ΕΝΑΣ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ

Δεν είναι απλώς τα 58 βραβεία που έχει πάρει το έργο αυτό και ο… θετικός ίλιγγος που σε καταλαμβάνει όταν πληροφορείσαι τα σχέδια ανάπτυξής του (και μόνο η αναφορά τους… ζαλίζει) όσο η προσφορά ήθους, παιδείας, γνώσης με κέντρο αναφοράς τον ελληνικό πολιτισμό και η προβολή μιας (σύγχρονης) Ελλάδας που έχουμε όλοι μας ανάγκη.

Αν και σήμερα (εδώ και περίπου 8 χρόνια) το όλο εγχείρημα «το τρέχει» ο μοναχογιός του Δημήτρης, «ιθύνων νους» και ενεργός πρόεδρος ήταν και παραμένει ο Λάζαρος Εφραίμογου με τη σύζυγό του Ουρανία αδιάκοπα δίπλα του, από τον Φεβρουάριο του 1958. Τότε γνωρίστηκαν σε χορό που γινόταν εκείνη την εποχή στα σπίτια της Αθήνας και ερωτεύτηκαν αμέσως. Τρία χρόνια αργότερα παντρεύτηκαν και το 1965 γεννήθηκε ο γιος τους.

Ο 77χρονος σήμερα Λάζαρος Εφραίμογλου μπορεί να γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά οι μνήμες του και η ζωή του είναι στενά συνυφασμένες με τη γενέτειρα του πατέρα του, τη Σπάρτη Πισιδίας στη Μικρά Ασία. Αυτές οι μνήμες και παραδόσεις τον οδήγησαν να ηγείται μιας πολύ μεγάλης προσπάθειας –σε παγκόσμιο επίπεδο– όχι απλώς για την προβολή, αλλά και για την εμπέδωση του ελληνικού πολιτισμού.

Τελείωσε το Κολλέγιο Αθηνών και έφυγε για το Leeds της Βρετανίας όπου πήρε «με τιμές» το πτυχίο του στα Οικονομικά και τα Κλωστοϋφαντουργικά. Γιατί η ιστορία της Οικογένειας Εφραίμογλου φτάνει μεν σήμερα στις… οπτικές ίνες, το τραπεζικό σύστημα και τον σύγχρονο πολιτισμό, αλλά ξεκινά το 1927 από τα νήματα (την εριουργία, η οποία ελεγχόταν σχεδόν αποκλειστικά από τους Μικρασιάτες). Δεν θα ήταν μάλιστα υπερβολή εάν λέγαμε ότι η ιστορία της οικογένειας Εφραίμογλου, και φυσικά του Λάζαρου, αντικατοπτρίζει όλα αυτά τα χρόνια και την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας. Από τη βιομηχανία (για πρώτη φορά το 1927 ιδρύθηκε η εταιρεία Στύλογλου – Εφραίμογλου & Σία) πέρασε στο τραπεζικό σύστημα και στη συνέχεια στην προσφορά υπηρεσιών παγκόσμιου βεληνεκούς και ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος.

Όταν τελείωσε τις σπουδές του εργάσθηκε στην εταιρεία Εριουργία Τρία Άλφα, στην οποία ο πατέρας του είχε ένα ποσοστό (όπως και ο ίδιος αργότερα), αλλά δραστηριοποιήθηκε και στις κατασκευές κτιρίων.

Στη συνέχεια γίνεται ένας εκ των συνιδρυτών της Τράπεζας Εργασίας κι όταν η Τράπεζα συγχωνεύεται με τη Eurobank αναλαμβάνει την αντιπροεδρία (θέση την οποία διατηρεί μέχρι και σήμερα, ενώ παράλληλα επενδύει και στην Εθνική Τράπεζα). Όλα αυτά τα χρόνια όμως ασχολείται και με αυτό που ονομάζουμε «τα κοινά». Γι’ αυτό και πριν από τη δικτατορία ήταν μέλος του ΔΣ του ΕΒΕΑ και με την αποκατάσταση της δημοκρατίας (το 1974) εκλέγεται γ.γ. και στη συνέχεια πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου (σχεδόν 12 χρόνια κυριαρχεί με συντριπτικά ποσοστά στις εκλογές). Το 1988 αποφασίζει να κερδίσει τις εκλογές μεν, αλλά να εγκαταλείψει τον συνδικαλισμό σε αυτό το επίπεδο, θεωρώντας ότι θα έπρεπε άλλοι να συνεχίσουν το έργο του (χρημάτισε ιδρυτής και πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος από το 1981 μέχρι και το 1988).

