Βυζάντιο

Τι τα θέλετε; Όλα τα κλισέ, όλα τα όνειρα για το καλοκαίρι, συνθλίβονται όπως μια μπουκιά από χωριάτικη στα πειναλέα σαγόνια του τύπου που γευματίζει έχοντας δίπλα τη σύζυγο και απέναντι τα δυνάμει νευρωτικά παιδιά του. Το χάρτινο τραπεζομάνδηλο της ταβέρνας «Ζορμπάς» διπλώνει πάνω στην κοιλιά του τυπικού συμπατριώτη μας, ενώ το πράσινο παρεό της συζύγου του κρύβει την κυτταρίτιδα όπως τα σκουπίδια κάτω από το χαλάκι. Ένα σποράκι καρπουζιού έχει κολλήσει στην τερηδόνα των ούλων του, σε μερικά δευτερόλεπτα μια οδοντογλυφίδα θα σκάψει στα βακτήρια και θα το στείλει με τρόπο στο τασάκι. Αηδία…

Λίγο πιο κάτω, μια ορχήστρα ασελγεί πάνω στον Άκη Πάνου, ο τραγουδιστής ισχυρίζεται ότι «δεν θέλει τη συμπόνια κανενός», αλλά εγώ χρειάζομαι έναν ώμο για να κλάψω. Δεν φτάνει αυτό. Όπου και αν πάω στην Ελλάδα, θα δω αφίσες του Χατζηγιάννη. Δεν εξηγείται αλλιώς: Είτε η χώρα είναι μικρή είτε ο Χατζηγιάννης δεν είναι μόνο ένα πρόσωπο. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που σε κάνει να νοσταλγείς τον χειμώνα. Ανάβω το φιδάκι για τα κουνούπια, αλλά είναι σαν να ανάβω καντήλι στον άγνωστο θεό που θα φέρει τη βροχή. Και οι προσευχές μου εισακούστηκαν! Βρέχει! Οι καρπουζόφλουδες έγιναν καράβια!
•••
Το καλοκαίρι είναι, ασφαλώς, η εποχή που ευνοεί τις υπαρξιακές σκέψεις, η περίοδος κατά την οποία ο άνθρωπος θέλει απαντήσεις στα αρχαιότερα των ερωτημάτων. Εγώ, ας πούμε, μπορεί να αναζητώ τον λόγο για τον οποίο ζούμε.
Εσύ, που μόλις παρέλαβες εκκαθαριστικό και έκτακτη εισφορά, μπορεί να σκέφτεσαι πώς ακριβώς θα ζήσεις. Και οι δύο υπαρξιακά ερωτήματα υποβάλλουμε, εγώ προς το σύμπαν,
εσύ προς τον Καραμανλή. Μην το ψάχνεις, έχουμε κοινή συνισταμένη το χάος. Άκρη δεν βγαίνει. Άλλο ερώτημα: Πόσο ζουν τα πεντάχρονα που τσιρίζουν σε μια πισίνα δίπλα σου; Καλή ερώτηση με κακή απάντηση – σίγουρα ζουν περισσότερο από σένα.
•••
Τα καλοκαίρια, ως συνήθως, σάς προτείνω βιβλία. Τις δύο προηγούμενες εβδομάδες σας έγραφα για τον Φίλιπ Ροθ, τώρα λέω να σας προτείνω ένα από τα βιβλία που διεγείρουν τις υπαρξιακές απορίες. Ξέρετε τώρα, από τα βιβλία που κάνουν βίδες τη διαδικασία της Εξέλιξης και μένετε εσείς να απορείτε αν όλα αυτά που μας συμβαίνουν προέκυψαν τυχαία ή σχεδιάστηκαν από κάποιον ευφυή νου, ελάχιστα πονόψυχο, όπως αποδεικνύεται από την πορεία του κόσμου τούτου. Διαβάζω το «Ειδήσεις από ένα άγνωστο σύμπαν» (Φρανκ Σέτσινγκ, Εκδόσεις Καστανιώτη). Το βιβλίο διηγείται τη γέννηση και την εξέλιξη της ζωής στο νερό και, στη συνέχεια, την επέκτασή της στην ξηρά. Με δυο λόγια, ο Σέτσινγκ περιγράφει τον σχηματισμό των πρώτων μορφών ζωής μέσα στο νερό και την εξέλιξή τους σε πολυκύτταρους πολύπλοκους οργανισμούς. Αν καταφέρεις να συγκεντρωθείς ώστε να παρακολουθήσεις όλη τη διαδικασία, βλέπεις πώς οι πρώτες ενώσεις μορίων οδήγησαν σε νοήμονα όντα που ταξιδεύουν έξω από την ατμόσφαιρα του πλανήτη.
