ΠΟΣΟ ΘΑ ΩΦΕΛΗΣΕΙ Η ΣΦΙΧΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ;

Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών έχει την ευθύνη μέσα στον επόμενο μήνα να δώσει κατευθύνσεις στην υπηρεσιακή ηγεσία του υπουργείου για την κατάρτιση του νέου Προϋπολογισμού του 2010, ώστε να στηρίζεται σε ρεαλιστικές βάσεις και σε σωστές εκτιμήσεις για τις οικονομικές εξελίξεις, διεθνείς και εσωτερικές. Για το 2010 ζητείται η κατάρτιση ενός βιώσιμου κρατικού Προϋπολογισμού, που να μην ανατρέπεται από μήνα σε μήνα, όπως ο φετινός, να μην υπερφαλαγγίζεται από τις οικονομικές εξελίξεις και να μη χρειάζεται δεκανίκια στήριξης με τη λήψη πρόσθετων φορολογικών μέτρων, τα οποία τροχοπεδούν την ομαλή εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας. Κρίσιμος ο Προϋπολογισμός του επόμενου έτους και πολλαπλά αγωνιώδεις οι προβλέψεις για το 2010.

Όλες οι εκτιμήσεις συμπίπτουν στο γεγονός ότι η επόμενη χρονιά θα είναι δύσκολη για τη διεθνή οικονομία και ακόμα δυσκολότερη για την ελληνική οικονομία. Οι οικονομικές εξελίξεις χαρακτηρίζονται για τη διεθνή οικονομία με υψηλό βαθμό αστάθειας. Οι προβλέψεις των διεθνών οικονομικών οργανισμών άλλοτε μιλάνε με αισιοδοξία και άλλοτε με απαισιοδοξία. Άλλοτε βλέπουν σημάδια σταθερής βελτίωσης και άλλοτε όχι. Και συνεχώς αναθεωρούνται οι προβλέψεις. Πολλοί αναλυτές εκφράζουν αισιοδοξία για το 2010 στηριζόμενοι στο γεγονός ότι η κινεζική οικονομία ανακάμπτει με γοργούς ρυθμούς (ήδη η αύξηση του ΑΕΠ προσεγγίζει στο 8%) και τη βλέπουν σαν την ατμομηχανή που θα σύρει στην ανάκαμψη την παγκόσμια οικονομία. Ενώ υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι δεν βλέπουν σημάδια βελτίωσης, καθώς εκτιμούν ότι τα τραπεζικά τοξικά απόβλητα θα εξακολουθήσουν να τυραννούν τη διεθνή οικονομία, το δολάριο θα συνεχίσει να απαξιώνεται και το διεθνές εμπόριο να συρρικνώνεται. Αστάθεια, λοιπόν, στις προβλέψεις για τη διεθνή οικονομία, τουλάχιστον με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα και την αξιολόγησή τους. Βέβαια, η κατάρτιση του κρατικού Προϋπολογισμού του ’10 πρέπει να λάβει υπόψη τις εξελίξεις στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, αλλά πρέπει να στηριχθεί αποκλειστικά στις προβλέψεις για την πορεία της οικονομίας της χώρας μας κατά την επόμενη χρονιά. Ποιες είναι οι προβλέψεις για την οικονομία μας; Αυτό είναι το κρίσιμο και επίκαιρο ερώτημα. Δύσκολη από τώρα η απάντηση. Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα.