Τότε, Μάιος ήταν, ο Κ. Μητσοτάκης, πρόεδρος της ΝΔ εκείνη την εποχή, του τηλεφωνεί και του λέει ότι θέλει να τον τοποθετήσει σε εκλόγιμη θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Δεν απάντησε τότε και αφού πέρασε το καλοκαίρι, τον Σεπτέμβριο του είπε ότι θέλει να ασχοληθεί με την πολιτική, αλλά ως υποψήφιος βουλευτής στην Α΄ Αθήνας, προκειμένου να έχει «λαϊκή νομιμοποίηση» σε όσα ήθελε να κάνει ή να πει ως πολιτικός πλέον. Έτσι και έγινε. Για πρώτη φορά μίλησε στη Βουλή στις προγραμματικές δηλώσεις της οικουμενικής κυβέρνησης Ζολώτα και μάλιστα ο τότε πρωθυπουργός έκανε ειδική αναφορά στην ομιλία του. Στις εκλογές του Απριλίου 1990, όταν ο Κ. Μητσοτάκης έγινε πρωθυπουργός, επανεκλέχθηκε μεν, αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε σε κάποια κυβερνητική θέση. Τότε ήταν που απέκτησε ιδιαίτερους δεσμούς με το Κοινοβούλιο του Συμβουλίου της Ευρώπης (του οποίου υπήρξε αντιπρόεδρος και σήμερα επίτιμο μέλος με ειδικό μετάλλιο). Ήταν ο εμπνευστής του οδικού άξονα Βαλτικής – Αλεξανδρούπολης. Υπήρξε πρόεδρος της Ελληνοβρετανικής Κοινοβουλευτικής Ομάδας και στα τέλη του 2005 εξελέγη μέλος της Επιτροπής Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων του υπουργείου Οικονομίας. Από την πολιτική αποχώρησε με την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αφού ήδη είχε πάρει την απόφαση για τη δημιουργία του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, το καταστατικό του οποίου εγκρίθηκε με νόμο από τη Βουλή (λίγο πριν πέσει τότε η κυβέρνηση) ως «ιδιαίτερης σημασίας» (ίσως να υπάρχουν άλλα δυο τρία ιδρύματα που η έγκρισή τους να έχει τη σφραγίδα της Βουλής).

Πώς γεννήθηκε αυτή η ιδέα; Και για ποιον λόγο; Πώς από τα… υφάσματα, τις μετοχές και το ΕΒΕΑ, την Τράπεζα Εργασίας (τη σημερινή Eurobank) και τα βουλευτικά έδρανα τα παρατάει σχεδόν όλα ένα πρωί για να ασχοληθεί με τον… πολιτισμό και μάλιστα στην πιο προωθημένη του μορφή; Το διηγείται ο ίδιος και στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος:

«Ήταν καλοκαίρι του 1992. Ταξίδευα ως αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Ευρώπης και αρχηγός της ελληνικής αποστολής από τα παράλια προς το κέντρο της Μικράς Ασίας. Ξαφνικά, μέσα από τα πεύκα ξεπρόβαλε μια αρχαία πόλη και τα ίχνη ενός μεγάλου ναού. Στον χάρτη δεν υπήρχε καμία ένδειξη. Κανένας τουριστικός οδηγός δεν ανέφερε κάποια αρχαία ή έστω παραλλαγμένη ονομασία.

Όταν αργότερα έψαξα να βρω το όνομα της ξεχασμένης αυτής πόλης, αιφνιδιάστηκα. Λεγόταν Εύρωμος. Σκέφτηκα ότι σίγουρα θα υπήρχαν και άλλες αρχαίες ελληνικές πόλεις που δεν γνωρίζαμε. Αισθάνθηκα ντροπή που ως Έλληνας δεν είχα μέχρι εκείνη τη στιγμή κάνει κάτι για να καλύψω αυτό το κενό στις γνώσεις για την πατρίδα μας. Όταν υπάρχουν χώρες που αν και δεν διαθέτουν μακρά παράδοση εντούτοις προβάλλονται με τον καλύτερο τρόπο, τότε η Ελλάδα οφείλει να δημιουργήσει ένα ίδρυμα που θα μπορέσει να αναπαραστήσει μια πορεία δέκα χιλιάδων χρόνων και να βοηθήσει τους Έλληνες να αποκτήσουν βαθύτερη αίσθηση της ιστορικής τους υπόστασης. Την ίδια στιγμή, η ιδέα για τη δημιουργία του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού πήρε μορφή. Οι βασικοί στόχοι θα ήταν δύο: αφενός η παρουσίαση της ελληνικής ιστορίας από τους πρώτους αιώνες έως σήμερα, αξιοποιώντας σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, και αφετέρου η καταγραφή, μελέτη και έκθεση της παρουσίας του Ελληνισμού στον εκτός Ελλάδας γεωγραφικό χώρο».

