ΜΑΥΡΗ ΤΡΥΠΑ η Ανατολική Ευρώπη

Eτος γιορτής περίμεναν οι ηγέτες της ανατολικής Ευρώπης πως θα ήταν το 2009, καθώς φέτος κλείνουν 20 χρόνια από την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και για πολλά απ’ αυτά τα κράτη 10 χρόνια από την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ και 5 χρόνια από την ένταξη στην ΕΕ. Από έτος γιορτής όμως, ο ορατός πλέον κίνδυνος είναι το 2009 να μείνει στην ιστορία σαν έτος χρεοκοπίας, σαν έτος που θα συμβολίζει το τέλος των αυταπατών. Ευθύνη μάλιστα φέρει κι η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αφού άρμεξε με κάθε δυνατό τρόπο τις νέες χώρες, τώρα τους γυρίζει την πλάτη.

Κραυγή αγωνίας εξέπεμψαν 9 χώρες της ανατολικής Ευρώπης κατά την έκτακτη σύνοδο κορυφής την προηγούμενη Κυριακή. Προκειμένου να πιέσουν όσο το δυνατόν πιο στενά τη Γερμανία για να ανοίξει τους κρουνούς των χρηματοδοτήσεων, δεν δίστασαν κατά πασιφανή παρέκκλιση των όσων συνηθίζονται στην ΕΕ, λίγες ώρες πριν από την επίσημη έναρξη των εργασιών της συνόδου να οργανώσουν στην πρεσβεία της Πολωνίας μια δική τους συνάντηση, δίνοντας έτσι βάθος στο νέο χάσμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ευρώπης. Στη συνάντηση συμμετείχαν οι χώρες που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής: Πέρα από την Πολωνία, η Σλοβακία, η Τσεχία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία και οι τρεις βαλτικές χώρες (Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία) που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα.

Στάση εξαγωγών,
παύση οικονομίας

Η δεινή θέση των παραπάνω χωρών είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων: Κατ’ αρχάς της ραγδαίας πτώσης της κατανάλωσης που παρατηρείται στη δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ, και κατά δεύτερον του ότι πολλές από αυτές τις χώρες λειτουργούσαν σαν φάμπρικα της Δύσης, με βαθμό μάλιστα εξάρτησης που συγκρίνεται με τις μονοκαλλιέργειες, που ευδοκιμούσαν στις αποικίες. Πώς λοιπόν να μην κινδυνεύουν τώρα να καταρρεύσουν σαν χάρτινοι πύργοι;

Για παράδειγμα η Σλοβακία και η Τσεχία, που εύστοχα έχουν χαρακτηριστεί σαν το Ντιτρόιτ της Ευρώπης, βάσιζαν, όπως ανέφερε η «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ» του Σαββατοκύριακου 13-15 Φεβρουαρίου 2009, το 70% και το 77% αντίστοιχα του ΑΕΠ τους στις εξαγωγές. Η Ουγγαρία το 68% και η Πολωνία το 32%. Τώρα που λόγω ανεργίας και αβεβαιότητας ελάχιστοι Ευρωπαίοι αγοράζουν καινούργιο ΙΧ πώς το ΑΕΠ της Σλοβακίας, με βάση προβλέψεις, να μη μείνει στάσιμο ενώ πέρυσι αυξήθηκε κατά 7%, της Τσεχίας να μη συρρικνωθεί κατά 2% όταν πέρυσι είχε αυξηθεί κατά 4%, της Ουγγαρίας να μη μειωθεί κατά 5% όταν πέρυσι είχε αυξηθεί κατά 1,5% και της Πολωνίας να μη μείνει στάσιμο όταν πέρυσι είχε αυξηθεί κατά 4,8%…

Ταυτόχρονα νέες επενδύσεις ακυρώνονται, όπως συνέβη με την ιταλική Φίατ που ανέβαλε επ’ αόριστον επένδυση ύψους 1 δισ. ευρώ στο εργοστάσιο της Ζάσταβα στη Σερβία, ενώ οι οικονομικές ενισχύσεις που δίνουν τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη στις αυτοκινητοβιομηχανίες, όπως έγινε με τα 6 δισ. που έδωσε το Παρίσι υπό τη μορφή χαμηλότοκων δανείων, συνοδεύονται από δεσμεύσεις τους ότι τα χρήματα αυτά θα μείνουν στη χώρα. Έστω κι αν αναγκάζονται να ανασκευάσουν δημόσια σχετικές δηλώσεις, όπως έκανε ο Ν. Σαρκοζί, έτσι ώστε να περάσουν τις Συμπληγάδες των εθνικών και ευρωπαϊκών επιτροπών ανταγωνισμού και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Μια ατελείωτη φούσκα

Υπάρχει όμως κι ένας δεύτερος λόγος που οδηγεί όλες αυτές τις χώρες στη χρεοκοπία. Είναι η άγρια κερδοσκοπία που αναπτύχθηκε με υποκινητή τις δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες, εφάμιλλη σε πολλές χώρες με το πάρτι που στήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες πριν σκάσει η φούσκα της αγοράς ενυπόθηκων δανείων.

Στην Ουγγαρία, για παράδειγμα, και στις Βαλτικές χώρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών τα στεγαστικά δάνεια δεν συνάπτονταν σε τοπικό νόμισμα, καθώς τα επιτόκια ήταν πολύ υψηλά, αλλά σε ελβετικό φράγκο. Από τη στιγμή όμως που το φιορίνι στην Ουγγαρία άρχισε να υποτιμάται, τα φθηνά δάνεια μετατράπηκαν σε θηλιά.