•••
Υποθέτω ότι αρκετοί θα ισχυριστείτε πως η τελειότητα και η πολυπλοκότητα του σχεδιασμού θα μπορούσαν να αποδοθούν μόνο σε έναν ανώτερο νου. Δεν είναι απίθανο. Αλλά, από την άλλη, η φύση είχε τη δυνατότητα να κάνει καθημερινούς συνδυασμούς επί εκατομμύρια χρόνια. Όμως και αυτές οι ζαριές ίσως έπεσαν από κάποιο θείο χέρι. «Το να ισχυρίζεσαι ότι δεν υπάρχει Θεός είναι σαν να λες ότι έπεσαν πέτρες από τον ουρανό και έφτιαξαν τον Παρθενώνα», μου είπε κάποτε ένας κορυφαίος φυσικός. Του έστειλα ένα email για τις πέτρες που αφαίρεσαν οι χριστιανοί από τον Παρθενώνα. Δεν μου απάντησε ακόμα και αυτό δεν είναι το θέμα μας. Ομολογώ, λοιπόν, πως παρατηρώντας, μέσα από το βιβλίο, την αρμονία και συνάμα το χάος του σύμπαντος, αισθάνομαι την ανάγκη να τα αποδώσω κάπου. Δυστυχώς δεν ξέρω πού. Ίσως να ξέρουμε την έννοια, αλλά συνάμα αδυνατούμε να την αντιληφθούμε. Τι συγκρατώ από όλα αυτά; Πως είμαστε μια πολύ μικρή στιγμή σε έναν τεράστιο χρονικό ιμάντα. Οι δεινόσαυροι έζησαν περισσότερο από μας στη Γη. Μπορεί σε μερικά εκατομμύρια χρόνια άλλα όντα να παρατηρούν τους αρχαίους σκελετούς μας. Κανένα από τα είδη που κατοικούν σήμερα τον πλανήτη δεν ήταν εδώ πριν από μερικά εκατομμύρια χρόνια. Από την άλλη, κανένα είδος από τα εκατομμύρια που περπάτησαν στη Γη δεν έγραψε μουσική.
•••
Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους επιμένω στα υπαρξιακά. Ο ένας είναι πρακτικός: Δεν έχω τι να γράψω καλοκαιριάτικα. Ο άλλος είναι πιο ουσιαστικός: Έχω θρησκευόμενους αναγνώστες! Από σοβαρούς ανθρώπους ως Ταλιμπάν! Ο εκδότης μου το έλεγε, εγώ δεν το πίστευα. Και σκεφτόμουν πως, ακόμα και αν διαθέτουμε θρησκευόμενους αναγνώστες, αποκλείεται να ασχολούνται με τις αθλιότητες που αραδιάζω εδώ. Δεν είναι έτσι. Την προηγούμενη εβδομάδα καλούσα τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης να μεταλάβει τελευταίος την περίοδο έξαρσης της γρίπης. Λάθος. Φανέρωσα την άγνοιά μου περί των εκκλησιαστικών. Όπως μου επισημαίνουν σοβαροί αναγνώστες, ο ιερέας πάντα μεταλαμβάνει τελευταίος. Θα παραθέσω στη συνέχεια τα μηνύματά τους διότι ένα έχει και επιστημονικό ενδιαφέρον. Αυτά που δεν θα δημοσιεύσω είναι τα μηνύματα με τις… κατάρες. Τα μηνύματα του ύφους: «Το ποτήρι έχει ξεχειλίσει και πώς τολμάς, αλήτη, να ασχολείσαι με τον Άνθιμο;». Αυτά ας τα στείλουν στον εκδότη, ελπίζω επωνύμως.
