Η μοναξιά το πρόβλημα της εποχής
Οι λαϊκοί τραγουδιστές έχουν την ευθύνη να κάνουν και να ξανακάνουν επιτυχία τα παλιά λαϊκά τραγούδια, να τα κρατάνε στην επικαιρότητα, για να συνεχίζεται η ιστορία τους και η παράδοσή μας. Η μνήμη δημιουργεί ταυτότητα.
Λόγια απλά, που στοχεύουν στην καρδιά των προβλημάτων.
Έναν άλλο Πασχάλη Τερζή ανακαλύπτει κανείς όταν συζητάει μαζί του. Έναν Τερζή έξω από τις όμορφες στιγμές που μας χαρίζει όταν τραγουδάει. Θα τον ανακαλύψετε και εσείς στη συνέντευξη που μας έδωσε και το… τραγούδι αρχίζει…
// Κύριε Τερζή, ο κόσμος συνεχίζει να εκφράζεται μέσα από το λαϊκό τραγούδι ή την ψυχή του την ευφραίνουν άλλα είδη;
«Για όσους προσπαθούν να μου πουν ότι το λαϊκό τραγούδι δεν υπάρχει ή δεν πουλάει, θα τους πω για τρεις συναυλίες που έζησα φέτος. Πάνω από πενήντα χιλιάδες άτομα βρέθηκαν στο Καλλιμάρμαρο τραγουδώντας μόνο τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη μέσα στη βροχή, πενήντα χιλιάδες Θεσσαλονικείς τραγούδησαν και πάλι τα τραγούδια του Στέλιου και πενήντα χιλιάδες άτομα μέσα στο κρύο έγιναν μια φωνή στο Ολυμπιακό Στάδιο για τα πενήντα χρόνια του μεγάλου μας στιχουργού Λευτέρη Παπαδόπουλου…».
// Ωραίες και μοναδικές στιγμές, αλλά, όπως διαπιστώσατε και εσείς, συγκεντρώθηκαν όλες οι γενιές για τα τραγούδια του Καζαντζίδη και του Παπαδόπουλου… Για τα λαϊκά τραγούδια που γράφονται σήμερα θα μαζεύονταν χιλιάδες κόσμου στο Καλλιμάρμαρο;
«Τότε η εποχή γεννούσε τραγούδια που εξέφραζαν τις αγωνίες του Έλληνα. Μιλούσαν για τις φάμπρικες της Γερμανίας, τη μετανάστευση, την πείνα, τη φτώχεια, την ξενιτιά, τους αγώνες για Δημοκρατία, την επιβίωση… Τώρα ο δημιουργός από πού να εμπνευστεί; Δεν υπάρχουν ανάλογα ερεθίσματα. Η εποχή έχει βάλει στην πρώτη γραμμή των αξιών της το χρήμα και δη το εύκολο χρήμα… Το εύκολο χρήμα όμως είναι σαν την πίσσα, λερώνει… Δεν είναι καλή βάρκα για τη ζωή… Δεν είναι τυχαίο ότι το τραγούδι μου “τα πράγματα τα όμορφα όσο και αν τα ψάχνεις σε πολυώροφα, στα υπόγεια είναι θέα” άγγιξε τον κόσμο…».
// Και τι εκφράζει σήμερα το λαϊκό τραγούδι;
«Τη μοναξιά! Το πρόβλημα της εποχής μας είναι η μοναξιά. Είμαστε όλοι μόνοι μας ή νιώθουμε μόνοι. Το τραγούδι μου που λέει “ο δικός μου ο δρόμος μ’ έχει χρόνια διαλέξει στην οδό γράφει μόνο επικίνδυνη λέξη” έγραψε στις καρδιές των Ελλήνων».
