Μπορεί να περιορισθεί η διαφθορά, αλλά όχι και να εξαλειφθεί!

Μόνο όταν αποκοπεί η επαφή υπαλλήλου με τον πολίτη θα περιορισθεί η διαφθορά. Ήδη ελέγχεται το «πόθεν έσχες» τριάντα οικονομικών υπαλλήλων.

Ο γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρος Ρακιντζής εκτιμά πως μπορεί να περιορισθεί η διαφθορά, αλλά δεν πιστεύει και στην εξάλειψή της.

Παραδέχεται πως οι ισχυροί πετυχαίνουν την ατιμωρησία. Επιρρίπτει ευθύνες και στους πολίτες που πλησιάζουν τους υπαλλήλους για να κάνουν γρήγορα τη δουλειά τους. Ζητά μάλιστα να ενεργοποιηθούν οι διατάξεις που προβλέπουν να πληρώνει ο υπάλληλος από την τσέπη του τη ζημιά που τυχόν υπέστη το κράτος από την παράνομη άσκηση των καθηκόντων του. Όσο για το σκάνδαλο του Βατοπεδίου διενεργείται έλεγχος για τους ορκωτούς εκτιμητές, αλλά η όλη υπόθεση δεν ελέγχθηκε πριν ξεσπάσει, γιατί δεν υπήρξε καμία καταγγελία, δηλώνει ο κ. Ρακιντζής.

// Είσθε ικανοποιημένος από τα έργο που έχετε παράσχει ως επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης;

– Φέτος συμπληρώνω πέντε χρόνια. Και, όπως λένε δημοσιεύματα αλλά και τρίτοι, έχουμε κάνει έργο. Είμαστε όμως μια μικρή υπηρεσία – ίσως η μικρότερη ανεξάρτητη υπηρεσία του ελληνικού κράτους. Είμαστε μόνο 28 άτομα μαζί με τους κλητήρες και ελέγχω όλο τον δημόσιο τομέα με την ευρύτερη έννοια. Το κράτος με τη στενή έννοια, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, όλους τους ΟΤΑ, όλες τις εταιρείες του Δημοσίου, όσες διορίζει, δηλαδή, τη διοίκησή τους το Δημόσιο. Εγώ συντονίζω, αξιολογώ, ελέγχω όλα τα ελεγκτικά σώματα και τις ελεγκτικές υπηρεσίες του Δημοσίου. Όλοι αυτοί είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν σε εμένα τα πορίσματα και τις εκθέσεις ελέγχου. Βάσει αυτών των πορισμάτων και εκθέσεων αποφασίζω. Διατάζω καινούργιο έλεγχο, στέλνω την υπόθεση στον εισαγγελέα εάν υπάρχει ποινικό αδίκημα ή ασκώ πειθαρχική δίωξη εάν υπάρχει πειθαρχικό αδίκημα. Ο δικός μου ρόλος είναι συντονιστικός, αλλά έχω κι εγώ το δικαίωμα να κάνω δικούς μου ελέγχους και κάνω αρκετούς. Σε κατεπείγουσες υποθέσεις στέλνω εγώ δικό μου επιθεωρητή. Συμπερασματικά έχουμε κάνει πάρα πολλά και αυτό προκύπτει από τις ετήσιες εκθέσεις μας. Η έκθεση του 2008 θα παρουσιασθεί στις 25 του μηνός.

// Είμαστε τρίτη χώρα σε διαφθορά στην Ευρώπη. Έχουμε ελπίδα να βελτιώσουμε την εικόνα μας;

– Έχω ορισμένες αντιρρήσεις ως προς τη μεθοδολογία της έρευνας της Διεθνούς Διαφάνειας. Γιατί η έρευνα γίνεται με τη μέθοδο perception index, δηλαδή ρωτούν τι γνώμη έχει ο κόσμος. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, είμαστε και φλύαροι και ευφάνταστοι. Ακούμε μια περίπτωση και την προσωποποιούμε. Γι’ αυτό, πιστεύω ότι για την Ελλάδα αυτή η μέθοδος δεν είναι τελείως ακριβής. Εγώ μετράω τη διαφθορά με άλλα στοιχεία, όπως πειθαρχικές αποφάσεις, παραπεμπτικά βουλεύματα, δικαστικές αποφάσεις, εκθέσεις, πορίσματα.

