Ευρωπαϊκή Ένωση ή Διεθνές Νομισματικό Ταμείο;

Σε δηλώσεις του την εβδομάδα που πέρασε ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο ανέφερε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει μηχανισμό βοήθειας, τον οποίο κάτω από πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η Ελλάδα ή οποιοδήποτε άλλο μέλος της Ευρωζώνης. Τα συγκεκριμένα μέτρα θα συζητηθούν αύριο, Δευτέρα, στη Σύνοδο των Υπουργών Οικονομικών της Ένωσης, αλλά και αργότερα, στις 25 Μαρτίου, κατά τη Σύνοδο Κορυφής στο Βερολίνο. Η δήλωση Μπαρόζο έρχεται σε συνέχεια άλλων, σχετικών με την ανάγκη δημιουργίας Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (ΕΝΤ) για την αντιμετώπιση κρίσεων όπως αυτή της Ελλάδας, κάτι περίπου αντίστοιχο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Η πρόταση συνάντησε βέβαια και αντιδράσεις, όπως αυτή της Άνγκελα Μέρκελ, η οποία έκανε σαφές ότι εάν και όταν αποφασιστεί η σύσταση ΕΝΤ, η δημιουργία του σε καμιά περίπτωση δεν θα συνεπάγεται την εξασθένηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας που προβλέπεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας. Σε διαφορετικό μήκος κύματος κινήθηκαν οι απόψεις της γαλλίδας υπουργού Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία αμφισβήτησε ότι η δημιουργία ενός τέτοιου ταμείου θα επέφερε τροποποίηση της Συνθήκης της Λισσαβώνας. Κάνοντας μάλιστα άνοιγμα στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα, χαρακτήρισε την πρόταση ενδιαφέρουσα. Αντίστοιχη δήλωση έκανε και ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ.
Στην ουσία η διαφορά μεταξύ των δύο μεγαλύτερων εταίρων της Ένωσης βρίσκεται αλλού. Η Γερμανία φοβάται ότι
εάν υπάρξει ένας τέτοιος οργανισμός θα κληθεί ως ο ισχυρότερος εταίρος της Ένωσης να σηκώσει το βάρος και το κόστος λειτουργίας του, ενώ ανησυχεί ιδιαίτερα για τη δημιουργία κλίματος χαλάρωσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Ένα θέμα στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν, πάντως, οι δύο ισχυροί εταίροι είναι η διερεύνηση του ρόλου των μεγάλων επενδυτικών τραπεζών και ιδιαίτερα των credit default swaps στην πρόσφατη κρίση της Ελλάδας και όχι μόνο. Μάλιστα η Γερμανία, η Γαλλία, η Ελλάδα και το Λουξεμβούργο απέστειλαν επιστολή στην Κομισιόν για έρευνα του ρόλου των CDS, ειδικά δε των αποκαλούμενων «γυμνών» CDS, δηλαδή των ασφαλιστήριων συμβολαίων που πωλούνται σε τρίτους, χωρίς αυτοί να έχουν στα χέρια τους αντίστοιχα ομόλογα. Μια ανακοίνωση όμως της Γερμανικής Αρχής Εποπτείας Χρηματαγορών BaFin μπλέκει κάπως την εικόνα, αφού αναφέρει ότι, από έρευνα που έκανε, δεν προέκυψε κερδοσκοπία των CDS σε βάρος της Ελλάδας.
Όπως και να ʼχει, εξετάζεται σοβαρά το ενδεχόμενο να καταργηθούν αυτής της μορφής οι συναλλαγές, αν και
από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού οι ΗΠΑ κρατούν αποστάσεις και αφήνουν να συζητηθεί το θέμα στη συνάντηση των G20 τον Μάιο στο Βερολίνο.
Η ελληνική κυβέρνηση κινείται, για την ώρα, σε τοπίο στην ομίχλη. Από παντού ακούει καλά λόγια για τα μέτρα και παραινέσεις, αλλά προς το παρόν οποιαδήποτε πρόθεση εξαντλείται εδώ. Πάντως βασικό συμπέρασμα της κρίσης, αλλά και των επισκέψεων του πρωθυπουργού, είναι ότι η χώρα μας λειτούργησε ως καταλύτης για να αναδειχθούν συγκεκριμένες αδυναμίες της Ένωσης. Πιο συγκεκριμένα:
α) Έγινε αισθητή η απουσία σοβαρών μηχανισμών παρέμβασης σε περιόδους κρίσεων.
