ΕΤΟΙΜΗ για… εισβολη η νεα γριπη!

Ήδη, αν και οι καιρικές συνθήκες είναι μέχρι στιγμής εξαιρετικές και δεν ευνοούν την εξάπλωση του ιού, ορισμένα σχολεία έχουν κλείσει, ενώ ο αριθμός των κρουσμάτων που εντοπίζονται καθημερινά είναι σταθερός, κάτι που σημαίνει ότι ο ιός ενδημεί πλέον στη χώρα μας. Έτσι, μόλις ο καιρός επιδεινωθεί και θα είμαστε αναγκασμένοι να περνάμε πολλές ώρες μαζί με άλλους σε κλειστούς χώρους, θα έχουμε θεαματική εξάπλωση του ιού, που σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών (σ.σ.: μιλάμε για το χειρότερο σενάριο) θα προσβάλει το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας! Από αυτούς, 15.000 με 30.000 αναμένεται να νοσήσουν βαριά, ενώ το 20%-25% εξ αυτών θα υποχρεωθεί να νοσηλευτεί σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) για να θεραπευθεί. Οι θάνατοι εξαιτίας των επιπλοκών θα φτάσουν τους 1.000 έως 3.000.

Η νέα γρίπη δεν είναι ίδια με την εποχική, ενώ οι ομάδες που προσβάλλονται σοβαρά ή παρουσιάζουν θανατηφόρες επιπλοκές είναι ηλικιακά νεώτερες απʼ ό,τι συνήθως.

Έτσι, μέχρι σήμερα οι περισσότερες σοβαρές περιπτώσεις και θάνατοι έχουν παρατηρηθεί σε ενήλικες κάτω της ηλικίας των 50 ετών, με τους θανάτους σε ηλικιωμένους να παραμένουν συγκριτικά σπάνιοι. Αυτή η ηλικιακή κατανομή είναι σε χαρακτηριστική αντίθεση με αυτήν της εποχικής γρίπης, όπου η πλειονότητα των σοβαρών περιστατικών και θανάτων (90%) αφορά άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Κλινικές μελέτες απ’ όλον τον κόσμο περιγράφουν μια σοβαρότατη μορφή της νόσου, ακόμη και σε νεαρά υγιή κατά τ’ άλλα άτομα, η οποία οδηγεί σε σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια.

Η σωτηρία αυτών των ανθρώπων εξαρτάται από εξειδικευμένη φροντίδα σε ΜΕΘ (συνήθως μακράς διαρκείας, πολυέξοδη νοσηλεία). Αυτό σημαίνει πως οι ανάγκες για Μονάδες Εντατικής Θεραπείας θα αυξηθούν και θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες, διότι αν γεμίσουν οι μονάδες με ασθενείς της νέας γρίπης, τα υπόλοιπα περιστατικά δεν θα έχουν πού να νοσηλευθούν!

Το ότι μέχρι σήμερα η νέα γρίπη βρίσκεται υπό έλεγχο στη χώρα μας και ουσιαστικά δεν προβληματίζει και δεν ανησυχεί οφείλεται στο ότι τηρούνται με ευλάβεια το πρόγραμμα και ο σχεδιασμός. Σύμφωνα με αυτόν, τα σχολεία κλείνουν μόλις τα κρούσματα της νέας γρίπης φτάσουν τα 5-6, ώστε να είναι ελεγχόμενη η διασπορά και να μην υπάρξει «έκρηξη» του ιού σε ένα μόνο σχολικό συγκρότημα.

Με την ίδια σχολαστικότητα θα γίνει και η διανομή των εμβολίων, 100.000 στελέχη του οποίου παρελήφθησαν ήδη και άλλα τόσα θα παραληφθούν τις αμέσως επόμενες ημέρες. Με το πρόγραμμα εμβολιασμού που θα εφαρμοστεί, αναμένεται ύφεση της νέας γρίπης, αφού ο κόσμος θα αναπτύξει ανοσία και δεν θα μπορεί να μεταδοθεί ο ιός.

Πώς ενεργεί το εμβόλιο

Οι πρώτες ποσότητες του νέου εμβολίου έχουν ήδη φθάσει στη χώρα μας, όπως προαναφέραμε, ενώ περιμένουμε και την άφιξη νέων παρτίδων από τις εταιρείες που το παρασκευάζουν. Συγκεκριμένα, οι εταιρείες που θα προμηθεύσουν τα εμβόλια είναι η GSK, η Novartis και Sanofi-Pasteur. Ωστόσο, η παραλαβή των εμβολίων έχει παρουσιάσει καθυστερήσεις παγκοσμίως, καθώς εμφανίζονται ορισμένα τεχνικά προβλήματα στην παρασκευή του εμβολίου, ιδιαίτερα από συγκεκριμένες εταιρείες που χρησιμοποιούν αυγά καλλιέργειας για την παραγωγή του, ο ρυθμός παραγωγής των οποίων δεν είναι ο αναμενόμενος, αλλά σημαντικά μικρότερος. Τεχνικές βελτιώσεις στη διαδικασία παραγωγής και στα στελέχη του ιού που χρησιμοποιούνται αναμένεται να αυξήσουν τις ποσότητες παραγωγής.

Το εμβόλιο δημιουργεί στα άτομα που το κάνουν αντισώματα που εμποδίζουν τον νέο ιό Η1Ν1 να εξαπλωθεί σε περίπτωση που μπει στον οργανισμό μας και κυρίως δεν τον αφήνουν να προσκολληθεί στα κύτταρα του αναπνευστικού μας συστήματος, απ’ όπου και αρχίζει ο πολλαπλασιασμός του.

Δόθηκαν οι εγκρίσεις

Όσον αφορά την έγκριση του εμβολίου, αυτή δόθηκε πρόσφατα για εμβόλια αρκετών εταιρειών στις ΗΠΑ, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής μόνο τα εμβόλια της Novartis και της GSK, τις αμέσως επόμενες ημέρες όμως αναμένεται να δοθεί έγκριση και σε εμβόλια άλλων εταιρειών. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως οι εγκρίσεις που δόθηκαν ακολούθησαν ταχεία διαδικασία λόγω της πανδημίας, με αποτέλεσμα να μην έχουν ολοκληρωθεί οι κλινικές μελέτες (ιδιαίτερα σε παιδιά) για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του. Ωστόσο, σε μικρές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί (κάποιες ήδη έχουν δημοσιευθεί στα μεγαλύτερα ιατρικά περιοδικά), το εμβόλιο έχει κριθεί ασφαλές και αποτελεσματικό. Μάλιστα πολλοί υποστηρίζουν πως, επειδή είναι μονοδύναμο (ένα αντιγόνο σε αντίθεση με τα 3 αντιγόνα του τριδύναμου εποχικού), η αποτελεσματικότητά του θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη του εποχικού. Σε κάθε περίπτωση, η φαρμακοεπαγρύπνηση θα παίξει σημαντικό ρόλο στην παρακολούθηση των ανεπιθύμητων παρενεργειών.

Το εμβόλιο προτείνεται να χορηγείται σε δύο δόσεις, με χρονική απόσταση 3 εβδομάδων μεταξύ τους. Πρόσφατα πάντως ανακοινώθηκε ότι για δύο εμβόλια, ένα από κινεζική και ένα από ευρωπαϊκή φαρμακοβιομηχανία, μία δόση οδήγησε σε υψηλό και προστατευτικό αριθμό αντισωμάτων. Έτσι η οδηγία για 2 δόσεις μπορεί στο μέλλον να αλλάξει.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι δεδομένης της εμπειρίας που υπάρχει στην παρασκευή αντιγριπικών εμβολίων, το πανδημικό εμβόλιο θα είναι ασφαλές και θα έχει τις συνήθεις παρενέργειες (τοπικό ερεθισμό, χαμηλό πυρετό). Σπανιότερα μπορεί να προκληθούν αλλεργικές αντιδράσεις σε όσους έχουν αλλεργία στο αυγό. Στην περίπτωση αυτή συστήνεται ο εμβολιασμός με τα εμβόλια που έχουν καλλιεργηθεί σε κύτταρα και όχι σε αυγά (αυτήν τη στιγμή παρασκευάζονται εμβόλια που καλλιεργούνται σε αυγά και άλλα που καλλιεργούνται σε κύτταρα).

Ποιοι θα εμβολιασθούν

πρώτοι

Με το εμβόλιο θα εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα οι ασθενείς υψηλού κινδύνου, όπως για παράδειγμα οι άνθρωποι με ανοσοκαταστολή, με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, οι καρδιοπαθείς, οι νεφροπαθείς, οι σακχαροδιαβητικοί που αν νοσήσουν κινδυνεύουν περισσότερο από επιπλοκές της γρίπης (π.χ. πνευμονία, αναπνευστική ανεπάρκεια). Αντίθετα, δεν διαφαίνεται άμεση ανάγκη εμβολιασμού ατόμων που μπορούν να διασπείρουν εύκολα τον ιό, ωστόσο αρρωσταίνουν ελαφρά, όπως τα παιδιά. Μια τέτοια τακτική, εφόσον υπήρχαν αρκετές ποσότητες εμβολίου από την αρχή και εφόσον θα είχε τεκμηριωθεί η ασφάλειά του σε κλινικές μελέτες σε παιδιά, θα περιόριζε τη μετάδοση της νόσου στον γενικό πληθυσμό. Πρέπει όμως να τονιστεί πως ο στόχος του εμβολιασμού με τα τρέχοντα δεδομένα μιας ήπιας -στις περισσότερες περιπτώσεις- γρίπης είναι η προστασία των ομάδων υψηλού κινδύνου για νόσηση και των επαγγελματιών υγείας.

Μέσα σε αυτές τις ομάδες είναι και η ευαίσθητη κατηγορία των παιδιών ηλικίας κάτω των 6 μηνών, τα οποία δεν μπορούν να εμβολιασθούν και γι’ αυτό συνιστάται ο εμβολιασμός του άμεσου περιβάλλοντός τους. Στην Αμερική πάντως έχουν ήδη ξεκινήσει οι δοκιμές του πανδημικού εμβολίου σε παιδιά. Εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθούν στο τέλος του χρόνου οπότε και θα ξανασυζητηθεί το θέμα του εμβολιασμού των παιδιών.

