ΣΤΡΟΦΕΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΠΙΚΑΜΠΗΣ

Πιο απλά, δεν γίνεται να ακολουθείς επιθετική στρατηγική και στις δυσκολίες να ανακρούεις πρύμναν και να εγκαταλείπεις κάθε επιθετική βάση, κρίνοντας ότι, μεταπίπτοντας σε φάση άμυνας ή συνδιαλλαγής, θα επιτύχεις.

Η αλλαγή της στρατηγικής είναι λεπτή και επικίνδυνη επιχείρηση που εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους απώλειας ελέγχου της καταστάσεως. Η αλλαγή στρατηγικής απαιτεί προσεκτική διατήρηση ορισμένων σταθερών, πάνω στις οποίες θα γίνει η ομαλή προοδευτική στροφή προς τη νέα γραμμή, η οποία παρουσιάζει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Ο στροφέας πάνω στον οποίο θα στηριχθεί η επικαμπή είναι ένας στέρεος, δυνατόν αμετάβλητος, παράγοντας, ο οποίος εγγυάται την ομαλή εξέλιξη της αλλαγής.

Το μάθημα
Οι ΗΠΑ, στο Βιετνάμ, είχαν χαράξει απόλυτη επιθετική στρατηγική, ακυρώνοντας την αντίθετη γαλλική, που γνώρισε πλήρη συντριβή στο Ντιέν Μπιέν Φου. Εκείνη η στρατηγική βημάτισε πάνω σε έναν σκληρό πόλεμο, στον οποίο οι ΗΠΑ δοκίμασαν όλες τις κλίμακες συμβατικού πυρός του τρομερού τους οπλοστασίου, χωρίς να επιτύχουν να δαμάσουν τη θέληση για αντίσταση των Βιετκόνγκ και των Βορειοβιετναμέζων. Η επιλογή, σε μορφή μεγάλης κλίμακος και πρωτοτυπίας, του ανορθόδοξου πολέμου από τον Χο Τσι Μινχ, αιφνιδίασε την αμερικανική στρατηγική και επέφερε κλονισμό στη βεβαιότητα της νίκης. Χωρίς στρατηγικά «πατήματα» και ασφαλιστικές δικλίδες, οι ΗΠΑ ξαφνικά αλλάζουν στρατηγική, θεωρώντας ότι διά της αμύνης είναι δυνατό να διατηρήσουν μερικά από τα κεκτημένα και να διασώσουν το κύρος τους και τα στρατεύματά τους. Προτού καταλάβουν το μέγεθος και την πολλαπλότητα της βιετναμικής αντεπίθεσης, όλα είχαν καταρρεύσει. Η εικόνα του τρομαγμένου γίγαντα που το βάζει στα πόδια για να διασωθεί εκτιμώ ότι θα μείνει στην Ιστορία ως επιβεβαίωση παράβασης ενός πολύ βασικού κανόνα αλλαγής στρατηγικής. Τριάντα επτά χρόνια μετά, οι ΗΠΑ επιχειρούν νέα αλλαγή στρατηγικής στον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής-ΝΔ Ασίας. Ασφαλώς το μάθημα του Βιετνάμ είναι και πάλι επίκαιρο. Τότε, βεβαίως, η ήττα δεν επεκτάθηκε και στα άλλα μέτωπα λόγω του Ψυχρού Πολέμου, της πυρηνικής «ισορροπίας του τρόμου» και της διστακτικότητος της Σοβιετικής Ένωσης.

