ΕΥΡΩΖΩΝΗ: ΚΟΙΝΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΧΩΡΙΣ ΚΟΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ!

Σύμφωνα με τις οικονομικές εξελίξεις, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις οικονομίες των χωρών μελών της ΕΕ και της ΟΝΕ ήσαν πολύ δυσμενέστερες από τις επιπτώσεις στην οικονομία των ΗΠΑ. Η κρίση χτύπησε ιδιαίτερα και τις χώρες της ΟΝΕ, δηλαδή, και τις χώρες της Ευρωζώνης. Όλοι περίμεναν ότι οι χώρες της Ευρωζώνης θα μπορούσαν να είχαν περισσότερα περιθώρια αντίστασης στην κρίση. Ήταν μια λογική άποψη για μια ένωση κρατών με ισχυρή οικονομική υποδομή και νόμισμα παγκόσμιας εμβέλειας. Όμως η ΟΝΕ διέψευσε τη λαϊκή αντίληψη «η ισχύς εν τη ενώσει» και το κρίσιμο ερώτημα είναι: Γιατί η ΟΝΕ δεν κατάφερε να μετριάσει τις επιπτώσεις της κρίσης;

Κ ατ’ αρχάς πρέπει να διευκρινίσουμε τι σημαίνει ΟΝΕ. Σημαίνει οικονομική και νομισματική ένωση, με μηχανισμούς που να συντελούν στην άψογη λειτουργία της. Η Ευρωζώνη είναι πλήρης νομισματική ένωση, καθώς διαθέτει κοινό νόμισμα και κοινή χρηματοπιστωτική πολιτική. Όμως πέρα από αυτό δεν υπάρχει οικονομική ένωση μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωζώνης. Η οικονομική
ένωση είναι εντελώς ανύπαρκτη στην Ευρωζώνη, η οποία δεν ιδρύθηκε ως πλήρης οικονομική ένωση, αλλά ως ενιαίο χρηματοπιστωτικό σύστημα για την εξασφάλιση της σταθερότητας του ευρώ. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οικονομική ένωση σημαίνει βασικά:
α) Κοινή αναπτυξιακή πολιτική σε όλους τους τομείς και για όλες τις χώρες που συμμετέχουν στην ένωση. Και ακόμη ύπαρξη κεντρικού οργάνου που να σχεδιάζει και να υλοποιεί αυτήν την πολιτική. Η Ευρωζώνη δεν διαθέτει ούτε κοινή αναπτυξιακή πολιτική ούτε τα κατάλληλα όργανα σχεδιασμού και υλοποίησής της.
β) Κοινή δημοσιονομική πολιτική, και κυρίως στον φορολογικό τομέα, και -γιατί όχι- κοινό προϋπολογισμό. Εάν η ΟΝΕ διέθετε κοινή δημοσιονομική πολιτική ίσως οι κερδοσκόποι, τάχα επενδυτές, να μην έβρισκαν έδαφος να χτυπήσουν τους αδύναμους κρίκους, δηλαδή τις ασθενείς οικονομίες της Ευρωζώνης, καθώς η δανειακή πολιτική θα καθοριζόταν σε κεντρικό επίπεδο. Και οι
επενδυτές, θεσμικοί ή ιδιώτες, θα γνώριζαν ότι θα είχαν να αντιμετωπίσουν ένα ισχυρότατο σύνολο κρατών και όχι μια μεμονωμένη οικονομία, και μάλιστα ασθενή.
γ) Κοινή εξωτερική εμπορική πολιτική, και κυρίως στον τομέα προώθησης των εξαγωγών. Όπως γίνεται δεκτό, οι
εξαγωγές αποτελούν βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας οικονομίας. Θα έπρεπε λοιπόν η Ευρωζώνη να διαθέτει κεντρικό όργανο σχεδιασμού της προώθησης των προϊόντων των χωρών της. Αντ’ αυτού βλέπουμε ότι το κάθε κράτος μέλος ακολουθεί δική του πολιτική στον τομέα των εξαγωγών, χωρίς να υπάρχει καμία κατεύθυνση από κάποιο κεντρικό όργανο της ΟΝΕ.
