Ευρωπαϊκό χαστούκι στην κατοχή

Πιο συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δικαίωσε με απόφασή του τον κύπριο Μελέτη Αποστολίδη, ο οποίος ενήγαγε στα κυπριακά δικαστήρια τους βρετανούς υπηκόους Όραμς, που αγόρασαν παράνομα ακίνητη περιουσία του κ. Αποστολίδη στα κατεχόμενα. Το ζεύγος Όραμς οικοδόμησε εντός της περιουσίας Αποστολίδη εξοχική κατοικία. Το Δικαστήριο δικαιώνει τον κ. Αποστολίδη, αναγνωρίζοντάς του την κυριότητα της περιουσίας και ορίζει ότι η απόφαση αυτή είναι εκτελεστή σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι Ευρωπαίοι που προβαίνουν σε παράνομες αγορές ελληνοκυπριακών περιουσίων στα Κατεχόμενα θα διώκονται πανευρωπαϊκώς, εφόσον υπάρχει εις βάρος τους καταδικαστική απόφαση είτε κυπριακού είτε οποιουδήποτε άλλου ευρωπαϊκού δικαστηρίου.

Το ιστορικό

Ο κ. Αποστολίδης είχε αιτηθεί από το κυπριακό δικαστήριο τα εξής: 1) Αποζημίωση για παράνομη χρήση ακινήτου από τους Όραμς. 2) Διαταγή για κατεδάφιση του σπιτιού, της πισίνας και του περιφράγματος επί του ακινήτου του, που παρανόμως οικοδομήθηκαν από τους Όραμς. 3) Τερματισμό της κατοχής του ακινήτου και παράδοσή του στον κ. Αποστολίδη.

Το κυπριακό δικαστήριο επιδίκασε θετικά τα αιτήματα Αποστολίδη. Το ζητούμενο ήταν πώς η απόφαση θα γινόταν εκτελεστή, λαμβανομένου υπόψη του γεγονός ότι οι Όραμς είναι Βρετανοί και έχουν στην αλλοδαπή τη μόνιμη κατοικία τους. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο κ. Αποστολίδης ζήτησε από το βρετανικό δικαστήριο να υιοθετήσει την απόφαση του κυπριακού δικαστηρίου και να εκτελέσει τη σχετική με τους Όραμς απόφαση. Πρωτοδίκως, οι Βρετανοί πήραν μια πολιτική απόφαση χρησιμοποιώντας τον νομικό ισχυρισμό ότι δεν μπορεί να εκτελεστεί η απόφαση επειδή, με βάση το πρωτόκολλο 10, που αφορά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, στα Κατεχόμενα δεν εφαρμόζεται το κεκτημένο. Ο Αποστολίδης μετά την πρωτόδικη απόφαση του βρετανικού δικαστηρίου προέβη σε δύο παράλληλες και σχετικές ενέργειες. Αφενός εφεσίβαλε την πρωτόδικη απόφαση του βρετανικού δικαστηρίου και αφετέρου προσέφυγε στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ήταν διαφορετική από την πρωτόδικη του βρετανικού και δικαιώνει τον Αποστολίδη. Το βρετανικό Εφετείο είχε επίσης ζητήσει τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Εάν θα την υιοθετήσει ή όχι είναι ζήτημα που θα φανεί με την έκδοση της απόφασης του βρετανικού Εφετείου.

Η απόφαση

Η απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεν έχει απλώς νομικές αλλά και πολιτικές διαστάσεις, καθότι:

1) Αναγνωρίζει την κυριότητα του κ. Αποστολίδη σε περιουσία του στα Κατεχόμενα, η οποία αγοράστηκε από τους Όραμς, μέσω τρίτου, χωρίς τη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη. Ταυτοχρόνως, δεν αναγνωρίζει την κυριότητα των Όραμς επί της ιδιοκτησίας Αποστολίδη. Η απόφαση αποτελεί πλέον νομολογία της ΕΕ για κάθε άλλη παρόμοια περίπτωση στα Κατεχόμενα, που αφορά παράνομη αγοραπωλησία ελληνοκυπριακής περιουσίας.

2) Αναγνωρίζει το περιεχόμενο της απόφασης του κυπριακού δικαστηρίου και καθορίζει ότι η εκτέλεσή της πρέπει να γίνει σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

3) Καταρρίπτει τον ισχυρισμό του βρετανικού δικαστηρίου, που αμφισβήτησε στην ουσία την εκτέλεση της απόφασης του κυπριακού δικαστηρίου επειδή με βάση τη Συνθήκη Προσχώρησης και το πρωτόκολλο 10, που αφορά την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ την 1η Μαΐου του 2004, το κοινοτικό κεκτημένο έχει ανασταλεί στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, λόγω της υφιστάμενης κατάστασης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η αναστολή της εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στις περιοχές, τις οποίες δεν ελέγχει η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και επί των οποίων δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο και το γεγονός ότι η απόφαση δεν μπορεί να εκτελεστεί στον τόπου όπου βρίσκεται το ακίνητο, δεν εμποδίζουν την αναγνώριση και την εκτέλεση της απόφασης σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ.