Ακριβώς το ίδιο συνέβη και σε άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης, όπως για παράδειγμα στην Πολωνία. Κι εκεί περισσότερα από τα μισά στεγαστικά δάνεια έχουν αναληφθεί σε όρους ελβετικού φράγκου, λόγω του χαμηλού του επιτοκίου. Από το περασμένο καλοκαίρι όμως το ελβετικό φράγκο έχει ανατιμηθεί κατά 60% έναντι του πολωνικού ζλότι!

Χορηγοί όλα τα προηγούμενα χρόνια σε αυτό το κερδοσκοπικό πάρτι που έστελνε στα ουράνια τους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ πριν τους ρίξει στα Τάρταρα ήταν οι τράπεζες της δυτικής Ευρώπης, περιλαμβανομένων και των ελληνικών.

Ο βαθμός της έκθεσής τους στις αγορές των ανατολικοευρωπαϊκών και βαλκανικών χωρών, που κάλλιστα μπορούν να αποκαλούνται πλέον «τοξικές» όπως τα αμερικανικά ομόλογα, πραγματικά τρομάζει.

Οι αξιώσεις, για παράδειγμα, των δυτικοευρωπαϊκών τραπεζών που λειτουργούσαν στην

Εσθονία ισοδυναμούν με το 146% του ΑΕΠ της χώρας! Αυτών που λειτουργούσαν στην Κροατία ισοδυναμούν με το 128% του ΑΕΠ της, στη Λετονία με το 120% του ΑΕΠ της κ.ο.κ. Δέος όμως προκαλεί κι η σύγκριση των υποχρεώσεων που έχουν αναλάβει οι δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες στις «τοξικές χώρες» με βάση το ΑΕΠ των δικών τους χωρών. Έτσι, για παράδειγμα, η Αυστρία, σε περίπτωση που καταρρεύσουν αυτές οι χώρες κινδυνεύει να βυθιστεί κι αυτή αύτανδρη, καθώς τα δάνεια που έχουν χορηγήσει στο πάλαι ποτέ Ελντοράντο οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζές της (περιλαμβανομένης και μιας που εξαγοράστηκε από μεγάλη ιταλική) φθάνουν το 100% του ΑΕΠ της!

Μετέωρη η Αυστρία

Ο σαφής κίνδυνος τον οποίο διατρέχουν ολόκληρα κράτη της δυτικής Ευρώπης θα αναγκάσει τελικά την ΕΕ να επέμβει αν και όποτε χρειαστεί, όπως δήλωσε τόσο η Άνγκελα Μέρκελ κατά τη διάρκεια της συνόδου όσο κι ο επίτροπος Χοακίν Αλμούνια την περασμένη Τρίτη.

Διαφορετικά απειλούνται με συστημική κατάρρευση κράτη όπως η Αυστρία, η Ιταλία, η Ελλάδα κι η Σουηδία. Θα το κάνουν όμως για να διασώζουν καθεμία χώρα ξεχωριστά τη στιγμή που θα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού κι όχι δίνοντας προκαταβολικά ένα ποσό, όπως ζήτησε ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Φερένκ Γκιουρζάνι, επικαλούμενος τη δαμόκλειο σπάθη των 350 δισ. δολ. που απαιτούνται φέτος στην περιοχή για ανακύκλωση των δανείων και αναπλήρωση κεφαλαίων, ή χαλαρώνοντας τα κριτήρια ένταξης στην ευρωζώνη για να υιοθετήσουν οι επισφαλείς χώρες άμεσα το ευρώ. Κάτι τέτοιο έγινε άλλωστε ήδη στην περίπτωση της Ουγγαρίας, όταν τον Δεκέμβριο έπαιρνε με διαδικασίες κατεπείγοντος δάνεια απ’ όπου μπορούσε: Από την ΕΕ 8,4 δισ. δολ., από την Παγκόσμια Τράπεζα 1,3 δισ. κι από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο 15,7 δισ.

Οι όροι ωστόσο υπό τους οποίους έλαβε η Ουγγαρία το δάνειο, όπως ορίστηκαν από το ΔΝΤ επισήμως με τη σύμφωνη γνώμη των Βρυξελλών (και προβλέπουν για παράδειγμα τη μείωση των μισθών και των συντάξεων), προδιαγράφουν κοινωνικά δράματα, εξαιτίας της πρωτοφανούς φτώχειας που θα φέρουν, και πολιτικές αναταράξεις λόγω του κόστους που θα πληρώσει η κυβέρνηση της Ουγγαρίας και κάθε άλλης χώρας που θα κληθεί να εφαρμόσει θεραπείες σοκ.

Τα εικοσάχρονα έτσι, αντί για γιορτή, πιο πολύ θα θυμίζουν τις μαύρες μέρες που διαδέχθηκαν την πτώση του τείχους του Βερολίνου, όταν τα βίαια προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων και ξηλώματος κάθε κοινωνικής προστασίας οδήγησαν σε καταποντισμό το προσδόκιμο ζωής και, σύμφωνα με έρευνα του έγκυρου ιατρικού περιοδικού «Λάνσετ» που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο, προκάλεσαν σε όλες τις χώρες του «υπαρκτού» 10 εκατομμύρια θανάτους!