Στο σφυρί όσο όσο δημόσιες επιχειρήσεις

Οι εξελίξεις επιταχύνονται ιδιαίτερα, μετά το χτύπημα από τον οίκο Standard & Poor’s, που υποβάθμισε αιφνιδίως τα ελληνικά ομόλογα, δύο μήνες νωρίτερα από το αναμενόμενο.

Τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου δίνουν δύσκολη μάχη με τον χρόνο, καθώς από τους τρεις διεθνείς οίκους αξιολόγησης ήδη η S&P και η Fitch έχουν τοποθετήσει τα ελληνικά ομόλογα στη δεύτερη κατηγορία και μένει πλέον μόνο ο οίκος Moody’s, που αναμένεται να ανακοινώσει την ετυμηγορία του τις επόμενες ημέρες. Η Moody’s κρατά τα ομόλογα στην κατηγορία Α2, στη δική της κλίμακα μέτρησης, και ενώ θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα προχωρήσει σε υποβάθμιση έχει ιδιαίτερη σημασία πώς ακριβώς θα γίνει αυτό.
Ειδικότερα, το «καλό» σενάριο είναι να πέσει η βαθμολογία στην κατηγορία Α3, που είναι και η χαμηλότερη της ανώτερης κλίμακας, αλλά με πρόβλεψη για διατήρηση σταθερής αξιολόγησης στο εγγύς μέλλον, που θα σημαίνει ότι δεν θα υποχωρήσει η βαθμολογία στη ζώνη του «Β». Αν η πρόβλεψη είναι αρνητική, ουσιαστικά η Ελλάδα θα έχει μερικούς μήνες χρονικό περιθώριο να πείσει ότι βελτιώνει τη δημοσιονομική εικόνα, αλλιώς θα πάρει και από τον τρίτο οίκο αξιολογήσεων τη βαθμολογία «Β», που θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στον δανεισμό της χώρας το 2010.
Και αυτό διότι σήμερα, επειδή έστω και ένας από τους τρεις οίκους διατηρεί το «Α», η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατατάσσει τα ελληνικά ομόλογα στην πρώτη κατηγορία, παρά τις δύο άλλες υποβαθμίσεις. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τη θέση που έχουν τα ελληνικά ομόλογα στα χαρτοφυλάκια των ξένων οίκων: το «Α» της Moody’s αποτρέπει την υποχρεωτική πώληση ελληνικών ομολόγων από συντηρητικά επενδυτικά κεφάλαια του εξωτερικού, που από το καταστατικό τους ορίζεται ότι απαγορεύεται να επενδύουν σε τίτλους «Β» κατηγορίας. Ουσιαστικά, δηλαδή, το «Α» της Moody’s αποτελεί την τελευταία «γραμμή άμυνας» για τα ελληνικά ομόλογα.
Προς το παρόν, η Moody’s κρατά πιο ισορροπημένη στάση από τους άλλους οίκους αξιολόγησης, καθώς μελετά σε βάθος τα κυβερνητικά μέτρα, με επιτόπια έρευνα από στελέχη της στην Αθήνα. Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, ότι οι «ελεγκτές» του οίκου ήταν οι μόνοι που ζήτησαν ενημέρωση και από το υπουργείο Οικονομίας, ώστε να έχουν μια εικόνα και για τα μέτρα αναθέρμανσης της οικονομίας που σχεδιάζονται, ενώ οι δύο άλλοι οίκοι ενημερώθηκαν μόνο από το υπουργείο Οικονομικών, εστιάζοντας μονομερώς στα μέτρα περικοπής δαπανών και αύξησης εσόδων. «Το χρέος και το έλλειμμα υπολογίζονται ως ποσοστά του ΑΕΠ», τονίζουν κυβερνητικά στελέχη, «και είναι τουλάχιστον περίεργο να μην ασχολούνται οι οίκοι αξιολογήσεων με τα μέτρα που θα αναθερμάνουν την οικονομία, μεγαλώνοντας τον παρονομαστή του κλάσματος».
