Αμφίπλευρη διεύρυνση – Τώρα!
Σε περιόδους κρίσης, ένα κόμμα εξουσίας που θέλει να κυριαρχήσει στο πολιτικό σκηνικό προχωρεί σε αμφίπλευρη διεύρυνση:
Ανοίγεται προς τα «δεξιά» του (για να ενσωματώσει τα συντηρητικά ανακλαστικά της κοινωνίας και να δώσει αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας) και προς τα «αριστερά» του (για να ενσωματώσει αιτήματα αλλαγής και να δώσει προοπτικές και ελπίδα στα μεσαία στρώματα).
Γιατί, σε περιόδους κρίσης, η κοινωνία χρειάζεται αυτά τα δύο: Αίσθημα ασφάλειας και ελπίδα αλλαγής.
Το είχε κατανοήσει πρώτος και το δίδαξε και στους υπόλοιπους ο Ανδρέας Παπανδρέου: Ιδιαίτερα στις δύσκολες στιγμές για την κοινωνία ή το κόμμα του προχωρούσε σε τολμηρά αμφίπλευρα ανοίγματα:
• Στη δεκαετία του ʼ70 υιοθέτησε εθνικιστικά συνθήματα από τα δεξιά του, αλλά και σοσιαλιστικά συνθήματα προς τα αριστερά του. «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και «Βυθίσατε το “Χόρα”», αφενός, και «Σοσιαλιστική αλλαγή» – «Στις δεκαοκτώ σοσιαλισμός», αφετέρου.
• Στη δεκαετία του ʼ80, ο Ανδρέας υπερέβαλε σε αντιδεξιά δημαγωγία, ενώ ταυτόχρονα επέβαλε, με υπουργό Οικονομικών τον Κώστα Σημίτη, την πιο σκληρή λιτότητα που έχει υπάρξει ποτέ στην Ελλάδα: Δύο χρόνια «πάγωμα» μισθών, όταν ο πληθωρισμός έτρεχε με μέσον όρο 18%!
• Το 1989, όταν το ΠΑΣΟΚ είχε βρεθεί σε εξαιρετικά δεινή θέση, έκανε αμφίπλευρη διεύρυνση σε πρόσωπα: Τη Δημοκρατική Συμπαράταξη (Μπούτος από τα δεξιά και Μπριλλάκης από τα αριστερά).
• Το 2004, όταν τα πράγματα ήταν ξανά δύσκολα για το ΠΑΣΟΚ, ο Γιώργος Παπανδρέου επιχείρησε ξανά αμφίπλευρη διεύρυνση (Μάνος – Ανδριανόπουλος αφενός και Ανδρουλάκης – Δαμανάκη αφετέρου).
Η αμφίπλευρη διεύρυνση δεν έσωζε πάντα το ΠΑΣΟΚ. Αλλά πάντα το βοηθούσε. Όταν δεν του εξασφάλιζε τη νίκη, τουλάχιστον του επέτρεπε να πέσει στα «μαλακά», του μείωνε τη διαφορά της ήττας. Κι έτσι του έδινε ευκαιρία να επανέλθει σύντομα στη διεκδίκηση της εξουσίας.
Η Νέα Δημοκρατία, αντίθετα, δεν έδειξε την ίδια ευελιξία: Ίσως γιατί η ίδια η ελληνική κοινωνία είχε μετατοπιστεί σε αριστερότερες θέσεις και η ΝΔ προσπαθούσε συνεχώς να ξεπλύνει το «στίγμα» της «σκληρής δεξιάς» του παρελθόντος…
Ίσως ακόμα γιατί στις προηγούμενες δεκαετίες κι οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες μετακινούνταν σε θέσεις της κεντροαριστεράς κι αυτό επέβαλε στη ΝΔ να κάνει «ανοίγματα» μονίμως προς το κέντρο, για να παραμείνει κόμμα εξουσίας μέσα στα ευρωπαϊκά πλαίσια. Πολλές φορές και να προσπαθεί να αποδείξει ότι είναι πιο «προοδευτική» κι από το ΠΑΣΟΚ!
