Ζητείται ιδεολογία

Αυτές οι αυστηρές κρίσεις και διαπιστώσεις του Μ. Weber, που εκφράζουν τον πολιτικό κυνισμό της εποχής του, μας έρχονται στον νου, όταν σήμερα, 91 χρόνια μετά, παρατηρούμε να κυριαρχούν παρόμοια φαινόμενα στο πολιτικό μας σύστημα και στα κόμματά μας.
Μετά τη συντριπτική της ήττα, η Νέα Δημοκρατία αναζητεί σύγχρονες ιδεολογικές αρχές, ενώ το κυβερνητικό ΠΑΣΟΚ καλύπτει με τη «σοσιαλιστική» του προμετωπίδα τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές του πολιτικές, διανθίζοντάς τες με δόσεις κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευαισθησίας…
Ζητείται λοιπόν ιδεολογία… Ωσάν να επρόκειτο για ένα προϊόν που θα αναζητούσαμε σʼ ένα σούπερ μάρκετ ιδεών, προκειμένου να εμφανισθούμε στην κοινωνία περισσότερο ελκυστικοί ως κόμμα…
Δεν απέχει δυστυχώς και πολύ αυτή η εικόνα από την εναγώνια προσπάθεια που καταβάλλει η Νέα Δημοκρατία να ξεπεράσει την κρίση μέσω διαδικαστικών προτάσεων για την εκλογή νέου αρχηγού και, το κυριότερο, μέσω της αναζήτησης ενός νέου «ιδεολογικού λογότυπου» που θα σηματοδοτήσει ένα νέο ξεκίνημα…
Όμως οι ιδεολογικές αρχές, οι αξίες και οι ιστορικοκοινωνικές ανάγκες που εκφράζει ένα κόμμα δεν κατασκευάζονται κατʼ εντολήν. Ανταποκρίνονται, απορρέουν και αναδύονται από τις ανάγκες, τους στόχους, τις αξίες μιας κοινωνίας. Ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένα ιστορικά συμφέροντα. Εκφράζουν και προωθούν συγκεκριμένους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους.
Τι απʼ όλα αυτά αναζητεί η Νέα Δημοκρατία και η (επερχόμενη) νέα ηγεσία της; Απλώς ένα σύνθημα, μια ταμπέλα που θα είναι αρκετά ευρύχωρη ώστε να επιδέχεται πολλές ερμηνείες, οι οποίες δεν θα είναι δεσμευτικές, και ταυτόχρονα θα διαθέτει ελκυστικότητα ώστε να τρέφει τις προσδοκίες…
Σήμερα, εκείνο που διακρίνει το πεδίο της κρίσης των πολιτικοϊδεολογικών συμβόλων και προταγμάτων είναι η ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΟΗΜΑΤΟΣ. Η πιο σημαντική νίκη της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής και της μεταμοντέρνας αποδομητικής σκέψης είναι ότι υπονόμευσαν και ακύρωσαν το περιεχόμενο, το νόημα, των συμβολικών όρων της δημοκρατικής παράδοσης και του διαφωτιστικού λόγου. Όροι-σύμβολα όπως Σοσιαλισμός, Αριστερά, Κοινωνική Δικαιοσύνη απώλεσαν το περιεχόμενό τους και περιφέρονται σήμερα ως «νεκρά κελύφη».
Η ακύρωση αυτή επέτρεψε τη σταδιακή παρέμβαση και κυριαρχία των αξιών και των αρχών του προτύπου της αγοράς. Ανταγωνισμός, παραγωγισμός, τεχνοκρατισμός, επιλεκτικότητα, ατομικισμός, ιδιωτικότητα είναι οι νέες συμβολικές «ταυτότητες» των σύγχρονων πολιτών, που δεν είναι ψευδεπίγραφες, αλλά ανταποκρίνονται πλήρως προς το ιδεώδες του «κοινωνικού δαρβινισμού» που πρεσβεύει ο νεοφιλελευθερισμός. Καμιά ιστορική κουλτούρα, άλλωστε, δεν διαμορφώνεται «εν κενώ». Γιʼ αυτό τη θέση των νοημάτων και των αξιών του κοινωνικού κράτους, της κοινωνικής δικαιοσύνης, του δημόσιου/κοινωνικού αγαθού την κατέλαβαν σήμερα οι αξίες της αγοράς και του απηνούς ανταγωνισμού.
Η Νέα Δημοκρατία, ως φιλελεύθερος, συντηρητικός κομματικός σχηματισμός, δεν μπόρεσε καν να κατανοήσει τη δική της «εποχή», όπου τα κεντροδεξιά κόμματα κυριαρχούν στην ΕΕ.
Όμως αν εξετάσουμε την ιστορική πορεία της παράταξης αυτής από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, θα διαπιστώσουμε ότι ποτέ δεν διέθετε μια κατηγορία «οργανικών διανοουμένων», μια πνευματική ομάδα ικανή να συλλάβει και να διαμορφώσει ένα συνεκτικό σύστημα ιδεολογικοπολιτικών αρχών, που θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις ραγδαίες αλλαγές που σημάδεψαν τις τρεις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Αντίθετα, επικράτησαν ο εμπειρισμός, η μίμηση και τα «δάνεια» από άλλα συντηρητικά κόμματα. Ακόμα και ο ιδρυτικός πολιτικοϊδεολογικός όρος του λεγόμενου «κοινωνικού φιλελευθερισμού» αποτελεί περισσότερο ένα λογικοπολιτικό τέχνασμα, που επιδίωξε να συνδέσει εξωτερικά, διά των λέξεων, δύο πρότυπα που είναι ασύμβατα στον πυρήνα τους…
Ακόμα και σήμερα είναι αμφίβολο αν η ηγετική πολιτικοϊδεολογική ελίτ της Νέας Δημοκρατίας μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ του κλασικού φιλελεύθερου προτύπου του A. Smith και των αντιλήψεων των θεωρητικών υποστηρικτών του νεοφιλελεύθερου προτύπου F. A. Hayek και R. Nozick… Ας αφήσουν λοιπόν οι επίδοξοι αρχηγοί τα μεγάλα λόγια και τις προσπάθειες εντυπωσιασμού των οπαδών τους για δήθεν ιδεολογικές ανησυχίες.
Στην εποχή που τα κόμματα της διακυβέρνησης κινούνται στο επίπεδο της «επικοινωνιακής διαχείρισης», χρειάζονται συνθήματα και σύμβολα που κινούνται στο επίπεδο της φόρμας, της επιφάνειας: «Κεντροδεξιά», «Κεντροαριστερά», «μεσαίος χώρος» κ.λπ. Αυτά τα σύμβολα είναι αόριστα, εύπεπτα και προσιδιάζουν απολύτως προς τις επικοινωνιακές ανάγκες των ΜΜΕ. Γιʼ αυτό και οι πολιτικοί και η Πολιτική θα πρέπει να προσαρμοσθούν στο νέο πολιτικοεπικοινωνιακό τοπίο…
Σήμερα η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ, Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΙ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ. Σʼ αυτήν τη δομή εξουσίας, σʼ αυτόν τον σύγχρονο ρόλο της πολιτικής θα πρέπει να ανταποκρίνονται οι νέες ιδέες, τα μοντέρνα σύμβολα, οι καινοτόμες αντιλήψεις… Ας μη ζητούμε κάτι παραπάνω από αυτούς που δεν έχουν να δώσουν τίποτα…