Η αλλαγή
Πολλοί, εντός και εκτός ΗΠΑ, είναι αυτοί που προεκλογικά στήριξαν στον Ομπάμα τις ελπίδες τους για αλλαγή της στρατηγικής των ΗΠΑ. Αυτό έγινε γιατί η πολιτική Μπους πανθομολογουμένως απέτυχε οικτρώς. Βεβαίως για να ακριβολογούμε, η στρατηγική της υπερδύναμης δεν χαράσσεται μόνον από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, για να μη συνταχθούμε κι εμείς με την αφελή απλοποίηση των πολλών περί ενός κακού Μπους και ενός καλού Ομπάμα, έστω κι αν αυτό είναι στην περίπτωσή μας, μέσα στην πραγματικότητα, τουλάχιστον μέχρι αυτήν τη στιγμή. Το βέβαιο είναι ότι αν οι ισχυροί παράγοντες (Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας κ.ά.) χάραξης της ούτω πώς αποκαλούμενης πολιτικής Μπους, έχουν αντιληφθεί την πλήρη χρεοκοπία της, τότε πραγματικά θα έχουμε αλλαγή της αμερικανικής στρατηγικής, που θα χρεωθεί πλέον στον Ομπάμα. Παρ’ όλη την εφεκτικότητα που με διακατέχει ως προς την υπάρχουσα δυνατότητα άμεσης αλλαγής της αμερικανικής γραμμής, εν τούτοις διακρίνονται δείγματα νέας κατεύθυνσης που δίνουν ελπίδες, τουλάχιστον, διόρθωσης. Εκτιμάται ότι στροφέας αλλαγής της αμερικανικής στρατηγικής στην αναφερθείσα περιοχή θα είναι το Ισραήλ. Γεγονός που σημαίνει ότι η Αμερική στις αλλαγές που θα επιφέρει θα έχει ως σταθερό σκέλος του διαβήτη χάραξης των ζωνών στρατηγικού ενδιαφέροντος, το κράτος αυτό. Πολλά θα αλλάξουν στην ευαίσθητη αυτή περιοχή όχι όμως και σε ό,τι αφορά την αμερικανική στάση έναντι του Ισραήλ. Ήδη η κίνηση Χίλαρι Κλίντον επιβεβαιώνει το γεγονός. Ο Ομπάμα έχει ήδη εξαγγείλει επανειλημμένως την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να το επιτύχει κιόλας. Υπάρχουν πολλοί αστάθμητοι παράγοντες, που θα επηρεάσουν αποφασιστικά αυτήν την απαγκίστρωση και προπαντός η πανικόβλητη φυγή τύπου Βιετνάμ θα αποφευχθεί πάση θυσία για να μην επέλθει η καταστροφή και ο πλήρης εξευτελισμός. Αμφιβάλλω και, μάλιστα, προώρως διαφωνώ κάθετα, ότι οι σαράντα χιλιάδες στρατιωτών που σχεδιάζει να αφήσει ο Ομπάμα στο Ιράκ, μπορούν να επιβιώσουν. Εκτός εάν το απόρρητο αμερικανικό σχέδιο προβλέπει σύμπτυξη στον βορρά, όπου είναι εγκατεστημένος ο φιλοαμερικανικός κουρδικός πληθυσμός. Ίσως η αδυναμία αυτή της επιβίωσης αποτελέσει και ισχυρή πρόφαση αναβολής της αποχώρησης. Σε ό,τι αφορά το Αφγανιστάν, ο Ομπάμα είπε ότι εκεί τα αμερικανικά στρατεύματα θα παραμείνουν. Πιθανόν και τούτο να μην είναι εφικτό, αφού νομοτελειακά καμιά μεγάλη δύναμη δεν επιβίωσε στην τραχύτατη αυτή χώρα. Το πρόβλημα του Ομπάμα θα γίνει μεγαλύτερο λόγω και της απροθυμίας παραμονής εκεί, των ευρωπαίων Συμμάχων του.