Φυσικά, και για τα παιδιά υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσο και επιπλοκές (π.χ. παιδιά με άσθμα, ανοσοκαταστολή, καρδιοπάθειες) ισχύει ό,τι και για όλους τους ασθενείς υψηλού κινδύνου, δηλαδή τα παιδιά αυτά θα εμβολιάζονται. Παρότι κάποια από τα κατωτέρω δεδομένα μπορεί να αλλάξουν, έχει ήδη ανακοινωθεί από το Εθνικό Επιστημονικό και Επιχειρησιακό Συμβούλιο για την Αντιμετώπιση της Πανδημίας Γρίπης λίστα με τις ομάδες πληθυσμού που θα εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα, η οποία περιλαμβάνει:

η Όσους ζουν με βρέφη κάτω των 6 μηνών (επειδή τα ίδια δεν έχουν ανεπτυγμένη άμυνα και δεν επιτρέπεται να εμβολιαστούν).

η Τις έγκυες γυναίκες (επειδή με τα μέχρι τώρα δεδομένα σε όλον τον κόσμο φαίνεται πως, αν κολλήσουν, έχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου και επιπλοκών – μερικοί υποστηρίζουν ότι διατρέχουν έως και 4 φορές υψηλότερο κίνδυνο, ο οποίος αυξάνει όσο περισσότερο προχωρεί η εγκυμοσύνη!). Ο οργανισμός των εγκύων γενικά είναι πιο ευάλωτος στη γρίπη (και στην εποχική) γι’ αυτό συστήνεται να εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα οι έγκυες δευτέρου και τρίτου τριμήνου. Όσον αφορά τις εγκύους του πρώτου τριμήνου (όπου γίνεται η οργανογένεση του εμβρύου), ο εμβολιασμός τους συστήνεται εφόσον είναι υψηλού κινδύνου (δηλαδή έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας όπως πνευμονοπάθεια, διαβήτη ή υπέρταση κύησης). Ο εμβολιασμός με το εποχικό εμβόλιο συστήνεται σε όλες τις εγκύους ανεξαιρέτως τριμήνου, λόγω όμως δυσπιστίας η συμμόρφωση με τον εμβολιασμό είναι πολύ μικρή. Έτσι και με το νέο εμβόλιο δεν αποκλείεται οι γυναικολόγοι να προτιμήσουν άλλους τρόπους προφύλαξης των εγκύων, π.χ. αποφυγή του συνωστισμού, της επαφής με αρρώστους, καλό πλύσιμο των χεριών, μέτρα που όμως δεν αντικαθιστούν τον εμβολιασμό, ούτε την ανάγκη γρήγορης έναρξης θεραπείας σε περίπτωση που ασθενήσει η έγκυος.

η Τους εργαζομένους στους χώρους υγείας (επειδή πρέπει να παραμείνουν υγιείς όχι μόνο για να μας φροντίζουν εάν αρρωστήσουμε, αλλά και για να μη μεταδώσουν τη νόσο σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσο και επιπλοκές).

η Τα άτομα υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσο και επιπλοκές, όπως αυτοί με καρδιακά (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια), πνευμονικά (π.χ. χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, άσθμα), ηπατικά (π.χ. κίρρωση ήπατος), νεφρικά (π.χ. χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, αιμοκάθαρση), μεταβολικά (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης) ή νευρολογικά προβλήματα (π.χ. νευρομυϊκές νόσοι), καθώς και οι ανοσοκατεσταλμένοι (π.χ. κακοήθειες, μεταμοσχεύσεις).

Τελευταίοι στη λίστα προτεραιοτήτων είναι και οι άνω των 65 ετών υγιείς ενήλικες, οι οποίοι σύμφωνα με τα δεδομένα σε ποσοστό περίπου 30% έχουν ανοσία στον νέο ιό Η1Ν1, ο οποίος φαίνεται ότι «προτιμά» τους νέους. Πάντως, εάν νοσήσουν, νοσούν και αυτοί σοβαρά, ιδιαίτερα οι ηλικίας άνω των 70-75 ετών. Έτσι και αυτοί θα εμβολιασθούν τελικά με το νέο εμβόλιο. Πιστεύεται πως η ανοσία αυτών των ανθρώπων οφείλεται στην έκθεσή τους πριν από το 1957 σε στελέχη του ιού που προσομοίαζαν μερικά με το παρόν πανδημικό στέλεχος. Έτσι έχουν κάποιο βαθμό διασταυρούμενης προστασίας.

Αν και δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο το πώς θα διατεθεί το πανδημικό εμβόλιο, οι εμβολιασμοί θα γίνονται δωρεάν σε ειδικά διαμορφωμένα εμβολιαστικά κέντρα και κυρίως σε εξωνοσοκομειακούς χώρους (π.χ. δημοτικές αίθουσες, ΚΑΠΗ, λέσχες φιλίας, εμβολιαστικά κέντρα νομαρχιών, ΙΚΑ).