Στο Θησείο είναι το «στρατηγείο» και στην Πειραιώς 254 το δημιούργημά του. Εκεί άρχισε σταδιακά να αγοράζει 65 στρέμματα και να πραγματοποιεί –μέσα από τις γνωστές ελληνικές γραφειοκρατικές δυσκολίες– το όραμά του (πάντα μαζί με τη γυναίκα του και τον γιο του) ως οικογενειακή επιχείρηση. Μπορεί η γυναίκα του να έλκει την καταγωγή της από την Πελοπόννησο και να είναι η ψυχή του Ιδρύματος, αλλά ταυτίζεται απόλυτα με τις «μικρασιατικές» παραδόσεις. Ακόμη και σήμερα που το ίδρυμα φιλοξενεί πάνω από 400.000 επισκέπτες τον χρόνο, δεν… επιτρέπεται να ανοίξουν έναν παλιό δρόμο και από 3 μέτρα να γίνει 12 για να χωράνε τα αυτοκίνητα και να αποφεύγεται η ταλαιπωρία (είδαν κάποιο… φως όταν ο Ολυμπιακός σκεφτόταν να κάνει γήπεδο στον Ρέντη – μετά… τίποτα). Φυσικά, ένα τέτοιο ίδρυμα «δεν βγαίνει» οικονομικά ούτε από τα έσοδά του (για παράδειγμα τα παιδιά πληρώνουν το 40% του εισιτήριου των ενηλίκων) ούτε από τις χορηγίες, ενώ η συμβολή του κράτους, απ’ ό,τι μάθαμε, είναι για… γέλια (αν δεν είναι για κλάματα, για ευνόητους λόγους). Με άλλα λόγια συντηρείται από «ίδιους πόρους».

Την Τρίτη που μας πέρασε η Κοινωνία της Πληροφορίας ενεργοποίησε τον θεσμό των Αριστείων και βράβευσε το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού για το έργο του «Αστικά Τοπία», το οποίο αναδεικνύει μέσα από την εικονική πραγματικότητα το ελληνικό τοπίο. Από την έρευνά μας πάντως είδαμε ότι όλα τα χρόνια λειτουργίας του ιδρύματος μόνο τρεις χρονιές είχε κάποια «συμβολική» οικονομική βοήθεια από το υπουργείο Πολιτισμού!..

Ο Λάζαρος Εφραίμογλου χαίρεται πολύ να διαβάζει τα… περίπου εγκωμιαστικά σχόλια στο βιβλίο επισκεπτών (και όχι μόνο) και απορεί όταν λέγεται: «Μα καλά, είναι Ελλάδα εδώ; Από Έλληνες έγιναν αυτά;». Ίσως μέσα του να θυμώνει και να λέει: «Ναι, από Έλληνες έγιναν και από Έλληνες παρουσιάζονται και λειτουργούν». Οι περίπου 400 συνεργάτες του (80 σε μόνιμη βάση) είναι όλοι Έλληνες και ό,τι παρουσιάζεται είναι κατασκευασμένο από Έλληνες. Πιστεύει ότι όταν ο χώρος και το έργο αποπνέουν σεβασμό και εμπιστοσύνη στον επισκέπτη, αυτό λειτουργεί αμφίδρομα. Το πιο αρνητικό σχόλιο που άκουσε ήταν ότι είχαν πλαστικά ποτηράκια στο κυλικείο (που το λειτουργεί κάποιος «τρίτος»). Αμέσως διορθώθηκε.