Ας ξεκινήσουμε από τις εξελίξεις στη διαμόρφωση της ενεργού ζήτησης (εσωτερικής και εξωτερικής) που αποτελεί τον κινητήριο μοχλό της οικονομικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της διοίκησης της Εθνικής Τράπεζας, όπως δημοσιεύονται στο αγγλόφωνο «Greece Economic & Market Analysis» – June 2009, η εσωτερική ζήτηση το 2009 τελικά θα παρουσιάσει μείωση κατά -1,6% σε ετήσια βάση, ενώ το 2010 θα έχουμε αύξηση κατά 1%. Για την εξωτερική ζήτηση (εξαγωγές) προβλέπει ότι το 2009 θα μειωθούν κατά -14,5% και το 2010 θα έχουμε αύξηση κατά 3%. Για την ιδιωτική κατανάλωση προβλέπει για φέτος μείωση -0,4% και για τη δημόσια κατανάλωση για το 2009 αύξηση 7,5%, ενώ για το 2010 μια απειροελάχιστη αύξηση 0,1%. Έτσι, η τελική κατανάλωση σε ετήσια βάση το 2009 θα διαμορφωθεί με αύξηση 0,9% και το 2010 επίσης με αύξηση 0,7%. Εξάλλου, οι εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών προβλέπουν ότι σε ετήσια βάση η ιδιωτική κατανάλωση θα παρουσιάσει αύξηση 1,9% και 2% για τα έτη 2009 και 2010 αντίστοιχα και η δημόσια κατανάλωση επίσης αύξηση 3,5% και 1% για τα χρόνια αυτά. Έχουμε τη γνώμη ότι οι προβλέψεις του υπουργείου Οικονομίας είναι υπερβολικά αισιόδοξες, ασφαλώς για λόγους σκοπιμότητας. Αλλά και αυτές της διοίκησης της Εθνικής Τράπεζας, παρά το γεγονός ότι είναι πρόσφατες, «πάσχουν» σημαντικά. Για την ιδιωτική κατανάλωση προβλέπουν -0,4% και +0,9% για το 2009 και το 2010 αντίστοιχα. Κατά τη γνώμη μας, δεν είναι νοητό η ιδιωτική κατανάλωση να παρουσιάσει αύξηση το 2010 όταν η βιομηχανική παραγωγή παρουσιάζει συνεχή μείωση (υπολογίζεται ότι τελικά το 2009 θα έχουμε μείωση -13% περίπου σε ετήσια βάση) και δεν διαφαίνονται σημάδια βελτίωσης κατά την επόμενη χρονιά. Οι ίδιες δυσμενείς προβλέψεις υπάρχουν και για την ανεργία, που καλπάζει φέτος και γρήγορα φαίνεται ότι θα ξεπεράσει το 10% του εργατικού δυναμικού. Όταν λοιπόν έχουμε συρρίκνωση της παραγωγής, αύξηση της ανεργίας και επίσης αύξηση της μερικής απασχόλησης, με ανάλογη μείωση των αποδοχών, καθώς και καθήλωση μισθών, ημερομισθίων και συντάξεων για το 2010, πώς δικαιολογείται να μιλάμε για αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης; Προσωπική μας άποψη είναι ότι την επόμενη χρονιά θα έχουμε μείωση του διαθεσίμου εισοδήματος της μεγάλης πλειονότητας των ελληνικών νοικοκυριών, με τη βοήθεια και της αύξησης της φορολογίας, και αυτό θα προκαλέσει και μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης μέχρι και -2%. Στην ευνοϊκότερη περίπτωση, και αν σημειωθεί πιστωτική επέκταση με αύξηση καταναλωτικών και στεγαστικών δανείων εκ μέρους των τραπεζών, είναι δυνατόν να πετύχουμε για το 2010 μια βελτίωση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Μήπως η Εθνική Τράπεζα προβλέπει μείωση των επιτοκίων χορηγήσεων και αύξηση της πιστωτικής επέκτασης και για τον λόγο αυτόν τοποθετεί υψηλά τον πήχυ της ιδιωτικής κατανάλωσης; Επίσης, θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχουν αρκετές πιθανότητες διεξαγωγής βουλευτικών εκλογών μέσα στο 2010, οπότε και η ιδιωτική κατανάλωση θα παρουσιάσει αύξηση λόγω των δαπανών (εκτάκτων) που δημιουργούνται κατά την προεκλογική περίοδο (εκδόσεις, διαφημίσεις, χειροκροτητές, μετακινήσεις ψηφοφόρων, οργάνωση ομιλιών και συγκεντρώσεων υποψηφίων κ.λπ.), ενώ ακόμη υπάρχει και το ενδεχόμενο προεκλογικών παροχών στις αδύναμες οικονομικά κατηγορίες πολιτών. Αυτά καθόσον αφορά την ιδιωτική κατανάλωση.