// Με τα δικά σας κριτήρια πού καταλήγετε;

– Έχουμε 2.000 με 2.500 πειθαρχικές αποφάσεις τον χρόνο. Σ’ αυτές έχω κάνει ενστάσεις σε ποσοστό περίπου 15%. Πέρυσι είχαμε 38 οριστικές απολύσεις. Κυρίως, προέρχονταν από τους οικονομικούς κλάδους, την εφορία. Στις πολεοδομίες υπάρχει πρόβλημα γιατί οι έλεγχοι γίνονται από τους ΟΤΑ και εκεί είναι πιο επιεικείς.

// Όλοι μας καταλαβαίνουμε ότι τελικά η διαφθορά μένει ατιμώρητη…

– Για τη διαφθορά θα χρησιμοποιήσω τον όρο που δίνει η Διεθνής Τράπεζα. Δηλαδή «διαφθορά είναι η χρήση της εξουσίας για ιδιωτικό όφελος». Κακοδιοίκηση είναι κάτι διαφορετικό: Η μη εκτέλεση του υπαλληλικού σου καθήκοντος. Αυτά τα δύο μπορεί να συμπλέουν αλλά μπορεί και να είναι διαφορετικά. Πολλές φορές ξεκινάμε έρευνα για διαφθορά και το Πειθαρχικό καταλήγει σε κακοδιοίκηση, παράβαση καθήκοντος. Η κακοδιοίκηση και η διαφθορά μπορούν να καταπολεμηθούν, αλλά δεν μπορούν να εξαλειφθούν.

// Πώς μπορούν να καταπολεμηθούν, έστω;

– Μπορούν να καταπολεμηθούν σε τρεις φάσεις. Η πρόληψη, η καταστολή και κυρίως η εκπαίδευση των πολιτών. Η πρόληψη μπορεί να επιτευχθεί με μια σειρά μέτρων όπως είναι η αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας, η οποία ευνοεί πάρα πολύ την κακοδιοίκηση και τη διαφθορά.

Τα γραφειοκρατικά εμπόδια τα αφήνουν επίτηδες να εξελιχθούν. Σου κάνουν τον δύσκολο οι υπάλληλοι για να μπορέσουν να πάρουν τη μιζούλα τους.

Για να καταπολεμηθεί η γραφειοκρατία χρειάζεται πλήρης μηχανογράφηση. Το πρόγραμμα προχωράει. Όταν ολοκληρωθεί η μηχανογράφηση θα κοπεί ο ομφάλιος λώρος του πολίτη με τον υπάλληλο. Όταν δεν βλέπεις τον υπάλληλο δεν βρίσκεις ευκαιρίες. Περιορίζονται οι δυνατότητες χρηματισμού, επηρεασμού κ.λπ.

Ο υπουργός Εσωτερικών Πρ. Παυλόπουλος έχει κάνει εξαιρετική δουλειά στο θέμα της μηχανογράφησης. Όταν ολοκληρωθεί θα δούμε και τα αποτελέσματα.

Αλλά δεν είναι μόνο η μίζα το πρόβλημα. Πρέπει να αλλάξει και η νοοτροπία του δημοσίου υπαλλήλου. Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης βγάζει πολύ καλούς υπαλλήλους. Το πρόβλημα είναι ότι εάν τους βάλεις δίπλα σε σκάρτους υπαλλήλους τους έχασες κι αυτούς. Χρειάζεται προσοχή στην αξιοποίηση των νέων υπαλλήλων. Έχουμε καλό δυναμικό, το οποίο, όμως, λανθάνει.

