Ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω
Οι πεπεισμένοι πανηγυρίζουν: Το πρώτο δίμηνο της κυβέρνησης Παπανδρέου τούς ενθουσιάζει και τους εγκαρδιώνει… Οι αντιφρονούντες θεωρούν ότι δικαιώνονται: Οι αρρυθμίες, οι υπαναχωρήσεις και ο προσανατολισμός της κυβέρνησης σε ορισμένους τομείς (π.χ. εθνικά) συγκροτούν ένα ισχυρό κριτικό οπλοστάσιο, το οποίο –κατά τη γνώμη τους– υπερτερεί έναντι της θετικής συγκομιδής… Οι μετρήσεις της κοινής γνώμης, διεξαχθείσες σε κλίμα εξαγγελιών και ευφορίας, δικαιώνουν τους πρώτους: Το μεγαλύτερο ποσοστό βλέπει θετικά την κυβέρνηση Παπανδρέου. Όμως όσο περνούν οι μέρες και οι κυβερνώντες δοκιμάζονται στο χυτήριο της πραγματικότητας, το μέταλλό τους δείχνει τις πρώτες σοβαρές αδυναμίες…
• Εγκαινιάζοντας τη συνεργασία με το «ΠΑΡΟΝ», η στήλη είχε σημειώσει προεκλογικώς ότι στα οικονομικά η κυβέρνηση Παπανδρέου μπορεί να κάνει ελάχιστα πράγματα. Για τρεις λόγους: Πρώτον, η κατάσταση της οικονομίας είναι οικτρή. Δεύτερον, ο Παπανδρέου υπόσχεται στους πάντες τα πάντα και δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί χωρίς να επιβαρύνει τα αρνητικά οικονομικά μεγέθη. Και, τρίτον, δεν έχει σοβαρό σχέδιο για τα δομικά προβλήματα της οικονομίας (π.χ. ανταγωνιστικότητα).
Οι εξελίξεις δικαίωσαν την –ούτως ή άλλως εύκολη– πρόβλεψη. Η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης, ο Αλμούνια κρατάει μαχαίρι λέγοντας ότι τελείωσαν τα ψέματα της στατιστικής και ο Παπανδρέου ξέρει –το ήξερε και προεκλογικά– ότι η «πράσινη ανάπτυξη» και οι νότες αισιοδοξίας για την προοπτική της οικονομίας είναι λόγια του αέρα. Γιʼ αυτό και επέστρεψε στην πεπατημένη, ξεχνώντας τις προεκλογικές του διακηρύξεις: έκτακτες εισφορές, έμμεσοι φόροι και ηχηρές υπαναχωρήσεις (Cosco, ΟΤΕ, Ολυμπιακή)… Οι λυμφατικές παροχές στις οποίες προέβη η κυβέρνηση είναι ο φερετζές του λαϊκιστή, που προσπαθεί να αποδείξει ότι είναι συνεπής στις εξαγγελίες του. Εν πάση περιπτώσει, είναι αστείο με τις παροχές αυτές να εγγράφονται προσδοκίες αναθέρμανσης της αγοράς και βελτίωσης στα οικονομικά των χειμαζομένων. Όσο για τα δομικά προβλήματα της οικονομίας, ούτε λόγος: Η ανυπαρξία σοβαρού σχεδίου και η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης προϊδεάζουν για συνέχιση της τραγικής καταστάσεως… Κάποιες αμυδρές ελπίδες διαφαίνονται στον διαχειριστικό τομέα, με εξορθολογισμό της φορολογίας και γενίκευση του «πόθεν έσχες». Αρκεί, πέραν των προθέσεων, να δημιουργηθεί ταχέως και η σχετική υποδομή των αναγκαίων μηχανισμών είσπραξης και ελέγχου…
• Εθνικά θέματα: Ακόμα και επιστήθιοι φίλοι του Γ. Παπανδρέου ανησυχούν για τις εξελίξεις στα εθνικά θέματα, είχε σημειώσει προεκλογικώς η στήλη. Τα πρώτα δείγματα δικαιώνουν εν πολλοίς τους φόβους αυτούς. Πρώτον, στα ελληνοτουρκικά τα πάρε δώσε με την Τουρκία (επίσκεψη Παπανδρέου, επιστολή Ερντογάν) παραπέμπουν σε συζητήσεις εφʼ όλης της ύλης. Αν αυτό συμβεί, αυτονοήτως σημαίνει ότι η Ελλάδα δέχεται να διαπραγματευθεί και τις τουρκικές αξιώσεις, με κορυφαία την παγίωση των «γκρίζων ζωνών», όπως αυτές εγκαταστάθηκαν με τα Ύμια και την κατάπτυστη Συμφωνία της Μαδρίτης. Υπό το πρίσμα αυτό, οι