Τώρα στη δημόσια κατανάλωση. Όλοι συμφωνούν ότι θα παρουσιάσει το 2010 σημαντική μείωση. Σ’ αυτό συμφωνούν οι προβλέψεις του υπουργείου Οικονομίας και της Εθνικής Τράπεζας. Αν η κυβέρνηση ακολουθήσει τον δρόμο τής πάση θυσία μείωσης του ελλείμματος, σύμφωνα με τις πιέσεις της Κομισιόν και της ΕΚΤ, τότε θα παρουσιαστεί σημαντική μείωση της δημόσιας κατανάλωσης, σε βαθμό υψηλότερο από αυτόν που προβλέπει το υπουργείο Οικονομίας και η ΕΤΕ. Εκτός εάν το 2010 είναι έτος εκλογικό, οπότε θα αυξηθούν και οι δαπάνες του Δημοσίου και συνεπώς η δημόσια κατανάλωση θα παρουσιάσει και αυτή ανάλογη αύξηση. Πάντως, το γεγονός της μείωσης της δημόσιας κατανάλωσης είναι θετικό για τα δημοσιονομικά προβλήματα, καθώς προδίδει τη βούληση της κυβέρνησης για περιορισμό των δημοσίων δαπανών και του σπάταλου κράτους, όμως κάτω από τις σημερινές συνθήκες είναι για την οικονομία γενικότερα αρνητικό γεγονός. Επαναλαμβάνουμε και πάλι ότι η σημερινή κρίση απαιτεί αύξηση της ενεργού ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών για να αντιμετωπιστεί. Μέτρα που συρρικνώνουν τη ζήτηση και την κατανάλωση ενδυναμώνουν την κρίση και της εξασφαλίζουν μακροημέρευση. Και μεγιστοποιούν τις συνέπειές της. Η δική μας η κυβέρνηση τελικά βραχυκυκλώθηκε από τα υψηλά ελλείμματα και υπέκυψε στις πιέσεις για τη λήψη μέτρων που τροφοδοτούν την οικονομική κρίση. Επειδή όμως τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο της οικονομικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης και της δημοσιονομικής, έχουν επιπτώσεις σε πολλούς κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας, πρέπει το κόστος τους να προσμετράται επακριβώς για ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας. Τόσα χρόνια, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 μέχρι σήμερα, οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ ακολουθούν μια λανθασμένη σφιχτή δημοσιονομική πολιτική, που δεν είναι σε θέση ούτε να τιθασεύσει το σπάταλο κράτος ούτε να διορθώσει τις δημοσιονομικές ανισορροπίες. Τα ελλείμματα παραμένουν στο ύψος τους και το δημόσιο χρέος διαρκώς διογκώνεται. Και αυτό γιατί η πολιτική αυτή έχει λάθος κατεύθυνση. Συγκρατεί τα εισοδήματα των οικονομικά αδυνάτων πολιτών και ευνοεί την αύξηση του εισοδήματος των οικονομικά ισχυρών. Έτσι στρέφεται ενάντια στην αύξηση της κατανάλωσης, που είναι η κινητήρια δύναμη της παραγωγικής δραστηριότητας. Χωρίς κατανάλωση αποσαθρώνεται η παραγωγική μηχανή, καθώς δημιουργείται και επενδυτική άπνοια. Αυτά ακριβώς έπαθε η ελληνική οικονομία με τη λαθεμένη πολιτική των κυβερνήσεων. Η πολιτική τόνωσης των υψηλών εισοδημάτων ελάχιστα επηρεάζει προς τα πάνω την κατανάλωση. Αυτά τα μονίμως ευημερούντα νοικοκυριά βρίσκονται σε καταναλωτικό κορεσμό. Τι κερδίζει το κράτος με τη σφιχτή δημοσιονομική πολιτική; Κερδίζει από τον περιορισμό ορισμένων δαπανών, όπως από μισθούς, ημερομίσθια, από το πρόγραμμα προμηθειών, από το ΠΔΕ κ.λπ. Τι χάνει όμως; Από τον περιορισμό της κατανάλωσης χάνει από τη μείωση της απόδοσης της έμμεσης φορολογίας και της φορολογίας των επιχειρηματικών κερδών, από την αύξηση των δαπανών αντιμετώπισης της αυξανόμενης ανεργίας, από την αποσάθρωση της παραγωγικής μηχανής κ.λπ.

Τον κρατικό Προϋπολογισμό του ’10 η κυβέρνηση φέρεται αποφασισμένη να τον «προικοδοτήσει» με νέα φορολογικά μέτρα και με μείωση της δημόσιας κατανάλωσης. Λαμβανομένης υπόψη της σημερινής δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, αναγκαίο είναι ο υπουργός Οικονομίας κ. Γ. Παπαθανασίου και το επιτελείο του να καταρτίσουν τον λογαριασμό «κέρδη και ζημίες» για τα νέα μέτρα που σκοπεύουν να εφαρμόσουν.