β) Ήταν λάθος να προηγηθεί η οικονομική ένωση προτού επιτευχθεί έστω και μια στοιχειώδης πολιτική συγκρότηση.
γ) Έγινε εμφανής ο ρόλος των μεγάλων επενδυτικών τραπεζών, οι οποίες από τη μια πλευρά βοηθούσαν στον εξωραϊσμό των στοιχείων των χωρών κυρίως του Νότου, και από την άλλη, γνωρίζοντας την πραγματική εικόνα, πόνταραν στη χρεοκοπία τους και ωθούσαν μέσω των CDS προς την κατεύθυνση αυτή.
δ) Το ευρώ έχει πολύ δρόμο ακόμη για να υποκαταστήσει, έστω και εν μέρει, το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Και το ερώτημα παραμένει: Και τώρα τι;
Η Ελλάδα θα πρέπει να δανειστεί πάνω από 20 δισ. ευρώ μέσα στο επόμενο δίμηνο. Ο νέος πρόεδρος του ΟΔΔΗΧ, γνώστης των διεθνών αγορών, εμφανίζεται από τη μια πλευρά ικανοποιημένος για την απορρόφηση από τις αγορές των 5 δισ. ευρώ της τελευταίας έκδοσης των δεκαετών ομολόγων έστω και με υψηλό κόστος, από την άλλη όμως υπάρχει σοβαρός προβληματισμός για τη συνέχεια, εάν τα spread συνεχίσουν να κινούνται γύρω από τις 300 μονάδες βάσης (bps).
Η εβδομάδα που αρχίζει θα δώσει σοβαρές ενδείξεις για την κατεύθυνση προς την οποία θα κινηθεί η εικόνα. Στο Συμβούλιο των Υπουργών Οικονομικών της Ένωσης αύριο, Δευτέρα, πέραν του θέματος του εάν και πώς θα στηριχθεί η Ελλάδα, κρίσιμο ζήτημα θα είναι και η εξέταση σε βάθος των μέτρων που έλαβε η ελληνική κυβέρνηση.
Το κλίμα που επικρατεί είναι ότι για το 2010 τα αποτελέσματα του προγράμματος στήριξης θα καλύψουν σε σημαντικό βαθμό, όχι όμως πλήρως, τους στόχους του.
Με βάση τα στοιχεία Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου, η αύξηση των εσόδων διαμορφώθηκε στο 7,9% έναντι 9% του ετήσιου στόχου. Εξάλλου, με βάση στοιχεία της ΕΣΥΕ που δόθηκαν την Παρασκευή, η πτώση του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο έφτασε το 2,5%, θέτοντας σε αμφισβήτηση ακόμη και την αναθεωρημένη πρόβλεψη της κυβέρνησης για συρρίκωνση του ΑΕΠ κατά 1,7%. Με τα δεδομένα αυτά, αναμένονται παραπέρα πιέσεις για λήψη πρόσθετων μέτρων, κυρίως προς την πλευρά της περικοπής δαπανών.
Πάντως εάν δεν υπάρξει ανατροπή κάποιων δεδομένων που διαμορφώνουν τη σημερινή αρνητική συγκυρία, στο τέλος του 2010 ή στις αρχές του 2011 θα χρειαστεί να ληφθούν και πρόσθετα μέτρα, εάν βέβαια οι τότε επικρατούσες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες τα επιτρέψουν.
Δυστυχώς, η Ελλάδα θα χρησιμοποιηθεί ως μέσο για τον έλεγχο της βούλησης της Ένωσης για κοινή πορεία στο μέλλον, καθώς και για τη φερεγγυότητα και την αποτελεσματικότητα των θεσμών της.
Κατά τη γνώμη μου, εάν και μετά τη Σύνοδο της 25ης Μαρτίου εξακολουθεί να υπάρχει το ίδιο ασαφές κλίμα, τότε θα πρέπει να ζητηθεί συγκεκριμένη βοήθεια και πρακτική στήριξη. Διαφορετικά, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι μονόδρομος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη χώρα, αλλά και για τη συνοχή και τις προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.