Στην αρχή, για παράδειγμα, υπήρχε ένας φόβος τι θα γίνει με τις τσίχλες που μασουλάνε αρκετά παιδιά κι αν θα τις πέταγαν κάτω, επάνω στα μάρμαρα. Τελικά, έπειτα από τόσα χρόνια λειτουργίας, δεν βρήκαν ούτε μία τσίχλα κάτω – ή μάλλον βρήκαν μία έξω, σε ένα παρτέρι. Πολλοί –όπως η Μαθηματική Εταιρεία των ΗΠΑ– χαρακτηρίζουν τον «Ελληνικό Κόσμο» το καλύτερο μουσείο στον κόσμο. Ποιο είναι το μυστικό της… επιτυχίας για την εμφάνιση, λειτουργία, καθαριότητα και όχι μόνο; Πώς η εικόνα απέχει παρασάγγας απ’ ό,τι βλέπει μόλις βγαίνει κανείς έξω στην… Πειραιώς μέχρι την Ομόνοια; Σε μερικές παρέες ο κ. Εφραίμογλου έχει πει ότι αυτό οφείλεται στο ότι τόσο αυτός όσο και η γυναίκα του και ο γιος τους έχουν έμπνευση και τη μεταδίδουν στους άλλους, ενώ βλέπουν αυτό το έργο σαν σπίτι τους και τους υπαλλήλους ως πολύ καλούς συνεργάτες. Το περιβάλλον υποβάλλει μικρούς και μεγάλους στο να σεβαστούν την προσπάθεια που γίνεται. Στην ουσία εκπέμπεται ήθος και πολιτισμός.

Και ο ίδιος είναι άνθρωπος του μέτρου. Ποτέ δεν ήταν της… κραιπάλης, ακόμη κι όταν κάπνιζε ή έπινε. Τώρα ένα ποτηράκι κόκκινο κρασί, καλή παρέα και η οικογένειά του μαζί με το όραμά του είναι η καλύτερη συντροφιά. Το 2001 προσεβλήθη από καρκίνο, αλλά τον νίκησε. Την επόμενη χρονιά ο καρκίνος «ζήλεψε» και τη σύζυγό του, αλλά τον νίκησε και εκείνη. Οι δυσκολίες αυτές τους ένωσαν ακόμη περισσότερο και τους χαλύβδωσαν να προχωρήσουν πιο δυνατά το έργο τους. Ο γιος τους Δημήτρης «τρέχει» όλα τα προγράμματα, ενώ η σύζυγός του Σοφία Κουνενάκη δραστηριοποιείται στην αγορά των τηλεπικοινωνιών (είναι πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας Vivodi Telecom). Έχουν αποκτήσει τρία παιδιά, τα οποία φυσικά έχουν μυηθεί στον μαγικό κόσμο του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού…

Πριν από δύο χρόνια, στις 28 Ιανουαρίου, την ημέρα που εορτάζεται ο Όσιος Εφραίμ (ο Εφραίμ ο Σύρος ήταν ιδρυτής του μοναχισμού και έγραψε και τους σχετικούς κώδικες – από εκεί προέρχεται το… Εφραίμογλου), ο Λάζαρος Εφραίμογλου αποφάσισε να συγκεντρώσει όλους τους συγγενείς του από την πλευρά του πατέρα του Δημήτρη (ακόμη και από την Αυστραλία) στον «Ελληνικό Κόσμο», που διατίθεται και για κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως γάμους, γενέθλια κ.ά., για μια συνάντηση γνωριμίας.

Το παρών έδωσαν τελικά 320 συγγενείς. Ίσως γι’ αυτό (μαζί με τους Εβραίους στο Τελ Αβίβ και τους Μορμόνους στις ΗΠΑ) το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού είναι το μοναδικό στον κόσμο που αναπτύσσει μια τεράστια βάση δεδομένων «γενεαλογικού δέντρου» (σήμερα κανείς δεν ξέρει την προϊστορία του εκατό χρόνια πίσω ή πώς… διακλαδώνεται). Και ο πρώτος δήμος που «πιλοτικά» θα καταγράψει το γενεαλογικό δέντρο των πολιτών του έχει ζητήσει να είναι της Λυκόβρυσης (έργο γίνεται για την Αττική και τη Μακεδονία προς το παρόν).

Ο μικρασιάτης οικονομολόγος σήμερα έχει την αποδοχή όλων των κομμάτων στο έργο του, καθώς εργάζεται για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, βάζοντας το χέρι του βαθιά στην τσέπη (και η σημερινή οικονομική κρίση, δεν βοηθάει…). Αλλά όπως η πιο ευτυχισμένη ημέρα της ζωής του ήταν όταν γεννήθηκε ο γιος του και μετά τα εγγονάκια του, έτσι χαίρεται σαν μικρό παιδί με τη χαρά που προσφέρει σε χιλιάδες παιδιά –και μεγάλους– κάθε μέρα. Και το σχέδιο του να παντρέψει τη σύγχρονη τεχνολογία με την αρχαία ελληνική παράδοση και τον πολιτισμό μας είναι η παρακαταθήκη του για το μέλλον…