Οι απειλές των ΗΠΑ δεν φαίνεται μέχρι τώρα να πτοούν το Ιράν και εκών άκων ο Ομπάμα τείνει χείρα φιλίας και συνεννόησης. Αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι το Ιράν θα συμμορφωθεί. Πάντα υφίσταται και ο κίνδυνος να «αποθρασυνθεί» έτι περαιτέρω. Μάλιστα, πιθανόν και να συμβεί μόνον αυτό, όσο το Ιράν αισθάνεται την τεχνολογική συνδρομή της Ρωσίας και τη στήριξή της στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Τούτου δοθέντος καθίσταται ευθέως προφανές ότι η αμερικανική στρατηγική ανασυγκρότηση χωρίς τη ρωσική συγκατάνευση ή τουλάχιστον ανοχή, είναι αδύνατη. Εξ ου και η προχθεσινή επιστολή Ομπάμα προς Μεντβέντε για αναθέρμανση των σχέσεων. Στη στρατηγική υπάρχει η «έλλογη» ερμηνεία της μαιευτικής μεθοδολογίας για την κατανόηση προθέσεων και ενεργειών. Ο Ομπάμα δεν εφείσθη προσφορών δελεασμού της Ρωσίας, βάζοντας προώρως στο τραπέζι ακόμα και την περιβόητη πυραυλική ασπίδα έστω και αν αυτό εκθέτει τους νέους Συμμάχους, Πολωνία και Τσεχία. Η Ρωσία σε τεχνολογία, οπλικά συστήματα και πρώτες ύλες, είναι ασυναγώνιστη ενώ η εσωτερική κατάσταση παρουσιάζει ακόμα σοβαρά προβλήματα. Το θέμα όμως της Ρωσίας και της αμερικανικής προς αυτήν προσέγγισης, αποτελεί μονόδρομο μπροστά στον αφυπνισμένο πλέον «κινεζικό γίγαντα».

Επιπτώσεις για την Ελλάδα
Η στρατηγική αναδιάταξη θα επιφέρει ρευστότητα στην περιοχή, η οποία ασφαλώς θα επηρεάσει και τα ελληνικά συμφέροντα. Άλλες χώρες θα ωφεληθούν και άλλες θα χάσουν από την ανακατανομή συμφερόντων και ισχύος. Η Ελλάδα, αντικειμενικά εξεταζόμενη, δεν έχει τα στοιχεία κοινωνικής συνοχής, οικονομικών δυνατοτήτων, πληθυσμιακής δυναμικότητας και στρατιωτικής δύναμης για να κατοχυρώσει τα συμφέροντά της σε μια τόσο ευαίσθητη γεωστρατηγική περιοχή. Επιπρόσθετα, η ελληνική στρατηγική της εξωτερικής πολιτικής είναι ασυνεπής και κινείται μεταξύ υποτέλειας και φοβικού συνδρόμου. Η θέση της Ελλάδος είναι αδιευκρίνιστη και έναντι της Ρωσίας και έναντι των ΗΠΑ. Υπογράφει συμβάσεις με τη Ρωσία για αγωγούς και προμήθεια οπλικών συστημάτων (BMP3), γεγονός που δυσαρεστεί τις ΗΠΑ και από την άλλη τρέχει να πάρει την ευλογία της νέας αμερικανικής κυβέρνησης με την προσδοκία μιας ανύπαρκτης αμερικανικής εύνοιας. Όντας η υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος στην Ουάσινγκτον, η αμερικανική κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση-«τορπίλη» για την Ελλάδα, που δείχνει έλλειψη διπλωματικού τακτ και σεβασμού. Αυτό δεν είναι καλό σημάδι. Ο ίδιος ο Ομπάμα εσιώπησε σε ό,τι αφορά τα ελληνικά θέματα και ο φιλέλλην, Τζο Μπάιντεν, παραδόξως αποστασιοποιείται από αυτά που μέχρι πρότινος διακήρυσσε. Επειδή στην Ελλάδα οι στρατηγικές εκτιμήσεις απουσιάζουν ή αντιγράφονται από το εξωτερικό, είναι καιρός να προβληματιστούμε για να μη χάσουμε το τρένο των επερχόμενων εξελίξεων. Η επιπολαιότητα που μας διακρίνει και η αχαλίνωτη εσωστρέφειά μας μάλλον θα μας θέσουν εκτός νυμφώνος. Το παρόν άρθρο, που αποτελεί περίληψη ευρύτερης στρατηγικής μελέτης, ευελπιστούμε να ελκύσει την προσοχή των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας και να πείσει, έστω και αργά, ότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο.