Οι εκλογές του 1951 και το «Σύνταγμα Χαμδή – Καραμαούνα»

Φυσικά, οι άντρες με τη μεγαλοθυμία που τους διακρίνει έκαναν σχετική υπομονή πριν «κατεβάσουν καντήλια», κυρίως για το βιβλιάριο, που στο τέλος ανευρίσκετο. Στη συνέχεια έριχναν τις κόντρα ξούρες τους, ντυνόντουσαν με τα καλά τους και πήγαιναν να στηθούνε στην τεράστια ουρά που σχηματιζόταν μπροστά από τα εκλογικά τμήματα της ενορίας τους, που τη φύλαγαν φαντάροι με εφ’ όπλου λόγχη και εξάρτυση εκστρατείας. Την εφημερίδα τους την… έκρυβαν στην τσέπη να μη φαίνεται και «χρωματιστούνε». Εκτάκτως αγόραζαν και μία της άλλης πλευράς, να διαβάσουνε για να δουν «τι λένε αυτοί οι σκύλοι» και να διαμορφώσουνε αντικειμενική γνώμη.

Η εκλογική ατμόσφαιρα άρχιζε να δημιουργείται από το απόγευμα του Σαββάτου, με την απαγόρευση της προσφοράς και πώλησης οινοπνευματωδών ποτών. Ύστερα κλείνανε για όλο το εικοσιτετράωρο όλα τα κέντρα, καφενεία, ζαχαροπλαστεία, ταβέρνες κ.λπ., και μόνον στα εστιατόρια επιτρεπόταν να λειτουργήσουν δύο ώρες το μεσημέρι, για να μη μείνουν νηστικοί οι εργένηδες. Τα λιγοστά τροχοφόρα που υπήρχανε τότε έπρεπε να είναι εφοδιασμένα με ειδική άδεια της Τροχαίας για να κυκλοφορήσουν. Ήτανε μια χάρτινη λωρίδα περίπου 10X35 εκατοστά που έγραφε «Ελεύθερον», με μπόλικες μαβιές σφραγίδες και δυσανάγνωστες υπογραφές κολλημένες από τον οδηγό στο παρμπρίζ. Τα θέατρα και οι κινηματογράφοι δεν λειτουργούσαν και οι συγκεντρώσεις απαγορεύονταν. Με δυο λόγια, οι πόλεις μεταβάλλονταν σε νεκρές πολιτείες και οι πολίτες, αφού εκπλήρωναν το ύψιστο δημοκρατικό τους δικαίωμα, μαζεύονταν σπιτάκι τους και χαράκωναν κόλλες, όπου το βράδυ θα γράφανε και θα σουμάρανε τ’ αποτελέσματα που θα μετέδιδε εκνευριστικά, τμήμα με τμήμα, ο ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών.

Κάπως έτσι ξημέρωναν πάνω κάτω οι εκλογές από το 1946 ως το 1964, και περίπου έτσι ξημέρωσε και η Κυριακή 9 Σεπτεμβρίου 1951, με τις εκλογές που προκηρύχθηκαν λόγω «ασυμφωνίας χαρακτήρων» 18 μήνες μετά τις προηγούμενες και στις οποίες διεκδικούσε να κερδίσει ο Ελληνικός Συναγερμός του Αλ. Παπάγου.

Οι εκλογές αυτές μπορούν να χαρακτηριστούν ιστορικές, διότι ήσαν η αφετηρία στις καθοριστικές πολιτικές εξελίξεις που φτάνουν ως τις μέρες μας. Τότε καταργήθηκε η απλή αναλογική και καθιερώθηκε η ενισχυμένη. Σαν συνέχεια επεβλήθη το πλειοψηφικό, για ν’ ακολουθήσει ο… αχταρμάς με… τριαξονικό εκλογικό σύστημα, όπου στις περιοχές που κατά τους υπολογισμούς θα πλειοψηφούσε το κυβερνών κόμμα οι εκλογές θα διενεργούνταν με πλειοψηφικό σαρώνοντας όλες τις έδρες της περιφέρειας, στις περιοχές όπου καταφανώς θα μειοψηφούσε, με απλή αναλογική ώστε κάτι να περισωθεί και να τσιμπήσουν από τη δεύτερη ή έστω την τρίτη κατανομή και στις περιοχές όπου το αποτέλεσμα προβλεπόταν ισόπαλο, με ενισχυμένη αναλογική για να εξαφανιστούν οι… παρακεντέδες.