// Νιώθετε και εσείς μοναξιά με τόσο κόσμο να σας λατρεύει;
«Όταν σβήνουν τα φώτα της πίστας μένεις μόνος. Εμφανιζόμαστε στις πίστες, ο κόσμος μας χειροκροτεί, μας αγκαλιάζει, αλλά όταν φύγει και το τελευταίο γκαρσόνι από το μαγαζί σκέφτομαι στο καμαρίνι αυτά που έζησα αν μου αξίζουν, αν αυτή την αγάπη που εισέπραξα μπορώ να την ανταποδώσω… Θα έχω να δώσω την επόμενη μέρα; Εκεί νιώθω απόλυτη μοναξιά… Γι’ αυτό αποφάσισα και φέτος να απέχω από τη νύχτα. Όταν θα ανέβει ξανά το θερμόμετρο, θα επιστρέψω…».
// Δεν θεωρείτε ότι το λαϊκό τραγούδι έχει ταυτιστεί με τον έρωτα;
«Δεν ξέρω αν φταίει η εποχή, οι καταστάσεις ή οι ανάγκες των ανθρώπων… Το άσχημο δεν είναι να τραγουδάει τον έρωτα, το άσχημο είναι να ασχολείται με το σεξουαλικό μας κομμάτι…».
// Γιατί δεν γεμίζουν οι νυχτερινές πίστες;
«Κάποτε δουλεύαμε επτά ημέρες την εβδομάδα. Δεν κάναμε ρεπό. Ο κόσμος τα τελευταία χρόνια όμως έχει πολύ πιο σοβαρά προβλήματα από τη διασκέδαση. Η διασκέδαση δεν είναι είδος πρώτης ανάγκης. Εδώ ο κόσμος δεν έχει χρήματα να συντηρήσει την οικογένειά του, ξυπνά και κοιμάται με το άγχος πώς θα τα βγάλει πέρα, τα μπουζούκια τον μάραναν; Και όταν αυτά τα μαγαζιά δεν γεμίζουν από εργατιά, από τον απλό λαό, αλλά από αυτούς που τα έχουν εύκολα ή από αυτούς που κάνουν δημόσιες σχέσεις το αισθάνομαι… Αυτός που θα κόψει από το υστέρημά του για να έρθει να μ’ ακούσει είναι διαφορετικός ακροατής. Δεν έρχεται για επίδειξη».
// Πόσο φταίνε οι δισκογραφικές εταιρείες που δεν προωθούν το καλό λαϊκό τραγούδι;
«Εδώ οι δισκογραφικές εταιρείες ετοιμάζονται να βάλουν λουκέτο. Δεν κερδίζουν πια χρήματα. Όλοι κατεβάζουν τραγούδια δωρεάν από το ίντερνετ».
// Δεν σας φοβίζει αυτό; Το λουκέτο;
«Δεν με τρομάζει και δεν με φοβίζει το λουκέτο. Γιατί το λαϊκό τραγούδι θα υπάρχει πάντα στα στόματα του κόσμου. Τα τραγούδια του λαού εγώ θα συνεχίσω να τα τραγουδάω στα γήπεδα και τις αλάνες. Ποιος μπορεί να κλείσει τα στόματα του κόσμου; Ο κόσμος διψάει για λαϊκό τραγούδι… Για δείτε το δεύτερο πρόγραμμα στις πίστες… Πού στηρίζεται; Στα παλιά λαϊκά τραγούδια. Εκεί ο κόσμος διασκεδάζει. Οι λαϊκοί τραγουδιστές έχουν μια ευθύνη… Να κάνουν και να ξανακάνουν επιτυχία τα παλιά λαϊκά τραγούδια, να τα κρατάνε στην επικαιρότητα για να συνεχίζεται η ιστορία τους και η παράδοσή μας… Η μνήμη δημιουργεί ταυτότητα. Μπορεί το λαϊκό τραγούδι να βρίσκεται σε κρίση, αλλά δεν χάνεται… Μπορεί να αλλάζει μορφές -δημοτικά, ρεμπέτικα, νησιώτικα-, αλλά πάντα θα υπάρχει…».
// Αυτός είναι και ο δικός σας στόχος;
«Το λαϊκό τραγούδι εκφράζει το θέλω του λαού. Ο Στέλιος Καζαντζίδης έλεγε ότι “υπάρχω και θα υπάρχω όσο υπάρχουν ταπεινοί άνθρωποι του λαού”… Αυτή είναι μεγάλη κουβέντα…».
