφώνου σταθερότητας της Ευρωζώνης.
Η πρόταση προβλέπει υποχρεωτική έξοδο από την Ένωση των χωρών εκείνων που συστηματικά αποκλίνουν, και για τον λόγο αυτό ίσως χρειαστεί να τροποποιηθούν βασικοί όροι των ιδρυτικών συμφωνιών. Παράλληλα, εμφανίστηκαν και οι πρώτες αντιδράσεις από αξιωματούχους της ΕΚΤ που δεν θέλουν ανάμειξη του ΔΝΤ, διάβαζε ΗΠΑ, στα εσωτερικά της Ένωσης. Από την άλλη πλευρά το σκηνικό θόλωσε μετά τη δήλωση του Ούρλιχ Σρέντερ, CEO της γερμανικής KFW η οποία έχει στην κατοχή της σημαντικό όγκο ελληνικών ομολόγων, ότι η τράπεζα δεν θα συμμετάσχει στην προσεχή έκδοση ελληνικών τίτλων.