Φυσικά, όταν στήθηκε η κάλπη του 1951, πολλά είχαν μεσολαβήσει από τις πρώτες εκείνες μεταπολεμικές εκλογές του 1946, με την αποχή των αριστερών και τον Αρχιεπίσκοπο-Αντιβασιλέα. Πρόσωπα που έγραψαν την προσωπική τους κοινοβουλευτική ιστορία έπαψαν να υπάρχουν στο πολιτικό στερέωμα ή στη ζωή, όπως ο υπέργηρος Θεμιστοκλής Σοφούλης. Πολλά συνταρακτικά γεγονότα είχαν αρχίσει πια να ξεθωριάζουν, και από την ταραγμένη ιστορία εκείνης της τετραετίας, με τις αλλεπάλληλες αποτυχίες στις εθνικές μας διεκδικήσεις, που μόνον η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου τις απάλυνε, και με τη λήξη του αιματηρού εμφύλιου, μια δυσδιάκριτη αισιοδοξία άρχισε να θερμαίνει τις ψυχές των ανθρώπων της καθημαγμένης χώρας.

Πολλοί θυμούνταν από εκείνη τη σύνοδο της Βουλής τον Ευστράτιο Κουλουμβάκη που διαφωνών σε κάποια συνεδρίαση εξαπέλυσε προς τα κυβερνητικά έδρανα μια χορταστική… «ροχάλα» μαζί μ’ ένα ηχηρότατο «Φτου σας», για να υπάρξει και ηχητική κάλυψη με πρόζα. Είχε μεσολαβήσει κι ένας άγριος ξυλοδαρμός, από τον Θ. Τουρκοβασίλη, του συνδιευθυντού της «Εστίας» Αχιλλέως Κύρου, και ειπώθηκε από αδιόρθωτο καλαμπουρτζή πως «Ο Κύρου έγινε… Δαρείος». Δυστυχώς, ο ευπατρίδης δημοσιογράφος απεβίωσε σε λίγο καιρό. Ξεχάστηκαν και κάποια σκάνδαλα με τον Ρουμπιρόζα, το «αρμπιτράζ συναλλάγματος» και τη χρυσοφόρο φυγή ενός πλοιάρχου.

Το «Παρδαλό κατσίκι» του Φωκ. Δημητριάδη, που συνόδευε από τις στήλες του «Βήματος» και των «Νέων» τον βίο και την πολιτεία της συμπολίτευσης, αποστρατεύθηκε και δεν απέμενε ούτε καν ο αντίλαλος από τα ξεπερασμένα συνθήματα των περυσινών εκλογών, όπως Κυβερνήτης ο Γεώργιος Παπανδρέου, Σταυρός στον Νίτσο, Καθαρά χέρια Βαμβέτσος και «Αλλαγή» του Στρατηγού Πλαστήρα, συνθήματα που δεν είχαν πια θέση στην τωρινή σύγκρουση. Με υπεροψία προσέρχονται στις κάλπες οι ψηφοφόροι του Συναγερμού, προεξοφλώντας το εκλογικό αποτέλεσμα. Αλλά και αποφασισμένα τα ιστορικά και… αειθαλή κόμματα να τους φράξουν τον δρόμο.