«Ψαλίδι» παντού…
Πάντως, το υπουργείο Οικονομικών ξαναγράφει ουσιαστικά τον προϋπολογισμό
-οι τροποποιήσεις θα επισημοποιηθούν στη συζήτησή του στη Βουλή- αποφεύγοντας μεν τα μέτρα «ιρλανδικού τύπου», όπως δεσμεύθηκε άλλωστε ο πρωθυπουργός τη Δευτέρα στο Ζάππειο, αλλά επιβάλλοντας πρόσθετες περικοπές δαπανών και εξηγώντας καλύτερα στους ξένους τα ήδη προβλεπόμενα «ψαλιδίσματα».
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε σχέση με το προσχέδιο του προϋπολογισμού, όπου προβλεπόταν μείωση του ελλείμματος κατά τρεις μονάδες του ΑΕΠ, ήδη στο σχέδιο η μείωση έφθασε το 3,6% και το τελικό κείμενο που θα συζητηθεί στη Βουλή θα προβλέπει μείωση κατά 4% του ΑΕΠ. Δηλαδή, οι πιέσεις έχουν ήδη οδηγήσει σε πρόσθετη πρόβλεψη εξοικονόμησης περίπου 2,5 δισ. ευρώ.
Σε σχέση με το επίμαχο θέμα των μισθών και των συντάξεων, ο υπουργός Οικονομικών διευκρίνισε στους ξένους συνομιλητές του αυτήν την εβδομάδα ότι στην πραγματικότητα οι μισθολογικές δαπάνες θα μειωθούν σημαντικά το 2010, καθώς αφενός εισάγεται το «πλαφόν» των 2.000 ευρώ για την καταβολή αυξήσεων και αφετέρου προωθείται περικοπή επιδομάτων κατά 10%. Λόγω της μεγάλης συμμετοχής των επιδομάτων στις αμοιβές στο Δημόσιο, εξήγησε ο κ. Παπακωνσταντίνου, με το μέτρο αυτό και με το «πλαφόν» οι υπάλληλοι θα έχουν μείωση 4% στις ονομαστικές αποδοχές τους.
Ο υπουργός Οικονομικών «τράβηξε το χαρτί» και των αποκρατικοποιήσεων, προγραμματίζοντας νέες πωλήσεις μετοχών κρατικών εταιρειών, από τις οποίες το Δημόσιο θα λάβει το 2010 μέχρι και 2,5 δισ. ευρώ, δηλαδή 1% του ΑΕΠ. Με αυτήν την «εφεδρεία», που μπορεί να αξιοποιηθεί για τη μείωση του χρέους, δημιουργούνται καλύτερες προοπτικές για τα ελληνικά ομόλογα τον επόμενο χρόνο.
Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι η προσπάθεια του υπουργείου Οικονομικών για την εξοικονόμηση δαπανών ίσως αποδειχθεί πιο εύκολη από όσο αναμενόταν, αν συνεκτιμηθεί η πρωτοφανής σπατάλη του 2009, που θα είναι πολύ δύσκολο να επαναληφθεί τα επόμενα χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, ότι το 2009 για πρώτη φορά οι δαπάνες ξεπέρασαν το 50% του ΑΕΠ, ενώ μέχρι και το 2007 το «πλαφόν» ήταν 45%. Αυτό εν μέρει εξηγείται από την καθίζηση της ανάπτυξης, που κράτησε σταθερό τον παρονομαστή του κλάσματος, σίγουρα όμως αυτά τα 12,5 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν στο 5% του ΑΕΠ αφήνουν μεγάλα περιθώρια περικοπών, χωρίς να φθάσει η Ελλάδα σε μέτρα ιρλανδικού τύπου.
Το εξωφρενικό είναι ότι παρά την τεράστια αύξηση των δαπανών, βασικές πληρωμές έμεναν τα τελευταία χρόνια στην… ουρά. Είναι χαρακτηριστικό ότι ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες διαμαρτυρήθηκαν αυτή την εβδομάδα στην Κομισιόν, υποστηρίζοντας ότι μετά το 2005 δεν έχουν πάρει σέντς από το Δημόσιο και οι συνολικές απλήρωτες οφειλές φθάνουν πλέον τα 6,5 δισ. ευρώ!