Ο ιός της γρίπης και ο «ιός» του κέρδους!

Το βασικό πρόβλημα των σύγχρονων κοινωνιών είναι ότι ζουν σε μια διαρκή κρίση. Μπορεί να εμφανίζεται με τη μορφή της οικονομικής, της περιβαλλοντικής, της κοινωνικής κρίσης, ή να αφορά φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες, τσουνάμι, πυρκαγιές κ.λπ.) ή ακόμα και την εμφάνιση επιδημιών και μεταδοτικών ασθενειών…

Ασφαλώς πολλές από αυτές τις μορφές κρίσης είναι αναπόφευκτες. Όμως στην πραγματικότητα ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε κάθε φορά μια κρίση διαχωρίζει την έλλογη ψύχραιμη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των φαινομένων της κρίσης από τον πανικό, τη φοβία, την απώλεια ελέγχου των καταστάσεων. Γιʼ αυτό και ορισμένοι αναλυτές των ημερών αναφέρθηκαν στον κίνδυνο «να πεθάνουμε» από τον πανικό, παρά από τον ίδιο τον ιό της γρίπης…

Στην εξάπλωση αυτού του πανικού συμβάλλουν ασφαλώς πολλοί παράγοντες, βασικότεροι των οποίων είναι ο τρόπος μετάδοσης του ιού, αλλά και η μη ύπαρξη, μέχρι σήμερα, εμβολίου για την αντιμετώπισή του. Όμως αυτοί οι έλλογοι παράγοντες που καλλιεργούν την ανασφάλεια και τον δικαιολογημένο φόβο των πολιτών δεν αποτελούν παρά την «πρώτη ύλη» την οποία «παραλαμβάνουν» τα ΜΜΕ για να διαμορφώσουν ένα κλίμα πανικού, μια κατάσταση φοβίας και ψυχολογικής ανασφάλειας, μέσα στα οποία χάνεται η λογική και ψύχραιμη σκέψη, η σχέση αιτίου-αποτελέσματος.

Σʼ αυτόν τον πανικό που δημιουργούν τα ίδια, τα ΜΜΕ απαντούν: «Εμείς είμαστε εδώ, εμείς θα σας δώσουμε απαντήσεις για όλους τους φόβους σας, εμείς θα σας συμβουλεύσουμε πώς θα σωθείτε… Έχουμε άλλωστε τους εξέχοντες ειδικούς (στα παράθυρά μας) για να σας διαφωτίσουν…».

Δεν επιδιώκουμε να ασκήσουμε ισοπεδωτική κριτική στα ΜΜΕ. Ασφαλώς μια πανδημία που απειλεί ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού θα πρέπει να τύχει και δημοσιότητας και να γίνει αντικείμενο επιστημονικού διαλόγου. Όμως όταν αποκλειστικό κριτήριο είναι ο τηλεοπτικός ανταγωνισμός, τα ποσοστά τηλεθέασης, ο φοβικός εντυπωσιασμός, τότε ο ιός της νέας γρίπης μετατρέπεται σε «εμπόρευμα» που πωλείται ακόμα πιο ακριβά όταν συνοδεύεται από έσχατες κινδυνολογίες για το άμεσο μέλλον (θα αρρωστήσουν 5 εκατομμύρια του πληθυσμού, θα χρειασθούν 10 εκατομμύρια εμβόλια, δεν θα μας χωρούν οι εντατικές, δεν θα ανοίξουν τα σχολεία κ.λπ.).

Όταν όμως επικρατεί ο άλογος φόβος, όταν εκλείπει κάθε δυνατότητα ορθολογικής αντιμετώπισης, όταν αντί των συλλογικών επιστημονικών οργάνων και των επίσημων κρατικών – θεσμικών παραγόντων οι πολίτες «ενημερώνονται» από ανευθυνοϋπεύθυνους, τότε είναι και ευκόλως χειραγωγήσιμοι και πειθήνιοι στις επιταγές είτε των τηλεοπτικών είτε των πολιτικών – κομματικών παραγόντων.

