Μία ακόμα σημαντική καταδίκη της Τουρκίας

Ένα από τα πλέον τραγικά αποτελέσματα που επισώρευσε η τουρκική εισβολή στη μαρτυρική Κύπρο το μαύρο καλοκαίρι του 1974 είναι δίχως άλλο το θέμα των αγνοουμένων. Ο συνολικός αριθμός των εξαφανισθέντων κατά την τουρκική εισβολή ήταν 1.619, μεταξύ των οποίων και 83 από την Ελλάδα. Χωρίς καμία αμφιβολία και σύμφωνα πάντα με τη διεθνώς αποδεκτή πραγματικότητα, αποτελεί παγκόσμια παραδοξότητα η ύπαρξη τόσο μεγάλου αριθμού αγνοουμένων, κυρίως άμαχων πολιτών, σε μια πολεμική σύγκρουση περιορισμένης κλίμακας,
όπως στην Κύπρο. Το γεγονός αυτό από μόνο του παραπέμπει σε μαζικές εκτελέσεις που έλαβαν χώρα κυρίως μετά την προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων και τη δημιουργία της γραμμής «Αττίλα». Τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής -συνοδευόμενα από τουρκοκυπρίους μουτζαχεντίν- προέβησαν σε μαζικές συλλήψεις όχι μόνο στρατιωτών αλλά και αμάχων κάθε ηλικίας. Γέροντες, γυναίκες και μικρά παιδιά απήχθησαν από τους Τούρκους και έκτοτε αγνοείται η τύχη τους.
Αδιάσειστα είναι τα στοιχεία που αποδεικνύουν την ύπαρξη ζώντων αιχμαλώτων, για βδομάδες ή και μήνες μετά την κατάπαυση του πυρός, σε φυλακές στην Τουρκία και στα μπουντρούμια των κατεχόμενων. Πρόσωπα που κατεγράφησαν το 1974 από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ως αιχμάλωτοι σε τουρκικές φυλακές παρουσιάζονται σε φωτογραφίες που πήραν τούρκοι δημοσιογράφοι την ώρα της σύλληψής τους από τον επίσημο τουρκικό στρατό. Πολλοί είναι εκείνοι που εξακολουθούν να αγνοούνται ενώ βρέθηκαν μαζί, στην ίδια φυλακή, με άλλους που επέστρεψαν μετά την ανταλλαγή των αιχμαλώτων ή ανευρέθησαν σε ομαδικούς τάφους στα κατεχόμενα στις πρόσφατες εκταφές.
Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά και από τις εκθέσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, που μεταξύ άλλων αποφάνθηκαν ότι υπάρχει θέμα τουρκικής ευθύνης για την τύχη των αγνοούμενων προσώπων που αποδεδειγμένα βρίσκονταν υπό τουρκική κράτηση (Έκθεση Επιτροπής 1976). Ακόμα τεκμηριώνεται σε τρεις τουλάχιστον περιπτώσεις, ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για άλλες, πως Ελληνοκύπριοι που είναι ακόμη αγνοούμενοι έχουν στερηθεί παράνομα την ελευθερία τους, καθώς βρέθηκαν υπό τουρκική κράτηση το 1974 και η Τουρκία απέφυγε να δώσει εξηγήσεις για την τύχη τους (Έκθεση Επιτροπής 1983). Παρ’ όλα αυτά, η επίσημη Τουρκία εξακολουθεί να ισχυρίζεται πως δεν κρατάει αιχμαλώτους και πως δεν γνωρίζει τίποτα γι’ αυτούς.
Η κατάσταση άρχισε να διαφοροποιείται ουσιαστικά το 2004, όταν στο πλαίσιο των
ενταξιακών της διαπραγματεύσεων η Τουρκία, παρά την κατά καιρούς κωλυσιεργία της, υποχρεώθηκε να δείξει πως συμμορφώνεται με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Με δεδομένη πάντα τη θέληση της Κυπριακής Δημοκρατίας για οριστική επίλυση του τεράστιου ανθρωπιστικού προβλήματος, γίνονται τα πρώτα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Έτσι, η Τουρκία αποδέχεται να διενεργηθούν εκταφές τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου.
Τα παραπάνω όμως αποτελούν μόνο τη μία όψη του νομίσματος, αφού το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με διαδοχικές αποφάσεις του αποδεικνύει στην πράξη ότι η εκταφή και η ταυτοποίηση αποτελούν μέρος μόνο της διερεύνησης. Η απόφαση αυτή είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια μας, αφού τώρα πια υπάρχουν πολλά θετικά στοιχεία τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να καταδειχθεί η ευθύνη της Τουρκίας για τον πόνο των συγγενών των αγνοουμένων τόσα χρόνια. Επιτέλους ήρθε η ώρα να ανοίξουν τα επτασφράγιστα αρχεία του τουρκικού Στρατού.
Η νέα καταδίκη της Τουρκίας με τελεσίδικη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για το θέμα των αγνοουμένων της Κυπριακής Δημοκρατίας αποτελεί ακόμα μια ευκαιρία που δεν πρέπει να πάει χαμένη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για πολλοστή φορά αποφάνθηκε ότι υπάρχει συνεχιζόμενη παραβίαση του άρθρου 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο κατοχυρώνει το δικαίωμα στη ζωή, εξαιτίας της συνεχιζόμενης
αποτυχίας της Τουρκίας να διερευνήσει αποτελεσματικά την τύχη εννέα ατόμων που
εξαφανίσθηκαν το 1974.
Επιπλέον, το Δικαστήριο χαρακτηρίζει
«απάνθρωπη» τη μεταχείριση των συγγενών των αγνοουμένων, οι οποίοι για δεκαετίες
αντιμετωπίζουν τη σιωπή της Τουρκίας στην προσπάθειά τους να πάρουν πληροφορίες για την τύχη των συγγενών τους. Ειδικά για τους αγνοούμενους Ελευθέριο Θωμά και Σάββα Χατζηπαντελή, το Δικαστήριο κρίνει ότι υπάρχει και παραβίαση του άρθρου 5 της Σύμβασης για την ελευθερία και την ασφάλεια, αφού οι δύο αγνοούμενοι ήταν στους καταλόγους του Ερυθρού Σταυρού με τους αιχμαλώτους πολέμου.
ΥΓ.: Φυσικά συμβολικές και μόνο πρέπει να θεωρούνται οι ποινές που επιβλήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο καλεί την Τουρκία να καταβάλει στον κάθε προσφεύγοντα συγγενή των αγνοουμένων αποζημίωση δώδεκα χιλιάδων ευρώ για ηθική βλάβη και οκτώ χιλιάδων ευρώ για δικαστικά έξοδα…

Ντίνος Αυγουστή
Εκπαιδευτικός στο Α.Τ.Ε.Ι. της Λάρισας
Από το Μονάγρι Λεμεσού