Κομψή και διπλωματική η αντίδραση Παπανδρέου!
Η Αθήνα είναι πλέον χωρίς ουσιαστική άμυνα, καθώς η κυβέρνηση όχι απλώς έχει απεμπολήσει -για την ώρα τουλάχιστον- το βέτο στα ευρωτουρκικά, αλλά δείχνει να μη διαθέτει συγκροτημένη πολιτική για τα ελληνοτουρκικά και τις ευρωτουρκικές σχέσεις και να χάνει συνεχώς το έδαφος κάτω από τα πόδια της. Ούτε βέβαια τα χαμόγελα της Ντόρας Μπακογιάννη, ούτε η συνεχιζόμενη πολιτική του κατευνασμού δείχνουν να ημερώνουν το «τουρκικό θηρίο», με αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι με την πλάτη στο καναβάτσο.
Η αξιωματική αντιπολίτευση, διά του Γιώργου Παπανδρέου, επιχείρησε να ακουμπήσει το όλο πρόβλημα, αλλά δεν τα είπε καθαρά. Υπαινίχθηκε ότι η Ελλάδα πρέπει να αλλάξει πολιτική, να μη θεωρείται δεδομένη και να επαναφέρει το βέτο εν όψει της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Δεκέμβριο που θα κρίνει την περαιτέρω πορεία της Τουρκίας. Μόνο που όλα αυτά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ τα είπε με κομψό και διπλωματικό τρόπο, μιλώντας με δημοσιογράφους στη Σκιάθο, στο περιθώριο του Συμποσίου της Σύμης. Αυτή η τακτική βέβαια δεν έχει σχέση με τη γραμμή που ακολουθούσε παλαιότερα το ΠΑΣΟΚ υπό τον Αντρέα Παπανδρέου, ακόμα και ως αντιπολίτευση, που έβγαινε δυναμικά και αποφασιστικά στα εθνικά θέματα, έλεγε καθαρά όσα δεν τολμούσε να πει η κυβέρνηση και χάρασσε εθνική γραμμή.
Ζήτημα συνολικής αναθεώρησης του status quo στο Αιγαίο θέτει ευθέως πλέον η Τουρκία, περνώντας, ύστερα από ένα παρατεταμένο μπαράζ παραβιάσεων, στο «διά ταύτα». Οι δηλώσεις του εκπροσώπου του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών επαναφέρουν την άποψη της ʼγκυρας ότι το Αιγαίο αποτελεί «ειδική» περίπτωση, άρα το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας δεν μπορούν να εφαρμοστούν όπως σε άλλες περιοχές και θα πρέπει να ερμηνευθούν με βάση τις «ιδιαιτερότητες» του συγκεκριμένου θαλάσσιου χώρου. Ο Μπουράκ Οζούγκιεργκιν ανέφερε χαρακτηριστικά: «Σε περίπτωση που εξεταστούν τα προβλήματα αυτά, ένα προς ένα, δεν είναι δυνατόν να λυθεί το μεγάλο πρόβλημα, δηλαδή το σύνολο. Αυτό δεν είναι μόνο η δική μας θέση. Εάν εξετάσετε τη δομή του διεθνούς δικαίου και τις σχετικές με το Αιγαίο διατάξεις του, θα αντιληφθείτε ότι το πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο αν εξεταστεί στο σύνολό του»!
Η στάση της Τουρκίας συνιστά μείζονα οπισθοδρόμηση, οδηγώντας το θέμα του Αιγαίου στο σημείο «μηδέν». Σύμφωνα με τη διατύπωση διπλωματικής πηγής που έχει χειριστεί επί μακρόν πτυχές των ελληνοτουρκικών, «είναι σαν να μην έχουν μεσολαβήσει καν οι διερευνητικές επαφές όλα αυτά τα χρόνια». Στην πραγματικότητα η ʼγκυρα ποτέ δεν απέστη από τη θέση της ότι πρέπει να επαναδιατυπωθεί εξαρχής το καθεστώς στο Αρχιπέλαγος, την οποία οικοδόμησε σταδιακά με τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου στα 10 ν.μ., την άρνηση αναγνώρισης του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων, τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» και εντέλει με την αμφισβήτηση κυριαρχίας επί κατοικημένων νησιών.
Το ερώτημα γιατί κλιμακώνει τώρα ίσως έχει την απάντησή του και στη διαδικασία σύνδεσης των εναέριων χώρων Ελλάδας – Τουρκίας, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη στο πλαίσιο της νέας δομής του ΝΑΤΟ. Το ενδιαφέρον των Αμερικανών για εύρυθμη λειτουργία της νότιας πτέρυγας δίχως εκατέρωθεν αναχαιτίσεις και η διασύνδεση των συμμαχικών ραντάρ, που δίνει στους Τούρκους τη δυνατότητα να διεκδικήσουν οι ίδιοι τον ΝΑΤΟϊκό έλεγχο στο μισό Αιγαίο, άνοιξαν παράθυρο ευκαιρίας για να επαναφέρουν συνολικά το θέμα του status quo.
Δεδομένης πάντως και της εν εξελίξει ΝΑΤΟϊκής διαδικασίας για τον εναέριο χώρο, θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η αμερικανική θέση για την αναζωπύρωση της έντασης. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις προ τριών εβδομάδων, στη Σύνοδο του ΟΑΣΕ, ο αμερικανός αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Στάινμπεργκ, σε συνέντευξή του στη ΝΕΤ, είχε προτρέψει Ελλάδα και Τουρκία σε διμερή διάλογο για το Αιγαίο. Αυτό επανέλαβε και εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών: «Μπορούμε να συζητήσουμε τα μεταξύ μας προβλήματα. Εάν υπάρξουν θέματα στα οποία δεν θα συμφωνήσουμε, αυτά μπορούν να παραπεμφθούν σε τρίτες πλευρές».