Όλους τους βαθμολογούν με άριστα!

// Πώς μπορεί αυτό να επιτευχθεί;

– Με την αξιολόγηση των υπαλλήλων. Ξέρετε ότι όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν άριστες εκθέσεις; Γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο έναν άνθρωπο που είσαι μαζί του από το πρωί μέχρι το βράδυ να τον βαθμολογήσεις άσχημα. Πρέπει να μπει μια ποσόστωση. Δηλαδή να μην μπορεί ο υπεύθυνος να βάλει και στους 100 υπαλλήλους, που έχει, άριστα. Να υπάρχει μια κλιμάκωση στην αξιολόγηση. Ή να γίνεται εξωτερική αξιολόγηση. Όταν εμφανίζονται όλοι εξαίρετοι, τα υπηρεσιακά συμβούλια δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τους ικανούς. Γι’ αυτό και οι προαγωγές ακυρώνονται από τα διοικητικά δικαστήρια.

Εάν μπορέσουμε να τους αξιολογήσουμε σωστά θα προάγονται οι άξιοι υπάλληλοι και αυτό θα είναι ένα κίνητρο να αποδώσουν.

// Ως τρίτη φάση αντιμετώπισης της διαφθοράς ποια θεωρείτε;

– Την πειθαρχική δικαιοδοσία. Πρέπει να δώσουμε άμεση πειθαρχική δικαιοδοσία στους προϊσταμένους. Οι προϊστάμενοι κάποτε τιμωρούσαν(!). Τώρα δεν τιμωρούν. Στη χειρότερη περίπτωση στέλνουν τις υποθέσεις στο Πειθαρχικό Συμβούλιο. Διατάσσεται ΕΔΕ, ακολουθούνται χρονοβόρες διαδικασίες. Και, ξέρετε, τα πειθαρχικά συμβούλια είναι πενταμελή. Μετέχουν δύο συνδικαλιστές και τρεις διορίζονται από τη διοίκηση. Οι συνδικαλιστές είναι πάντα αθωωτικοί. Έναν από τα άλλα μέλη να πιάσεις, έτυχες αθωωτικής απόφασης.

// Μου λέτε ότι τελικά δεν τιμωρούνται πραγματικά οι παραβατικές συμπεριφορές;

– Όταν έρχεται μια αθωωτική απόφαση ή κάποια που τη θεωρώ επιεική, έχω δικαίωμα να κάνω ένσταση, δηλαδή έφεση στο δευτεροβάθμιο Πειθαρχικό Συμβούλιο και αν δεν συμφωνώ με το δευτεροβάθμιο συμβούλιο έχω δικαίωμα να κάνω προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια ή στο ΣτΕ, αναλόγως με τη φύση της υποθέσεως. Σε σοβαρές υποθέσεις έχω ασκήσει προσφυγές.

// Ευαισθητοποιούνται πολίτες ώστε να καταγγέλλουν περιπτώσεις διαφθοράς;

– Κάθε φορά που βγαίνω στην τηλεόραση αυξάνονται οι καταγγελίες. Αυτό σημαίνει πως οι πολίτες παίρνουν θάρρος και καταγγέλλουν πλέον. Κάποτε φοβούνταν π.χ. την εκδίκησητης εφορίας. Και θα ήταν καλό να δινόταν ασυλία σε όποιον κάνει καταγγελία, όχι την επομένη να έρχεται η εφορία να κάνει έλεγχο. Ή η πολεοδομία έρχεται και ψάχνει το δικό σου σπίτι. Δυστυχώς οι περισσότερες καταγγελίες γίνονται μεταξύ συγγενών. Οι περισσότεροι δεν καταγγέλλουν για να κάνουν το καθήκον τους ως πολίτες, αλλά έχουν ατομικά κίνητρα.

// Ο πολίτης προτιμάει να ενδώσει στη διαφθορά παρά να την καταγγείλει.