•••
Η κ. Άννα Μαλισιώβα είναι αναπληρώτρια διευθύντρια του Νοσοκομείου Παίδων Αγλαΐα Κυριακού. Υποθέτω ότι σύζυγός της είναι ο κ. Δημήτρης Χαντζάρας, ηλεκτρολόγος μηχανικός. Μαζί υπογράφουν το μήνυμα που μου έστειλαν, το οποίο και παραθέτω σχεδόν στο σύνολό του: «Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας και αφού κοινωνήσει όσους έχουν προσέλθει στο Μυστήριο, ο ιερέας “καταλύει”, δηλαδή “τρώγει”, χρησιμοποιώντας την ίδια λαβίδα (= κουταλάκι) με την οποία κοινώνησε όλους όσους προσήλθαν στο Μυστήριο, όλο το ”υπόλοιπο περιεχόμενο” του “ποτηρίου”. Αυτό γινόταν και γίνεται όχι μόνον σε περιόδους δικαιολογημένης ή μη μαζικής ψύχωσης τύπου “γρίπης” ή παλαιότερα τύπου “AIDS”, αλλά και αποδεδειγμένα κολλητικών ασθενειών τύπου λέπρας. Επίσης γινόταν και γίνεται ανεξάρτητα χώρας, άρα επιπέδου “δημόσιας υγιεινής”. Ίσως τελικά μία συζήτηση και κυρίως η παρακολούθηση του ιερέα στο Νοσοκομείο Λοιμωδών ή οποιοδήποτε νοσοκομείο επιθυμείτε, που καταλύει αφού έχει κοινωνήσει κάθε είδους ασθενείς, να σας πείσει. Όσον αφορά την οικογένειά μας, συμπεριλαμβανομένης της νεογέννητης εγγονούλας μας αλλά και πολυάριθμες φιλικές συνομήλικες και νεώτερες οικογένειες, η επιδίωξή μας ήταν και είναι να μεταλαμβάνουμε με βαθεία συναίσθηση της πλήρους αναξιότητάς μας, όσον το δυνατόν συχνότερα και ει δυνατόν κάθε Κυριακή».
•••
Για το ίδιο θέμα μού γράφει ο κ. Χάρης Τζιτζής: «Περάσαν εποχές μαζικής χολέρας, πανούκλας και άλλων μολυσματικών ασθενειών και πάντα οι ιερείς κατέλυαν τελευταίοι όλο το υπόλοιπο της Θείας Κοινωνίας και ποτέ κανένας δεν έπαθε τίποτα…». Ο κ. Βασίλης Μακρής αναφέρεται, εξοργισμένος, στην «παχυλή μου άγνοια» και γράφει: «Με εκπλήσσει η παχυλή άγνοιά σας περί των εκκλησιαστικών. Φαίνεται, δεν γνωρίζετε ότι οι ιερείς μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας καταλύουν όλο το εναπομείναν περιεχόμενο της Θείας Κοινωνίας. Έτσι, για να μαθαίνετε μερικά πράγματα. Τι σας κόπτει περί της δημόσιας υγείας των πιστών με τη δήθεν επερχόμενη πανδημία;».
•••
Για λόγους που μπορείτε να φανταστείτε, μια συζήτηση με την ιατρό κ. Μαλισιώβα θα ήταν εξόχως ενδιαφέρουσα ακόμα και προς αναπαραγωγή στον χώρο αυτό. Ωστόσο, ειλικρινά δεν αισθάνομαι ικανός να την κάνω. Δύναται μία ιατρός να συμπεραίνει ότι η Θεία Κοινωνία δεν απειλεί τη δημόσια υγεία; Ασφαλώς η ίδια θα μπορεί να το τεκμηριώσει από τις χρόνιες παρατηρήσεις που έχει κάνει. Από τη μια, η λογική μου αντιδρά, αλλά δεν έχει το επιστημονικό υπόβαθρο να σταθεί μπροστά στην επιστολογράφο. Επίσης η ίδια λογική μου δεν μπορεί να επεξεργαστεί την πληροφορία για τους ιερείς που διακονούν σε χώρους με λοιμώδη νοσήματα. Δεν ξέρω, δεν απαντώ, αμήχανα χαμογελώ και συγγνώμη για την άγνοιά μου ζητώ.
•••
(Εκδότη, ούτε να το σκέφτεσαι. Ούτε καν σε ιδιωτική λειτουργία σε παρεκκλήσι. Όχι με το ζόρι, όταν σημάνει η ώρα θα πάω μόνος μου.)

Προκόπιος