ρητορείες περί καλής ατμόσφαιρας και γειτονίας θα λειτουργήσουν ως προπέτασμα καπνού. Η Τουρκία, ανένδοτη στις διεκδικήσεις της, θα έχει κάνει ακόμη ένα σημαντικό βήμα, επί ζημία των ελληνικών συμφερόντων… Δεύτερον, ο διακριτικός αλλά σαφής υπαινιγμός του Γ. Παπανδρέου για επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας για τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης απέκτησε μετεκλογική σάρκα και οστά. «Η Ελλάδα γυρίζει την πλάτη στη Ρωσία», έγραψαν οι εφημερίδες (π.χ. «Ελευθεροτυπία» της 9ης Νοεμβρίου) με αφορμή σχετικές δηλώσεις του υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γ. Μανιάτη. Τρίτον, η Ελλάδα αιφνιδίασε δυσάρεστα τους Παλαιστίνιους και τους Άραβες εν γένει αποφεύγοντας να καταδικάσει το Ισραήλ για «εγκλήματα πολέμου στη Γάζα» (απείχε στη σχετική ψηφοφορία στον ΟΗΕ, γεγονός που ισοδυναμεί με έμμεση συνηγορία υπέρ του Ισραήλ)… Δικαίως και εύστοχα η «Αυγή» επισήμανε προχθές: «Θα προτρέχαμε αν συμπεραίναμε ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική εφ’ όλης της ύλης, από τα ευαίσθητα θέματα των δικαιωμάτων μέχρι τα γεωστρατηγικά των ενεργειακών αγωγών, προσανατολίζεται φιλοαμερικανικά;». Ο προβληματισμός αυτός θα άγγιζε τα όρια της βεβαιότητος για αρνητικές εξελίξεις συνολικά αν σʼ ένα άλλο σημαντικό εθνικό θέμα (Μακεδονικό) ο Παπανδρέου είχε την ευχέρεια να υλοποιήσει την πολιτική του. Ευτυχώς, η δυνατότης αυτή δεν υπάρχει. Το βέτο του Καραμανλή στο Βουκουρέστι έχει καταστήσει ανεξίτηλη την «κόκκινη γραμμή». Τέλος, σʼ ένα κρίσιμο πεδίο που δεν εντάσσεται στα λεγόμενα «εθνικά θέματα», αλλά αποτελεί εθνικό ζήτημα μείζονος σημασίας, οι επιλογές Παπανδρέου προβληματίζουν: Γενική γραμματέας στο κομβικό υπουργείο Παιδείας ορίστηκε η κ. Θάλεια Δραγώνα, βουλευτής Επικρατείας επί Σημίτη και θιασώτις των απόψεων Ρεπούση. Αν προσμετρηθεί το γεγονός ότι στο ευαίσθητο αυτό υπουργείο προΐσταται η κ. Διαμαντοπούλου (η οποία ονειρευόταν να καταστήσει την αγγλική δεύτερη επίσημη γλώσσα της Ελλάδος), τότε καταλαβαίνει κανείς εύκολα τι μέλλεται να συμβεί.
• Τα θετικά: Οι διακηρύξεις Παπανδρέου για αναμόρφωση του κράτους ήσαν πειστικές. Πρόκειται για προνομιακό πεδίο, διότι δεν απαιτείται παρά πολιτική βούληση, αποφασιστικότητα για αποκοπή του ομφάλιου λώρου με το ειδεχθές παρελθόν και συγκεκριμένο σχέδιο. Φαίνεται καθαρά ότι η κυβέρνηση και προσωπικά ο πρωθυπουργός κινούνται δραστήρια και υπεύθυνα προς την κατεύθυνση αυτήν. Αν εξαιρεθεί η φωτοβολίδα με τους γενικούς γραμματείς, όλες οι ενέργειες –με πρώτη την απόφαση για διορισμούς μέσω ΑΣΕΠ– δείχνουν ότι ο Παπανδρέου είναι αποφασισμένος να φέρει εις πέρας το επαχθές έργο της «επανίδρυσης του κράτους». Όμως, ακόμη κι αν αποτύχει, προσκρούοντας στις υπαρκτές δυσκολίες του εγχειρήματος, θα έχει καταγραφεί στα θετικά του η προσπάθεια αυτή και θα αξιολογηθεί αναλόγως από την κοινωνία…
• Εν τέλει αν έχουν βάση τα προεκτεθέντα, προκύπτει σαφώς ότι ούτε οι πεπεισμένοι ούτε οι αξιωματικώς αντιφρονούντες τελούν εν δικαίω. Ίσως το λενινιστικό «ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω» να αποδίδει πιστά τη μέχρι τώρα εικόνα της κυβέρνησης Παπανδρέου…