δ) Κοινή αμυντική πολιτική, που σημαίνει ότι η ΟΝΕ εγγυάται την ακεραιότητα όλων των κρατών μελών της, με κοινές αμυντικές δαπάνες, γιατί δεν είναι δυνατόν τα ακραία κράτη να επωμίζονται υπέρμετρες δαπάνες για τη διατήρηση και τη φύλαξη των συνόρων της ΟΝΕ. Αυτό για τα κράτη μέλη είναι βασικό για την αναπτυξιακή πολιτική τους. Για παράδειγμα, η Ελλάδα έχει υπέρογκες αμυντικές δαπάνες, που της δημιουργούν
υψηλά ελλείμματα, έναντι π.χ. της Πορτογαλίας, που δεν έχει καθόλου ή έχει
ελάχιστες αμυντικές δαπάνες γιατί συνορεύει με κράτη πολιτισμένα. Και δεν
υπάρχει καμία απειλή ενάντια στην ακεραιότητά της. Μπορεί λοιπόν να κρατήσει χαμηλά τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος της. Η Ελλάδα όμως δεν έχει αυτήν τη δυνατότητα γιατί είναι περικυκλωμένη από χώρες απολίτιστες και εχθρικές.
ε) Κοινή εργατική πολιτική στον τομέα των εργασιακών σχέσεων αλλά και στην καθιέρωση ενός ενιαίου ασφαλιστικού συστήματος, που να είναι αντάξιο της ευρωπαϊκής κουλτούρας και παράδοσης και να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των εργαζομένων. Σήμερα το κάθε κράτος μέλος της Ευρωζώνης έχει τη δική του εργασιακή και ασφαλιστική νομοθεσία. Διαμορφώνει διαφορετικές εργασιακές σχέσεις και διατηρεί το δικό του ασφαλιστικό σύστημα. Αυτές οι ιδιαιτερότητες επηρεάζουν την οικονομική δραστηριότητα σε όλους τους τομείς. Βασικός στόχος της κοινής εργατικής πολιτικής θα πρέπει να είναι και το κοινό επίπεδο αμοιβών, ώστε να μην παραβιάζονται οι κανόνες του υγιούς ανταγωνισμού, και
στ) Κοινή αγροτική πολιτική. Και εδώ είναι το πεδίο στο
οποίο η ΕΕ έχει πραγματικά
αποκτήσει κοινή πολιτική, με υποδομές κατάλληλες για την εφαρμογή της. Ενώ σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις δεν μπορούμε να μιλάμε για οικονομική ένωση. Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της η ΕΕ απέβλεψε στη στήριξη του εισοδήματος μόνον των αγροτών.
Όμως αυτό δεν σημαίνει ολοκληρωμένη κοινή οικονομική πολιτική.
Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι πραγματικά η Ευρωζώνη είναι ψευδεπίγραφη
ΟΝΕ. Μόνο νομισματική ένωση υπάρχει, και αυτό είναι που προκαλεί τα αδιέξοδα. Για παράδειγμα αναφέρουμε ότι η υπερτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου μείωσε την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών προϊόντων στις διεθνείς αγορές και προκάλεσε το φρενάρισμα των ευρωπαϊκών εξαγωγών. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για όλους τους κλάδους της οικονομίας. Τώρα για να επιτευχθεί η βελτίωση της
ανταγωνιστικότητας και να ανακάμψουν οι ευρωπαϊκές εξαγωγές, θα πρέπει ή να υποτιμηθεί η ισοτιμία του ευρώ ή να μειωθούν οι μισθοί στην Ευρωζώνη. Για να γίνουν όμως αυτά, πρέπει να υπάρχει και οικονομική ένωση. Επειδή ακριβώς αυτά δεν γίνονται, γι’ αυτό όλα τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης απέκτησαν υψηλή ανεργία, διόγκωση των δημοσίων δαπανών τους και μείωση των δημοσίων εσόδων. Έτσι σήμερα όλα τα κράτη μέλη, ακόμα και εκείνα που διαθέτουν ισχυρές οικονομίες, απέκτησαν υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα και υψηλό δημόσιο χρέος. Και αυτό είναι το αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της έλλειψης σχεδίου αντιμετώπισής της από την ΕΕ και την ΕΚΤ. Βέβαια αυτό δεν ισχύει για τη χώρα μας, που η κρίση ελάχιστα επηρέασε τη δημοσιονομική μας κατάσταση. Αντίθετα, τα υψηλά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος, που έχουν καταστήσει προβληματική την ελληνική οικονομία, προϋπήρχαν της κρίσης και απλώς είχαν αποκρυβεί από τις κυβερνήσεις Σημίτη και Καραμανλή. Με τη σιωπηρή ανοχή των αρμοδίων παραγόντων της ΕΕ, που γνώριζαν, αλλά δεν μιλούσαν. Αν ήθελαν να προλάβουν τη μεγιστοποίηση των δημοσιονομικών προβλημάτων της χώρας μας, ο κ. Αλμούνια και οι συν αυτώ θα έπρεπε να αντιδράσουν όταν ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών κ. Αλογοσκούφης αποφάσισε να εφαρμόσει σχέδιο στήριξης των ελληνικών τραπεζών ύψους 28 δισ. ευρώ. Γιατί τότε δεν αντέδρασαν; Και αντιδρούν τώρα προτείνοντας συνεχώς περικοπές των αποδοχών των εργαζομένων και των συνταξιούχων. Και τώρα η αγωνία της μεγάλης πλειοψηφίας των Ελλήνων είναι τι θα περιέχουν τα «πακέτα μέτρων» που πρόκειται να ακολουθήσουν, έπειτα από τις σπασμωδικές κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης και τις υποδείξεις και τις πιέσεις του «ιερατείου των Βρυξελλών». Αυτά συμβαίνουν όταν δεν υφίσταται ενιαία δημοσιονομική πολιτική στους κόλπους της ΟΝΕ.