«Ανίερες εκλογικές συμμαχίες» συνάπτονται μεταξύ των προαιώνιων εχθρών, του Λαϊκού Κόμματος δηλαδή και των Φιλελευθέρων, ενώ το υπέρ τους… άρωμα του Άνακτος διαχέεται στον αιθέρα. Η εξήγηση που έδωσε υπουργός γι’ αυτές τις «παρά φύσιν» συνεργασίες ήταν καλά τεκμηριωμένη:

«Όταν τα μουλάρια νιώθουν κίνδυνο, κάνουν κύκλο, προτάσσουν τα καπούλια τους και κλωτσάνε…»

Με τούτα και με κείνα ο Ελληνικός Συναγερμός δεν εξασφάλισε αυτοδυναμία, η κυβέρνηση παρέμεινε στη δυάδα ΕΠΕΚ-Φιλελευθέρων, η δε δύναμις του πανίσχυρου άλλοτε Λαϊκού Κόμματος περιορίστηκε σε δύο μόνον βουλευτές: στον αρχηγό του Ντίνο Τσαλδάρη και στον μουσουλμάνο Χαμδή. Και η «Εστία» δημοσίευσε τη φωτογραφία του ντουέτου υπό τη δηλητηριώδη λεζάντα «Το Λαϊκόν Κόμμα ορκίζεται». Ο Συναγερμός, από τα έδρανα της αντιπολιτεύσεως, ζητούσε συνεχώς εκλογές με πλειοψηφικό, ενώ από τον εκτός Βουλής Παπανδρέου η κυβέρνηση κατηγορείτο για… ακυβερνησία και σκάνδαλα. Για την ακυβερνησία εμέμφετο τον βαρέως ασθενούντα πρωθυπουργό Ν. Πλαστήρα και για τα σκάνδαλα τον άσπονδο εχθρό του και… συνεργάτη του ενίοτε, Σοφ. Βενιζέλο, με το επιγραμματικό: «Την κυβέρνηση απαρτίζουν ένας ανίκανος για καθετί και ένας ικανός… για όλα», ζητώντας την παραίτησή τους και εκλογές. Και όταν ο Βενιζέλος αγανάκτησε με τις συνεχείς προτροπές του για παραίτηση, λέγοντας «Ο κ. Παπανδρέου βιάζεται», η απάντηση ήρθε αυθημερόν: «Δεν βιάζομαι εγώ. Ο κ. Βενιζέλος καθυστερεί…». Τα ιοβόλα αποφθέγματά του ευρίσκοντο τότε στο ζενίθ…

Αν και παραπαίουσα, η κυβέρνηση έφερε εντούτοις και ψηφίστηκε στη Βουλή, με αποχώρηση του Συναγερμού, το Σύνταγμα του 1952, με πλειοψηφία δύο μόνον βουλευτών: του μουσουλμάνου Χαμδή και του αριστερού Καραμαούνα. Από αυτούς, οι δεξιές εφημερίδες το αποκαλούσαν χλευαστικά «Σύνταγμα Χαμδή – Καραμαούνα» και πολλοί αρνούντο να το αναγνωρίσουν θεωρώντας το παράνομο επειδή δεν ακολουθήθηκε η διαδικασία του άρθρου 108. Σε κάποια περίπτωση επενέβη ο Εισαγγελέας, και η «Εστία» έγραψε την επομένη ότι στο ακροτελεύτιο άρθρο, το 114, δίπλα στο «Αφιερούται στον πατριωτισμό των Ελλήνων» πρέπει να προσθέσουν «Και στην επαγρύπνηση του Εισαγγελέως…» Κι όμως, το «παράνομο» αυτό Σύνταγμα επέζησε μέχρι την 21η Απριλίου 1967 που το κατήργησε η χούντα, για να το νεκραναστήσει για λίγους μήνες, τον Ιούλιο του ’74 ο Κων. Καραμανλής.

Ήταν ένα ζεστό καλοκαιρινό απόγευμα, όταν ακούστηκαν στους δρόμους της Αθήνας οι γνώριμες φωνές των εφημεριδοπωλών που έτρεχαν διαλαλώντας το έκτακτο παράρτημα με τις δηλώσεις του αμερικανού πρέσβη Πιουριφόι. Ευχόταν «Να γίνουν σύντομα εκλογές στην Ελλάδα με πλειοψηφικό!» Η κυβέρνηση δεν του χάλασε το χατίρι…