Ευρωπαϊκή νομολογία

Εφόσον η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου συνιστά νομολογία της ΕΕ, αυτό σημαίνει ότι, εάν σε μια άλλη ανάλογη περίπτωση, οι παράνομοι ιδιοκτήτες στα Κατεχόμενα δεν είναι Βρετανοί, αλλά Γερμανοί, και εκδοθεί σχετική παρόμοια απόφαση κυπριακού δικαστηρίου, αυτή η απόφαση θα πρέπει να υιοθετηθεί από τα γερμανικά δικαστήρια και να εκτελεσθεί επί γερμανικού εδάφους. Η διαφορά με προηγούμενες σχετικές με το θέμα των ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης (βλέπε Τιτίνα Λοϊζίδου και Τέταρτη Διακρατική Προσφυγή) με αυτήν του Δικαστηρίων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έγκειται στο εξής: Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ήταν δημοσίου δικαίου, δηλαδή κράτους εναντίον κράτους ή πολιτών εναντίον κράτους. Τώρα, στην υπόθεση Αποστολίδη εναντίον Όραμς, έχουμε απόφαση ιδιωτικού δικαίου, δηλαδή πολίτη εναντίον πολίτη ή πολιτών.

Συνομιλίες και περιουσιακό

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετίζεται και με τις συνομιλίες, αφού το περιουσιακό είναι ένα από τα πιο δύσκολα κεφάλαια της λύσης για τους εξής λόγους: α) Ένεκα των παράνομων αγοραπωλησιών των ελληνοκυπριακών περιουσίων από τις κατοχικές αρχές σε ξένους. β) Ένεκα της παράνομης κατοχής ελληνοκυπριακών περιουσιών από εποίκους και Τουρκοκύπριους. Το πρόβλημα γίνεται περίπλοκο επειδή ακίνητα Ελληνοκυπρίων έχουν κατεδαφιστεί ή επί αυτών έχουν γίνει προσθήκες ή σε ακίνητα έχουν ανεγερθεί οικίες και άλλα υποστατικά. Στις συνομιλίες μια από τις διαφορές μεταξύ των Χριστόφια Ταλάτ είναι και η ακόλουθη: Ο κύπριος Πρόεδρος υποστηρίζει ότι τον πρώτο λόγο για τη ρύθμιση του θέματος θα τον έχει ο ελληνοκύπριος νόμιμος ιδιοκτήτης, ο οποίος μπορεί να ζητήσει ανταλλαγή με τουρκοκυπριακή περιουσία στον νότο ή να αφήσει τον παράνομο σήμερα ένοικο, έποικο ή Τουρκοκύπριο, να έχει την κατοχή επί ενοικίω ή να πάρει την περιουσία του πίσω, αλλά να αποζημιώσει τον παράνομο σήμερα ένοικο για επενδύσεις π.χ. επί του ακινήτου ή να του βρει, όπως το Σχέδιο Ανάν προέβλεπε, άλλη, ίσης σημασίας σε σχέση με τις ανάγκες της οικογένειάς του και του επαγγέλματός του κατοικία. Από την άλλη, ο κ. Ταλάτ, αναγνωρίζει μεν την κυριότητα στους Ελληνοκυπρίους, αλλά υποστηρίζει ότι στην επιλογή για το τι μέλλει γενέσθαι, τον πρώτο λόγο θα τον έχει ο παράνομος σήμερα κάτοχος του ακινήτου, έποικος ή Τουρκοκύπριος.

Μπάζει νερά

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε συνδυασμό με την απόφαση του κυπριακού δικαστηρίου για την υπόθεση Αποστολίδη καθορίζει ρητώς τον τρόπο με τον οποίο μπορεί ένας Ελληνοκύπριος να διεκδικήσει την περιουσία του στα Κατεχόμενα: 1) Κατεδάφιση οικοδομών και άλλων έργων που έγιναν παράνομα στο ακίνητο. 2) Αποζημιώσεις για παράνομη κατοχή. 3) Επιστροφή του ακινήτου στον νόμιμο κύριό του. Αυτά λένε οι αποφάσεις, όπως άλλα συναφή γράφουν και εκείνες του ΕΔΑΔ. Το ερώτημα είναι εάν η κυπριακή κυβέρνηση θα τις κάνει λάβαρο του περιουσιακού ή εάν θα τις βάλει στο συρτάρι, όπως επιθυμούν Τούρκοι και Βρετανοί. Πάντως, η απόφαση, όπως ήταν λογικό, χαιρετίστηκε από όλα τα πολιτικά κόμματα της Κύπρου. Νερά όμως μπάζει η δήλωση του κύπριου κυβερνητικού εκπροσώπου Στέφανου Στεφάνου, ο οποίος χαιρέτισε μεν την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, αλλά όπως είπε το περιουσιακό δεν θα επιλυθεί μόνο στη βάση της νομικής, αλλά και της γενικότερης πολιτικής διάστασης επίλυσης του Κυπριακού…

Για πολιτική λύση του περιουσιακού μίλησε από την πρώτη στιγμή, αμέσως μετά την έκδοση της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ο ύπατος αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο Πίτερ Μίλετ.