Θα ασχοληθούμε επιτέλους σοβαρά με την κοινωνική ασφάλιση;

Κάθε μέρα σχεδόν οι υπεύθυνοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης τονίζουν και επαναλαμβάνουν ότι θα πρέπει να προχωρήσουμε σύντομα σε διαρθρωτικές παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό μας σύστημα γιατί νοσεί και βρίσκεται σε κρίση.
Και συχνά πυκνά οι ασχολούμενοι με την κοινωνική μας ασφάλιση λίγοι «σοφοί» που διαθέτουμε χτυπάνε το καμπανάκι για να αφυπνισθούν οι υπεύθυνοι ταγοί αυτής της χώρας και να συνειδητοποιήσουν επιτέλους τους κινδύνους που συνεπάγεται η ραστώνη του πολιτικού μας κόσμου για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος και την εθνική μας οικονομία.
Σε επίπεδο μάλιστα Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κείμενο της Επιτροπής με τίτλο: «Το μέλλον της κοινωνικής προστασίας: πλαίσιο για ανοιχτή πανευρωπαϊκή συζήτηση», που συνεχίζει να είναι επίκαιρο για όσους καμώνονται ότι δεν ακούνε, από αρκετά χρόνια έχει θέσει με αγωνία το πρόβλημα των κοινωνικοασφαλιστικών συστημάτων, που βρίσκονται κάτω από τις συνδυασμένες πιέσεις των διαρκώς αυξανόμενων αναγκών και ταυτόχρονα των περιορισμένων πόρων.
Στην πατρίδα μας, παρά το γεγονός ότι το ασφαλιστικό μας σύστημα μπήκε στη φάση της δημοσιονομικής ανεπάρκειας από τη δεκαετία του ʼ80, επικρατούσε μέχρι σήμερα ένα κλίμα εφησυχασμού και αναβλητικότητας.
Και λέω μέχρι σήμερα, γιατί θέλω να ελπίζω ότι ύστερα από το σοκ που δεχθήκαμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά την αποκάλυψη του πραγματικού ελλείμματος στον προϋπολογισμό της χώρας, το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης επιδιώκει ειλικρινά την εκλογίκευση και τη διαρθρωτική αναδιοργάνωση του ασφαλιστικού μας συστήματος, προκειμένου να διασωθεί ο επαπειλούμενος δημόσιος χαρακτήρας του και να εξασφαλισθεί η απρόσκοπτη επιβίωσή του τουλάχιστον για τα τριάντα προσεχή χρόνια.
Αυτό όμως που με αποπροσανατολίζει και μου δημιουργεί αμφισβητήσεις ως προς τους στόχους των προσεγγίσεων που θα επιχειρηθούν στο πρόβλημα, είναι από τη μια μεριά η έναρξη κάποιου διαλόγου με τους κοινωνικούς φορείς και απ’ την άλλη η δυνατότητα επίλυσης του προβλήματος με την ίδια δομή της διοίκησης, που παραμένει ακόμη σ’ όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας της, από τον υπουργό και κάτω, ανέπαφη και πανίσχυρη.
Γιατί αφού επίλυση του ασφαλιστικού μας προβλήματος σημαίνει κατάργηση κάποιων προνομίων και χαριστικών διατάξεων για να εκλογικευθεί το σύστημα και να καταργηθούν οι οικονομικές διακρίσεις και οι κοινωνικές ανισότητες, τι θα προσφέρει άραγε ο κοινωνικός διάλογος με τους φορείς εκείνους που ανθίστανται δεκαετίες τώρα στην όποια σχεδιαζόμενη ή επιχειρούμενη μεταρρύθμιση, με αποτέλεσμα τη διαιώνιση της απειλής κατάρρευσης του οικοδομήματος της κοινωνικής προστασίας στον τόπο μας;
Κανείς δεν είναι υπέρ της κατάργησης των κεκτημένων ή απόρριψης ωρίμων διεκδικήσεων, πολύ περισσότερο όταν η πολιτική παράταξη που έχτισε το κράτος πρόνοιας στην πατρίδα μας είναι η ίδια που επιχειρεί σήμερα την εκλογίκευσή του. Όμως αν η ανάγκη επιβίωσης της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης απαιτεί κάποιες θυσίες, θα συμφωνήσουν άραγε οι κοινωνικοί εταίροι;
Θα είναι χρήσιμος επομένως ο κοινωνικός διάλογος εφόσον όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στην προσπάθεια επίλυσης του ασφαλιστικού μας προβλήματος θα έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη μιας σύντομης εξόδου από την επικίνδυνη ατραπό της αυξανόμενης ανυποληψίας και υφέρπουσας κοινωνικής αμφισβήτησης, για τη χρησιμότητα και την ανταποδοτικότητα της κοινωνικής ασφάλισης.
Όσο για εκείνους που παρεμποδίζουν δυναμικά αυτή τη διαδικασία, είναι ξεκάθαρο ότι δεν την αντέχουν και προτιμούν τη διαιώνιση ενός κοινωνικά άδικου συστήματος με τις διακρίσεις και τα προνόμια, παρά τον διάλογο για την οικοδόμηση ενός δίκαιου και δημόσιου κοινωνικοασφαλιστικού μας συστήματος.
