Η επικίνδυνη (για τα κόμματα) παγίδα των δημοσκοπήσεων

Ο θόρυβος που προκλήθηκε εξαιτίας της αποτυχίας των exit polls κατά τις τελευταίες ευρωεκλογές ανέδειξε για μια ακόμη φορά την κλασική αρχή που επαναλαμβάνουν οι σοβαροί επαγγελματίες δημοσκόποι: Ότι οι πολιτικές αυτές έρευνες των τάσεων της κοινής γνώμης δεν υποκαθιστούν τις… εκλογές.
Υπ’ αυτήν την έννοια, ασφαλώς και οι δημοσκοπήσεις μπορεί να αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο. Παραμένει, παρ’ όλ’ αυτά, το μείζον ζήτημα της αξιοπιστίας τους, που δεν έχει να κάνει απαραιτήτως με τον τρόπο με τον οποίο διενεργούνται (αφού είναι βέβαιο ότι η συντριπτική πλειονότητα των αντίστοιχων εταιρειών διενεργεί τις έρευνες αυτές με επιστημονικό τρόπο), αλλά κυρίως με την αξιοπιστία των απαντήσεων.
Ένα τέτοιο παράδειγμα μικρής αξιοπιστίας εξαιτίας του γεγονότος ότι οι ερωτώμενοι, για διαφόρους λόγους, δεν ήθελαν να αποκαλύψουν τις πραγματικές πολιτικές τους προθέσεις και κομματικές προτιμήσεις, αποτέλεσε στη δεκαετία του ’80 η περίπτωση Λεπέν, το κόμμα του οποίου είχε εκπλήξει στις προεδρικές εκλογές, παρά το ότι οι δημοσκοπήσεις έδιναν χαμηλά ποσοστά.
Δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο, τα γκάλοπ θυμίζουν αυτό που λέγεται και για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ότι δηλαδή βγάζουν αυτό με το οποίο θα τα τροφοδοτήσεις…
Το ότι οι δημοσκοπήσεις βγάζουν αντιφατικά συμπεράσματα σε σημείο ώστε, για τον κοινό νου, περίπου να αυτοακυρώνονται, είναι ίσως ένα από τα περίεργα των ερευνών των τάσεων της κοινής γνώμης.
Η διαπίστωση αυτή -την οποία αποδέχονται και οι αναλυτές των δημοσκοπήσεων αλλά έχουν διάφορα επιχειρήματα για να την αιτιολογούν- προέκυψε και στις τελευταίες έρευνες με αντικείμενο τις ευρωεκλογές. Όμως, αν η αντιφατικότητα δημιουργεί την αίσθηση της ακύρωσης των συμπερασμάτων μιας δημοσκόπησης, τι θα πρέπει να πει κανείς για τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος αξιολογεί μια εκλογική μάχη και στη συγκεκριμένη περίπτωση τι θα πρέπει να πει για το πώς ο κόσμος αυτός αξιολόγησε προεκλογικά τις ευρωεκλογές, έτσι όπως αποκάλυψαν οι απαντήσεις στις δημοσκοπήσεις που προηγήθηκαν;
Ίσως μπορεί να πει δύο πράγματα: Είτε ότι είναι πολιτικά ανενημέρωτος (εκουσίως ή επειδή κάποιοι δεν θέλουν να τον ενημερώσουν) είτε ότι τελεί μονίμως εν συγχύσει, ακριβώς επειδή δεν ενδιαφέρεται να ενημερωθεί σε βάθος!
Με παράδειγμα τις τελευταίες ευρωεκλογές και τον καταιγισμό των δημοσκοπήσεων, αποδείχθηκε ότι ερωτάτο ένας κόσμος ο οποίος αγνοούσε κατά βάση τον πραγματικό ρόλο της ΕΕ ακόμη και στην καθημερινότητά του (αφού πλέον οι όποιες κυβερνητικές αποφάσεις δεν μπορούν να είναι αναντίστοιχες προς την κοινοτική νομοθεσία και τις κοινοτικές οδηγίες). Και αυτό το απέδειξαν οι απαντήσεις που εδίδοντο:
Ιδού τα παραδείγματα:
1. Θεωρεί ο έλληνας πολίτης πως η συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση «είναι κάτι καλό» αλλά, παρ’ όλ’ αυτά οι δημοσκοπήσεις έβγαζαν ότι: (α) μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος επιθυμούσε να ενισχυθούν κόμματα με αντιευρωπαϊκό προσανατολισμό (β) αν εξαιρέσει κανείς τη Νέα Δημοκρατία (όπου ένα ποσοστό των ψηφοφόρων της που προσεγγίζει το 35% είναι αρνητικό απέναντι στην ΕΕ), η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων των άλλων κομμάτων ήταν κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης!
2. Ο Έλληνας του δείγματος απάντησε ότι εμπιστεύεται περισσότερο τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι των πολιτικών μιας ελληνικής κυβέρνησης, ενώ τάσσεται (κατά πλειοψηφία) υπέρ της δημιουργίας μιας κεντρικής κυβέρνησης της ΕΕ. Παρ’ όλ’ αυτά, η απόλυτη πλειοψηφία απαντούσε ότι δεν ενδιαφέρεται για τις ευρωεκλογές!
3. Ενώ οι πολίτες απαντούσαν ότι εμπιστεύονται λιγότερο τις πολιτικές μιας ελληνικής κυβέρνησης, εκδήλωναν αρνητική στάση και απέναντι στις πολιτικές της ΕΕ όσον αφορά τις βασικές επιπτώσεις της σημερινής κρίσης, που είναι ο πληθωρισμός και η ακρίβεια, η ανεργία και βεβαίως η διαφάνεια του κράτους και των δημόσιων υπηρεσιών, όταν το μέγεθος της διαφθοράς και της αδιαφάνειας στη χώρα μας δεν έχει καμία σχέση με ανάλογα φαινόμενα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο!
Τα πάντα όμως έχουν την ερμηνεία τους (πέραν του ότι το αμέσως παραπάνω εύρημα πιθανώς να αποκαλύπτει πόσο μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας «συμμετέχει» στο παιγνίδι της διαφθοράς των δημόσιων υπηρεσιών): Όταν ένα ποσοστό που υπερβαίνει το 70% ομολογεί ότι ουδόλως είναι ενημερωμένο για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους θεσμούς της (μετά τόσα χρόνια συμμετοχής μας στη Ευρωπαϊκή Ένωση), τι να περιμένει κανείς; Προφανώς, στην αντίληψη του Έλληνα Ευρωπαϊκή Ένωση σημαίνει επιδοτήσεις και θαλασσοδάνεια, όλες δηλαδή αυτές οι ενισχύσεις που παίρναμε και με τις οποίες συντηρείται, τα τελευταία 30 χρόνια σχεδόν, μια χώρα που αδυνατεί να παράξει και προϊόντα και ηθική.
Αντίστοιχες αντιφατικές απαντήσεις παρατηρούνται σε όλες τις δημοσκοπήσεις, σε σημείο ώστε δικαιολογημένα κάποιος να θεωρεί ότι οδηγούν σε παραπλανητικά συμπεράσματα. Και αυτό έχει σημασία, διότι τα τελευταία χρόνια όλα τα κόμματα προσαρμόζουν και τη στρατηγική και την τακτική τους στα δημοσκοπικά ευρήματα!