ΤΟ G20 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ;

Τα θέματα που συζητήθηκαν ήσαν εξόχως σοβαρά για την παγκόσμια οικονομία. Δεν μπορούμε όμως να πούμε το ίδιο και για τις αποφάσεις του νεόκοπου αυτού οργάνου, που φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα επιπλέον δεκανίκι του σημερινού οικονομικού και πολιτικού κατεστημένου. Και ίσως στο μέλλον να εξελιχθεί σε ένα παγκόσμιο διευθυντήριο, στις αποφάσεις του οποίου θα πρέπει να πειθαρχούν όλα τα υπόλοιπα κράτη.

Το κύριο θέμα στη Σύνοδο του Πίτσμπουργκ ήταν ο τρόπος με τον οποίον θα μπορούσε να διασφαλιστεί και να σταθεροποιηθεί η αναμενόμενη από πολλούς οικονομική ανάκαμψη. Βασική προϋπόθεση φυσικά είναι να καθοριστούν και να εφαρμοστούν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στο παγκόσμιο τραπεζικό (χρηματοπιστωτικό) σύστημα. Στο ανακοινωθέν τονίζεται ότι θα παραμείνουν σε ισχύ τα μέτρα τόνωσης της οικονομίας μέχρις ότου εξασφαλιστεί η ανάκαμψη. Και οι 20 ηγέτες υπόσχονται ότι θα προετοιμάσουν τις στρατηγικές τους για την έξοδο από τα «μέτρα τόνωσης» και την κατάλληλη στιγμή θα ανακαλέσουν την έκτακτη στήριξη με συντονισμένο τρόπο, ώστε να επανέλθει η δημοσιονομική υπευθυνότητα. Άρα τώρα ασκούν ανεύθυνη δημοσιονομική πολιτική!

Mε άλλα λόγια οι «σοφοί» ηγέτες των 20 πλουσιότερων χωρών στηρίζουν τις ελπίδες τους για ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας στη συνέχιση των «πακέτων στήριξης», που στην ουσία υπήρξαν η μεγαλύτερη ληστεία των φορολογουμένων. Και των εργαζομένων φυσικά. Κι αυτοί θα κρίνουν πότε θα έρθει η κατάλληλη στιγμή για να σταματήσει αυτή η έκτακτη στήριξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος και των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων. Μέχρι τότε οι φορολογούμενοι και οι εργαζόμενοι θα τελούν υπό καθεστώς «σκάβε και σώπα» και οι ηγέτες μας θα συνεχίσουν μέχρι να έρθει το πλήρωμα του χρόνου να ασκούν ανεύθυνη δημοσιονομική πολιτική. Οι ηγέτες του G20 νόμισαν ότι με τη σοφή αυτή απόφαση διασφαλίζουν τον ερχομό της ανάκαμψης! Πόσο δίκιο είχε ο Αριστοτέλης όταν έλεγε ότι «εν τη συνενώσει των ανθρώπων δεν συνενούται το πνεύμα αυτών, αλλά η ανοησία»! Το σύστημα της οικονομίας της ασύδοτης αγοράς είναι βέβαιο ότι επιθυμεί «τη διά βίου αιχμαλωσία» της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας, για να πλουτίζουν μερικοί της ολιγάριθμης παρέας τους. Και πάντα θα βρίσκονται δικαιολογίες για τη συνέχιση της αιχμαλωσίας των οικονομικά ανίσχυρων.