– Ο πολίτης θέλει να κάνει τη δουλειά του. Ο πολίτης προκαλεί τη διαφθορά. Αλλά ευνοείται και από τη γραφειοκρατία. Άλλωστε είναι θέμα κόστους. Η καθυστέρηση μιας οικοδομής μπορεί να σου στοιχίσει περισσότερο από τη μίζα. Έτσι προτιμάς να δώσεις το φακελάκι για να προχωρήσει η δουλειά.

// Οι εκθέσεις περιλαμβάνουν και προτάσεις. Λαμβάνονται υπόψη από τους κυβερνώντες;

– Κάνουμε προτάσεις. Κάποιες γίνονται δεκτές. Μπορεί να αργήσουν, γιατί κι εκεί δουλεύει η γραφειοκρατία. Αλλά πολλές έχουν γίνει δεκτές. Ένα κλασικό παράδειγμα ήταν η περίπτωση κατά την οποία τα πολεοδομικά γραφεία έκλειναν κάθε Αύγουστο. Χωρίς να υπάρχει νόμος. Εθιμικώ δικαίω. Στο Δημόσιο Δίκαιο δεν υπάρχει έθιμο. Έτσι έστειλα μια επιστολή στον κ. Παυλόπουλο και μέσα σε δύο ώρες έβγαλε απόφαση και διέταξε να μένουν ανοικτά τα πολεοδομικά γραφεία. “Και τι έγινε μ’ αυτό;” θα μου πείτε. Μα όλα τα αυθαίρετα τον Αύγουστο χτίζονταν γιατί ήταν κλειστά τα πολεοδομικά γραφεία και δεν τους σταματούσε κανείς(!).

Να κοπεί στα δύο η πολεοδομία

// Πολεοδομία και εφορίες, οι μεγαλύτερες πληγές. Αλλά δεκαετίες τώρα απλώς το διαπιστώνουμε…

– Η πολεοδομία πρέπει να κοπεί στα δύο. Η μία υπηρεσία να βγάζει τις άδειες και η άλλη να ελέγχει. Σήμερα το ίδιο πρόσωπο βγάζει την άδεια και ελέγχει. Έτσι γνωρίζεσαι και υπάρχει επαφή. Ενώ αν ήταν διαφορετικά δεν θα αναπτυσσόταν σχέση, δεν θα υπήρχε επαφή.

Για τις εφορίες πρέπει να πούμε ότι από τότε που θεσπίστηκαν τα αντικειμενικά κριτήρια, ο αντικειμενικός προσδιορισμός της αξίας, κόπηκε η δυνατότητα επαφής και συναλλαγής.

Το πρόβλημα που υπάρχει τώρα είναι στην επιστροφή του ΦΠΑ. Έχουμε σωρεία πλαστών τιμολογίων και πολλές καταδίκες εφοριακών υπαλλήλων που ενέκριναν επιστροφές. Χάνει εκατομμύρια το Δημόσιο από τις παράνομες επιστροφές ΦΠΑ.

// Για την υπόθεση του Βατοπεδίου είχατε καταγγελίες;

– Η μόνη ανάμειξη που είχα στην υπόθεση του Βατοπεδίου ήταν να προσδιορίσω την αξία των ακινήτων, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο.

Προηγουμένως δεν είχα καμία καταγγελία. Το σκάνδαλο το έμαθα όταν ξέσπασε.

// Έχετε ελέγξει τα στελέχη της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου;

– Πιστεύω ότι έχει διαταχθεί έλεγχος από το υπουργείο Οικονομικών. Πρώτα πρέπει να βγει το πόρισμα και στη συνέχεια να ελεγχθούν για τις πράξεις που θα αναφέρονται στο πόρισμα.

Ήδη ελέγχω τους ορκωτούς εκτιμητές, που έχουν ένα ιδιότυπο καθεστώς. Είναι δημόσιοι υπάλληλοι που ασκούν προσκαίρως εξουσία κι έτσι μπορούν να ελεγχθούν και για παράβαση καθήκοντος.