// Τα ραδιόφωνα προμοτάρουν το λαϊκό τραγούδι ή το κουκουλώνουν;
«Ξέρετε ότι γράφονται ακόμη και σήμερα ωραία λαϊκά και οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί τα πετάνε στην άκρη και παίζουν μόνο το τραγούδι του τίτλου που έχει το cd; Βαριούνται να το ακούσουν όλο. Αλλά βγαίνουν και τόσο πολλά cd και αυτοί τι να κάνουν; Μάταιος κόπος… Πλέον όλα τα τραγούδια μοιάζουν μεταξύ τους αλλά και όλες οι φωνές των τραγουδιστών…».
// Υπάρχει σήμερα Πασχάλης Τερζής; Μ’ αυτήν την καθαρή φωνή;
«Δεν υπάρχει Τερζής, αλλά υπάρχουν άλλοι νέοι και άξιοι. Στο τραγούδι είμαι 37 χρόνια… Τα είκοσι χρόνια που τραγουδούσα δεν με ήξερε ούτε η μάνα μου, αλλά δεν με ένοιαζε. Εγώ ήθελα μόνο να τραγουδάω. Ήταν το ψώνιο μου το τραγούδι».
// Δεν χαρήκατε δηλαδή με την αναγνώριση;
«Ναι, αλλά ποτέ δεν είχα στόχο να γίνω κάποιος. Ναι, η αναγνώριση είναι μια δικαίωση, αλλά, σας είπα, ζω και χωρίς τη λάμψη… Εγώ θέλω μόνο να τραγουδάω και ας μη με παίζουν τα κανάλια και τα ραδιόφωνα. Δικαίωση ξέρεις ποια ήταν; Δικαίωση ήταν που ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Χρήστος Νικολόπουλος μου έδωσαν τραγούδια τους… Είμαι άνθρωπος που δεν χτυπάει πόρτες. Είναι στο χαρακτήρα μου. Ο Χρήστος με παρακαλούσε να έρθω στην Αθήνα και τελικά με έπεισε… Τον ευχαριστώ για όλα. Ευχαριστώ όμως και τον Γιώργο Θεοφάνους που μ’ εμπιστεύθηκε…».
// Δεν μπορώ να πιστέψω ότι σας είναι το ίδιο να τραγουδάτε στην Ιερά Οδό, το ίδιο και σε μια αλάνα;
«Κάποτε μου έκαναν πρόταση να τραγουδήσω στο Άλμπερτ Χολ στο Λονδίνο. Τελείωσα τη συναυλία και με ρώτησε ένας φίλος “πώς αισθάνεσαι;”. “Καλά” του είπα. Ο χώρος δεν κάνει τον τραγουδιστή. Για εμένα το ίδιο είναι το Άλμπερτ Χολ, το ίδιο να τραγουδάω σε μια παράγκα, σε μια αλάνα ή στην Εθνική οδό. Αλλά υπάρχει ένα αλλά… Αν πας να τραγουδήσεις στο Ηρώδειο πρέπει να επιλέξεις τραγούδια που να ταιριάζουν στο χώρο. Να τον σεβαστείς. Όχι να πας με τσιφτετέλια…».
// Η τηλεόραση έχει ξεχάσει το λαϊκό τραγούδι;
«Έμειναν κάποιοι να το θυμούνται. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και ο Σπύρος Παπαδόπουλος αντιστέκονται. Η Σεμίνα Διγενή, παλιότερα. Η τηλεόραση είναι αναγκασμένη να προβάλλει ό,τι πουλάει. Αυτή τη στιγμή η μια εκπομπή ανακυκλώνει την άλλη. Αλλά οι σταθμοί είναι επιχειρήσεις και κοιτάνε το κέρδος. Ο τηλεθεατής όμως μπορεί να επέμβει με το τηλεκοντρόλ. Άμα θέλει έχει επιλογή. Να γυρίσει και να δει Animal Planet. Ντοκιμαντέρ…».
// Το υπουργείο Πολιτισμού έχει σκύψει πάνω στο ελληνικό τραγούδι;
«Όχι. Και τα ελάχιστα που δίνει, τα δίνει στους ίδιους και ίδιους ανθρώπους, που είναι μέσα στα πράγματα».