Στη Σύνοδο του Πίτσμπουργκ συζητήθηκε και το θέμα των περίφημων μπόνους στα στελέχη των τραπεζών και των επενδυτικών επιχειρήσεων, η καταβολή των οποίων ενθάρρυνε την ανάληψη υπερβολικού κινδύνου, που είχε αποτέλεσμα τη συσσώρευση γιγαντιαίων ζημιών στα πιστωτικά ιδρύματα, τις οποίες κλήθηκαν να καλύψουν τελικά οι φορολογούμενοι, ενώ οι ρισκαδόροι πλούτισαν. Η θέση των ηγετών της Ευρώπης ήταν ότι η καταβολή των μπόνους πρέπει να συνδεθεί με την κεφαλαιακή επάρκεια εκάστου χρηματοπιστωτικού οργανισμού. Δηλαδή εάν οι διοικήσεις των οργανισμών επιμένουν στα πολύ υψηλά μπόνους, που σημαίνει να παίρνουν υψηλότερα ρίσκα για να πετύχουν τους στόχους τους, τότε θα είναι υποχρεωμένες οι διοικήσεις να αυξάνουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Και ζήτησαν να καθοριστούν όρια στις έκτακτες αυτές αμοιβές. Ποια ήταν η απόφαση της Συνόδου για το σοβαρό αυτό θέμα; Το βλέπουμε στο ανακοινωθέν της, το οποίο αναφέρει ότι οι ηγέτες προτείνουν να εξαρτηθεί το ύψος των αμοιβών αυτών από τη μακροπρόθεσμη δημιουργία κέρδους και ουσιαστικά απορρίπτει την πρόταση των Ευρωπαίων για αύξηση της κεφαλαιακής επάρκειας και καθορισμό ορίων στο ύψος των αμοιβών αυτών! Το μόνο που υιοθετήθηκε για τα υψηλά μπόνους ήταν ότι η πρακτική των εγγυημένων μπόνους δεν είναι αποδεκτή όταν πρόκειται για την τακτική καταβολή τους σε μακρά χρονική περίοδο. Δεν καθορίζεται όμως πόσο μακρά θα είναι αυτή η χρονική περίοδο. Πέντε χρόνια, δέκα ή είκοσι; Πάντως όσα και να είναι, οι χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις θα έχουν το «παραθυράκι» να διακόπτουν για έναν χρόνο την καταβολή μπόνους και τον επόμενο χρόνο να αρχίζουν πάλι από την αρχή και ίσως με υψηλότερα όρια! Ουσιαστικά δηλαδή καμία δέσμευση.

Στη Σύνοδο Κορυφής του Πίτσμπουργκ τέθηκε προς συζήτηση και το θέμα της λειτουργίας των αγορών εμπορευμάτων και ειδικά συζητήθηκε η έντονη μεταβλητότητα των τιμών του πετρελαίου, που προκαλεί έντονες ανισορροπίες στην παγκόσμια οικονομία. Οι ομιλητές περιορίστηκαν σε θεωρητικές αναλύσεις, χωρίς να ληφθεί καμία απόφαση. Γιατί απλώς οι G20 φοβούνται να περιορίσουν την ασυδοσία των αγορών, που είναι άλλωστε η πεμπτουσία της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Η συμπεριφορά του G20 καθιερώνει και το όργανο αυτό ως βασικό στήριγμα του νεοφιλελεύθερου οικονομικού συστήματος. Οι «ασθένειες» δύο αμαρτωλών αγορών (χρηματιστηριακής και εμπορευμάτων) με σημαντικό ποσοστό ευθύνης στη σημερινή οικονομική κρίση παρακάμφθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του οργάνου αυτού. Παρʼ όλα αυτά οι προσπάθειες επικεντρώθηκαν σε μέτρα ενδυνάμωσης της παγκοσμιοποίησης και της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Στο Πίτσμπουργκ παγιδεύτηκαν και οι ηγέτες που δεν ασπάζονται τον νεοφιλελευθερισμό και δεν τον θεωρούν μονόδρομο, όπως για παράδειγμα οι ηγέτες Κίνας, Ρωσίας, Βραζιλίας, Αργεντινής. Και άθελά τους συμφώνησαν σε μέτρα ενίσχυσής του. Για παράδειγμα προώθησαν τη συμφωνία που παραχωρεί σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες (Κίνα – Ινδία) μεγαλύτερη επιρροή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και σε αντάλλαγμα οι χώρες αυτές δεσμεύτηκαν να συνεισφέρουν στην εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας.