Συμπερασματικά: Αν η κυβέρνηση επιθυμεί να επιχειρήσει επιτέλους τις διαρθρωτικές εκείνες αλλαγές που θα εξαφανίσουν τις στρεβλώσεις που εμφανίζει σήμερα το σύστημα και θα συμβάλουν στην ανάταξη της δημοσιονομικής του ανεπάρκειας σε έναν ορίζοντα τουλάχιστον τριάντα χρόνων, θα πρέπει:
1. Να ενισχύσει με κάθε τρόπο τους μηχανισμούς είσπραξης της εισφοροδιαφυγής και εισφοροαποφυγής και ακόμη να θωρακισθεί η κοινωνική ασφάλιση για το μέλλον. Προς τούτο:
α) Να αναπτυχθούν και να λειτουργήσουν οι ΕΥΠΕΑ σ’ όλες τις διοικητικές περιφέρειες με το προβλεπόμενο προσωπικό.
β) Κατάργηση όλων των διατάξεων που προβλέπουν μείωση ασφαλιστικών εισφορών και κάθε μορφής ρυθμίσεις οφειλών.
γ) Η κατά καιρούς νομιμοποίηση αυθαιρέτων να συνοδεύεται με τακτοποίηση των οφειλών προς το ΙΚΑ και εντατικοποίηση των ελέγχων για την εντόπιση αυθαίρετων κτισμάτων και ενεργοποίηση των διαδικασιών εξόφλησης των οφειλομένων.
δ) Ευρεία δημοσιοποίηση των δικαιωμάτων που παρέχονται στους απολυόμενους ανασφάλιστους εργαζόμενους (Ν. 2556/98, άρθρο 2 παρ. 4).
2. Να ενταχθούν στο ΙΚΑ οι ασφαλισμένοι στον ΟΑΕΕ για να υποχρεωθούν να πληρώσουν και οι εργοδότες. Σήμερα με τις συμβάσεις έργου εισφοροδιαφεύγουν.
3. Καμία σύνταξη σε άνδρα κάτω των 65 και σε γυναίκα κάτω των 60, πλην των βαρέων και ανθυγιεινών, όπως θα εκλογικευθούν και θα αναμορφωθούν.
4. Επανεξέταση όλων των αναπηρικών συντάξεων, από επιτροπές που θα μετακινούνται από το Κέντρο.
5. Σε καμία περίπτωση το σύνολο των συντάξιμων αποδοχών δεν θα ξεπερνά το ύψος του μέσου όρου των μηνιαίων αποδοχών της τελευταίας πενταετίας.
6. Το όριο των απαιτουμένων ημερών ασφάλισης για παροχή περίθαλψης, όχι κατώτερο των 60.
7. Η ένταξη οιουδήποτε Ταμείου στο ΙΚΑ θα γίνεται με την εφαρμογή του καθεστώτος που ισχύει στο ΙΚΑ και όχι στο συγχωνευόμενο Ταμείο. Επίσης θα είναι ελεύθερη πάσης οφειλής προς τρίτους.
8. Καμία διαγραφή, μερική ή ολική, οφειλής προς το ΙΚΑ ή άλλο Ταμείο: Δήμων, ΠΑΕ, ΔΕΚΟ, ΜΜΕ και υπ. Οικονομικών, συμπεριλαμβανομένης και της τριμερούς χρηματοδότησης.
9. Εξαίρεση του ΙΚΑ από το άρθρο 44 του Ν. 1892/90.
10. Ένταξη των κλάδων Υγείας όλων των ασφαλιστικών ταμείων στο υπουργείο Υγείας και απόδοση των εισπραττόμενων από το ΙΚΑ εισφορών, που αφορούν τις παροχές σε είδος (Ενιαίος Φόρος Υγείας).
11. Τράπεζα Κοινωνικών Ασφαλίσεων η οποία θα διαχειρίζεται την κινητή και ακίνητη περιουσία των Ταμείων, θα διενεργεί τις εισπράξεις των εισφορών όλων των Ταμείων και θα αποδίδει τις συντάξεις. Θα λειτουργεί δε με τους κανόνες του τραπεζικού συστήματος και θα αναπτύξει κλάδο προαιρετικής ασφάλισης των εργαζομένων και εργοδοτών για βελτιωμένη περίθαλψη ή και σύνταξη. Και
12. Λειτουργία, ανάπτυξη και εκμετάλλευση από την κοινωνική ασφάλιση ή την Τράπεζα Κοινωνικών Ασφαλίσεων λαχείου ή άλλου τυχερού παιχνιδιού, που θα παρακρατεί το 50% των εισπράξεων για ενίσχυση της κοινωνικής ασφάλισης.
Αυτά για σήμερα, και εφόσον συνεχίσουμε να έχουμε ασφαλιστικό σύστημα που στηρίζεται στην κατά κεφαλή εισφορά. Ίσως στο μέλλον μελετηθεί ασφαλιστικό σύστημα στο οποίο ο εργοδότης δεν θα πληρώνει εισφορές εργοδοτικές ανάλογα με τον αριθμό των απασχολουμένων, αλλά κάποιο ποσοστό επί του τζίρου του υπέρ της κοινωνικής ασφάλισης και ανεξάρτητα αν απασχολεί ή πόσους εργαζόμενους.
Βέβαια η εισφορά των απασχολουμένων θα συνεχισθεί ως έχει. Νομίζω ότι πρόκειται για ασφαλιστικό σύστημα που δεν υπάρχει εισφοροδιαφυγή ή αποφυγή, συλλαμβάνεται το φασόν που σήμερα διαφεύγει και ενθαρρύνει την απασχόληση, αφού όσους κι αν απασχολεί ο εργοδότης θα πληρώσει το ίδιο ποσόν (ανάλογα με τον τζίρο).