Μέσα σʼ αυτό το κλίμα του πανικού και της χειραγώγησης αναπτύσσεται παράλληλα με τον ιό της γρίπης και ο «τζίρος» της γρίπης, αφού αναμένεται να εισρεύσουν ποταμοί κερδών όταν το συνολικό ποσό που θα δαπανηθεί παγκοσμίως μόνο για την παρασκευή και χορήγηση των εμβολίων εκτιμάται σε 10 δισ. δολάρια, ποσό που θα ιδιοποιηθούν κατά κύριο λόγο ελάχιστες πολυεθνικές εταιρείες (4 τον αριθμό) οι οποίες είναι ικανές να παρασκευάσουν τα εμβόλια, αλλά και κάποιες άλλες που θα πουλήσουν τα συμπληρωματικά φάρμακα.

Ο ιός της νέας γρίπης, λοιπόν, παράγων οικονομικής ανάπτυξης για τις μεγάλες πολυεθνικές… Γιʼ αυτό και ο εκπρόσωπος της Elaxo Smith Kline PLC δήλωσε ευθαρσώς: «Η γρίπη των χοίρων κάνει καλό στις επιδόσεις της εταιρείας μας… Τώρα δεν έχω να δώσω λόγο σε κανέναν για τα κέρδη που προσδοκά η εταιρεία». («ΤΟ ΒΗΜΑ», 26 Ιουλίου 2009).

Ο ιός της νέας γρίπης, συνεπώς, εισβάλλει ως σημαντικός παράγοντας τόσο στο επικοινωνιακό-ψυχολογικό όσο και στο οικονομικό – κερδοσκοπικό πεδίο. Στη χώρα μας μάλιστα εισέβαλε ευθέως και στο πολιτικό – κομματικό πεδίο, αφού η αντιμετώπιση της επιδημίας έγινε διακύβευμα μιας συνήθους (και ευτελούς) κομματικής αντιπαράθεσης. Εδώ όμως η κρίση αξιοπιστίας των κομμάτων και των πολιτών λειτούργησε ως «ασπίδα προστασίας» και δεν επέτεινε τον πανικό…

Ούτε οι επιδημίες ούτε οι ασθένειες ούτε οι φυσικές καταστροφές θα εκλείψουν στο παρόν και στο μέλλον. Η επιστήμη, ιδιαίτερα τον τελευταίο αιώνα, έχει πραγματοποιήσει ιστορικά άλματα και μας επιτρέπει σήμερα να αντιμετωπίσουμε –στον όποιο βαθμό– με ορθολογικό τρόπο τα φαινόμενα αυτά.

Όμως αυτό δεν αρκεί όσο καταστρέφονται συστηματικά δύο βασικές ισορροπίες που αποτελούν τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις όχι μόνο για την πρόοδο αλλά και την ύπαρξή μας: Η πρώτη αφορά την κοινωνική «ισορροπία», την ασφάλεια, την προστασία που προκύπτει από τη συλλογική αντιμετώπιση των δεινών και των δυσκολιών, από την αίσθηση ότι δεν είμαστε μοναχικοί ιδιώτες στον κόσμο αλλά μέλη μιας συλλογικότητας, μιας θεσμικά οργανωμένης κοινωνίας.

Η δεύτερη ισορροπία, που χάνεται πια οριστικά, αφορά την οικολογική ισορροπία, τις καταστροφές που προκαλούμε στο περιβάλλον, τα δεινά που επέρχονται από τις κλιματικές αλλαγές. Κι όταν απουσιάζει η «κοινωνική ισορροπία», όταν δεν διαμορφώνεται μια συλλογική συνείδηση για τους κινδύνους που απειλούν όχι μόνο το παρόν αλλά και το μέλλον των επερχόμενων γενεών, τότε καμιά σοβαρή αντιμετώπιση για το μέλλον του πλανήτη δεν μπορεί να προκύψει.

Ο ιός της γρίπης μπορεί (και μακάρι) να αποδειχθεί ένα περιστατικό όπως η γρίπη των πτηνών, να αποτελέσει μια τηλεοπτική επιδημία. Όμως όσο ο «ιός του κέρδους», της ασύδοτης εκμετάλλευσης κοινωνικών και περιβαλλοντικών πόρων αναγορεύεται σε κινητήρια δύναμη της Ιστορίας, ας μην περιμένουμε ούτε θεραπείες ούτε εμβόλια… Γιατί το σημείο «μη επιστροφής» βρίσκεται πια μπροστά μας… «Απέλιπεν γαρ ο Θεός Αντώνιον».