Μια από τις βασικές ανισορροπίες είναι η υπερχρέωση των ΗΠΑ και τα υψηλά αποθέματα συναλλάγματος της Κίνας. Αυτή η ανισορροπία αποτελεί κίνδυνο για την παγκοσμιοποίηση και το απάνθρωπο νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο. Η μακροημέρευσή τους προϋποθέτει την εξάλειψη των ανισορροπιών που εμφανίζει η παγκόσμια οικονομία. Αυτή η ανισορροπία είναι δυνατόν να τακτοποιηθεί με μείωση της κατανάλωσης στις ΗΠΑ, ώστε να αποταμιεύουν περισσότερο και να εισάγουν λιγότερα προϊόντα και υπηρεσίες, με ταυτόχρονη αύξηση της εσωτερικής κατανάλωσης στην Κίνα, ώστε να εξάγει λιγότερα προϊόντα. Η Κίνα ασφαλώς θα πιεστεί προς την κατεύθυνση αυτή και ίσως τελικά συρθεί και στην υπερτίμηση του εθνικού της νομίσματος. Τον αμερικανό ακόρεστο καταναλωτή ποιος θα τον πιέσει να περιορίσει την καταναλωτική του έφεση; Η συμφωνία αυτή θα έχει διπλό όφελος για το κατεστημένο οικονομικό σύστημα της ελεύθερης αγοράς: α) Θα συνδέσει την Κίνα, την Ινδία και τη Βραζιλία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τους άλλους οργανισμούς και έτσι θα έχουμε εμβάθυνση της παγκοσμιοποίησης και μεγαλύτερη κοινότητα συμφερόντων μεταξύ Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας και λοιπών αναπτυσσόμενων χωρών με το κυρίαρχο στη Δύση νεοφιλελεύθερο σύστημα, οπότε θα εξασφαλιστεί και η μακροημέρευσή του. β) Ο περιορισμός των ανισορροπιών της παγκόσμιας οικονομίας (ή η άρση τους, που θεωρείται προς το παρόν απίθανη) θα βοηθήσει την οικονομία της ελεύθερης αγοράς να ξεπεράσει τις τωρινές αδυναμίες της, που την απειλούν με κατάρρευση, και παράλληλα θα αποτελέσει τροχοπέδη στην αναπτυξιακή πορεία κυρίως της Κίνας, της Ινδίας και των άλλων αναπτυσσόμενων χωρών που ακόμη δεν έχουν καταφέρει να θωρακίσουν τις οικονομίες τους με πλήρη ανάπτυξη. Γιʼ αυτό φρονούμε ότι οι συμφωνίες αυτές αποτελούν παγίδα κυρίως για την Κίνα και την Ινδία.

Όμως αυτή η Σύνοδος Κορυφής είχε και ένα θετικό αποτέλεσμα. Σηματοδότησε το τέλος της παγκόσμιας μονοκρατορίας των ΗΠΑ, το σβήσιμο του οράματος της pax americana των αμερικανών υπερεθνικιστών. Ο Πρόεδρος Ομπάμα μόνος του αναγνώρισε την αδυναμία των ΗΠΑ να διαφεντεύουν τον πλανήτη μας. Είπε στη Σύνοδο του G20 ότι «οι ΗΠΑ μιλάνε για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν και δηλώνουν ότι δεν μπορούν μόνες τους να πρωταγωνιστήσουν στις αλλαγές αυτές». Έτσι οι ανερχόμενες δυνάμεις (Κίνα και Ρωσία βασικά) γίνονται υπολογίσιμοι «παίκτες» στην παγκόσμια σκηνή. Ο νεοφιλελευθερισμός με την ασυδοσία των αγορών και τον ελεύθερο ανταγωνισμό θρυμμάτισε και την οικονομική δύναμη των ΗΠΑ! Δεν άνοιξαν οι ΗΠΑ τον ανταγωνισμό της Κίνας και των άλλων αναπτυσσόμενων χωρών. Δεν τους βγήκε η παγκοσμιοποίηση. Και τώρα εγκαταλείπουν τον μονομερή ηγεμονισμό και δέχονται και άλλους «παίκτες» στο άλλοτε γήπεδό τους. Η ΕΕ θα μπορέσει άραγε να παίξει κι αυτή το παιχνίδι της ή θα παραμείνει στη σκιά των ΗΠΑ σαν δεκανίκι; Τον ρόλο που παίζει τώρα θα τον συνεχίσει; Η ευκαιρία είναι ανεπανάληπτη.

Αυτά από το G20. Πενιχρά μέχρι στιγμής τα επιτεύγματά του. Άραγε θα καταφέρει να ανοίξει νέους ορίζοντες για τη διεθνή οικονομία, τώρα που η οικονομική και πολιτική δύναμη των ΗΠΑ συρρικνώθηκε, ή θα αποτελέσει ένα ακόμα όργανο για να βουλώνει τις «μαύρες τρύπες» της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς; Ακόμα είναι νωρίς για να διαγνώσουμε τον ρόλο που τελικά θα παίξει στη διεθνή σκηνή. Πάντως ο τέως Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους που το συγκρότησε, το φαντάστηκε ως ένα «παγκόσμιο δικαστήριο» που θα διοικεί δικτατορικά τη διεθνή κοινότητα σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Δεν θα πρέπει όμως να φτάσουμε εκεί.