// Έχετε ζητήσει ποτέ τίποτα και δεν σας το έδωσαν;
«Δεν έχω χτυπήσει ποτέ την πόρτα τους. Το θεωρώ κατάντια. Σας είπα, προτιμώ την αλάνα…».
// Είστε άνθρωπος του αγώνα;
«Ναι, δεν μ’ αρέσει το ρουσφέτι. Και στην πολιτική αν δεν υπήρχε το ρουσφέτι θα ψηφίζαμε αλλιώς. Εμείς φταίμε για όλα. Και για αυτούς που ψηφίζουμε και για τον τρόπο που ψηφίζουμε και για το πώς λειτουργούμε και για το πώς ζούμε ως άνθρωποι. Η Ελλάδα θέλει ν’ αλλάξει ολόκληρη όπως έχουν γίνει τα πράγματα».
// Σε μια Ελλάδα του ρουσφετιού, πώς ξεχωρίζει κάποιος στη δουλειά του;
«Αν υπήρχε συνταγή θα την έλεγα και στα παιδιά μου. Δεν υπάρχει. Απλά να ακολουθούν το ένστικτό τους. Εγώ στο τραγούδι έκανα αυτό που αγαπούσε η ψυχούλα μου. Και τότε που δεν με ήξερε κανείς το ίδιο ευτυχισμένος ήμουν όπως και τώρα… Ήμουν καλά, αφού τραγουδούσα».
// Σας έχει κουράσει ο ανταγωνισμός στο χώρο;
«Υπάρχει ανταγωνισμός, αλλά κούραση; Όσοι μιλάνε για κούραση ας πάνε στην οικοδομή, να δουν πώς βγαίνει το ψωμί. Δεν σκάβουμε».
// Τι εύχεστε για τον εαυτό σας;
«Να μείνω στο τραγούδι όσο αισθάνομαι ότι έχω να δώσω. Να μείνω στο τραγούδι και να καταφέρνω να κάνω τον ακροατή να ξεχνιέται, να θυμάται, να ταξιδεύει. Όταν ένας στίχος μου σηκώσει την τρίχα, μ’ αγγίξει, να μπορώ να επιστρέφω. Ως άνθρωπος δεν προγραμματίζω τίποτα, δέχομαι τα πράγματα όπως έρχονται…».
// Τι ελπίζετε για το μέλλον;
«Οι νέες γενιές να αγωνιστούν. Να μην τους ριζώσει ως αίσθημα η απογοήτευση. Πιτσιρικάς έτρεχα με τους Λαμπράκηδες και δεν το μετάνιωσα. Δεν κλείστηκα κοινωνικά ποτέ στο κλουβί μου… Μετά από τούνελ θα ‘ρθει το ξέφωτο… Δεν θα έχει πάντα “Παλιόκαιρο”, για να δανειστώ και έναν τίτλο τραγουδιού μου…».
// Πώς θα γίνουμε ευτυχείς;
«Κοιτάξτε, για να είσαι ευτυχής δεν χρειάζεται να συμπληρώσεις κάποιο παζλ. Έχουμε φτάσει στο σημείο να νιώθουμε ότι όλο και μας λείπει κάτι και δεν αγγίζουμε την ευτυχία. Για να είσαι ευτυχής πρέπει να είσαι ολιγαρκής και όχι άρπαγας… Η απληστία μας κάνει δυστυχείς. Λέω στα παιδιά μου κάποιες ιστορίες από τα παιδικά μου χρόνια, όταν πουλούσα ντομάτες και πατάτες μ’ ένα γάιδαρο μέσα στο κρύο και τον ήλιο και ότι δεν βαρυγκωμούσα ποτέ, και μου λένε “μπαμπά, πολλές ταινίες του Ξανθόπουλου έβλεπες”… Τότε όμως ήταν τα πιο ωραία μου χρόνια. Συνεχής αγώνας αλλά όμορφος. Το να είχες το προς το ζην και να λες έχει ο Θεός… είναι η πιο γλυκιά μου ανάμνηση».