Τώρα, όμως, όλα αυτά έχουν αλλάξει:
• Στην Ευρώπη υπάρχει ραγδαία στροφή προς δεξιότερες θέσεις στα θέματα δημόσιας ασφάλειας και λαθρομετανάστευσης. Στις ΗΠΑ αυτή η στροφή έχει ήδη συντελεστεί μερικά χρόνια νωρίτερα (μετά το σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου 2001). Ο Ομπάμα διορθώνει κάποιες «υπερβολές» της Προεδρίας Μπους αλλά δεν ανατρέπει την πολιτική του σε αυτόν τον τομέα.
• Ταυτόχρονα όμως υπάρχει, λόγω της διεθνούς κρίσης, και μια «μερική στροφή στα αριστερά», τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη: Με τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος από το κράτος. Απόψεις που μέχρι πριν από λίγους μήνες ακούγονταν «ακραία αριστερές» (όπως η κρατικοποίηση τραπεζών), σήμερα υιοθετούνται εξ ανάγκης υπό το βάρος της κρίσης.
Οι κοινωνίες της Δύσης μετακινούνται βίαια προς τα Δεξιά, ενώ ταυτόχρονα, και ειδικά στο ζήτημα του τραπεζικού συστήματος, μετακινούνται προς «ακροαριστερές» θέσεις.
Ο «κεντρώος χώρος», η «μετριοπάθεια», οι «ισορροπημένες προσεγγίσεις» χάνουν έδαφος και χάνουν το νόημά τους.
Σε τέτοιες συνθήκες ένα κόμμα της Κεντροδεξιάς είναι αναγκασμένο κι έχει τη μεγάλη ευκαιρία να κάνει αυτό πλέον την αμφίπλευρη διεύρυνση.
– Είναι αναγκασμένο, για να συγκρατήσει τη μαζική μετατόπιση, αλλά και την πόλωση της κοινωνίας σε ακόμα πιο ακραίες θέσεις…
– Και είναι μεγάλη ευκαιρία για τη ΝΔ, διότι με αμφίπλευρη διεύρυνση θα μετατρέψει μια κυοφορούμενη πόλωση σε νέα ηγεμονία. Σε νέα ισορροπία και σε δυναμική μεταρρυθμίσεων που ικανοποιούν τις ανάγκες και πείθουν την κοινωνία, ακριβώς γιατί συνθέτουν αντίθετα «άκρα».
Το ΠΑΣΟΚ θέλει, αλλά πλέον δεν μπορεί να κάνει αμφίπλευρη διεύρυνση. «Κλειδί» σήμερα στην Ελλάδα είναι το θέμα της ασφάλειας. Πολλοί στο ΠΑΣΟΚ το έχουν αντιληφθεί, αλλά δεν μπορεί το ΠΑΣΟΚ να το υιοθετήσει, γιατί θα συγκρουστεί μετωπικά με τον ΣΥΡΙΖΑ και θα χάσει ψήφους προς τα κει.
Αντίθετα, η ΝΔ, αν πάρει σοβαρές πρωτοβουλίες για τη δημόσια ασφάλεια (κι αν ξεπεράσει τους μέχρι σήμερα ενδοιασμούς της), όχι μόνο θα κερδίσει πολύ μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος που αγωνιά, αλλά θα συμπιέσει τον ΛΑΟΣ προς τα δεξιά της και θα διασπάσει το ΠΑΣΟΚ απέναντί της. Χώρια που θα ευθυγραμμιστεί και με τις εξελίξεις στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Ο κόσμος ψάχνει Ασφάλεια στα δεξιά του κι Ελπίδα στα αριστερά του. Στο «κέντρο» βρίσκει πια κανείς λίγους, αμήχανους και… δυσλεκτικούς.
«Μεσαίος χώρος» σήμερα σημαίνει να συνθέσεις τα άκρα, να προλάβεις τη μετακίνηση της κοινωνίας σε ακόμα πιο ακραίες θέσεις, να τολμήσεις αμφίπλευρη διεύρυνση. Όχι να «αποφεύγεις» ή να ξορκίζεις τα άκρα.
Γιατί αν αυτό κάνεις, θα συντριβείς ανάμεσά τους…
Ν. Ζ.