Πολλοί κοινοτικοί παράγοντες έχουν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα της έλλειψης οικονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη, που η κρίση το ανέδειξε ως κορυφαίο πρόβλημα για την περαιτέρω πορεία της. Και φαίνεται ότι ωριμάζει η σκέψη για την
ίδρυση «Ευρωζωνικού Νομισματικού Ταμείου». Κάτι σαν κακέκτυπο του ΔΝΤ που θα στηρίζει τις οικονομίες των αδύναμων κρίκων. Θεωρούμε το ταμείο αυτό κακέκτυπο του ΔΝΤ καθώς αφενός οι χορηγήσεις δανείων θα είναι πολύ περιορισμένες, αφού θα συμμετέχουν ελάχιστα κράτη στην εξασφάλιση ρευστότητας, και αφετέρου οι όροι δανεισμού θα είναι σκληρότατοι. Και αυτό προκύπτει από τη συμπεριφορά και τους όρους που έθεσε η ΕΚΤ στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα. Και οι όροι αυτοί δεν θα είναι εκ των προτέρων γνωστοί, όπως στο ΔΝΤ, αλλά θα αποτελούν συνάρτηση των δυσκολιών που θα αντιμετωπίζει το κράτος που δανείζεται. Εν πάση περιπτώσει, εάν το ταμείο αυτό καταφέρει να απαλλάξει τα αδύναμα κράτη της Ευρωζώνης από τον θανάσιμο εναγκαλισμό των διεθνών κερδοσκοπικών κεφαλαίων, θα αποτελεί σημαντική πρόοδο στην εν συνεχεία καθιέρωση μιας έστω υποτυπώδους κοινής δημοσιονομικής πολιτικής.
Όμως το θέμα δεν είναι η Ευρωζώνη να αντιμετωπίζει τα εκάστοτε ανακύπτοντα προβλήματα από την έλλειψη κοινής οικονομικής πολιτικής και να λαβαίνει μέτρα πανικού, αλλά θα πρέπει με ψυχραιμία να σχεδιαστεί η κοινή οικονομική πολιτική για να μπορέσει να ανταποκριθεί αυτό το κατασκεύασμα στις απαιτήσεις μιας πλήρους οικονομικής και νομισματικής ένωσης, που θα αποτελέσει το θεμέλιο μιας πολιτικής ένωσης των ευρωπαϊκών κρατών. Και η ένωση αυτή θα μπορέσει ενδεχομένως να αποβεί υπέρ των λαών της Ευρώπης όσο περισσότερο ανθρωποκεντρική θα είναι η κοινή οικονομική πολιτική την οποία θα τηρεί
εκάστοτε η ενωμένη πλέον οικονομικά, νομισματικά και πολιτικά Ευρώπη. Τα οράματα των λαών της Ευρώπης για μια ενωμένη Ευρώπη των λαών ίσως κάποτε μπορέσουν να υλοποιηθούν από ηγέτες που θα είναι μακριά από την επίδραση των τραπεζιτών και την επιρροή των κερδοσκόπων της χρηματοπιστωτικής αγοράς. Και φυσικά και των αισχροκερδών που δρουν στο πλαίσιο της ασύδοτης
ελεύθερης αγοράς.