ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΟΥ ΟΜΠΑΜΑ

Ως η μεγαλύτερη ένεση ρευστού που έχει γίνει ποτέ, τουλάχιστον κατά τη μεταπολεμική περίοδο, παρουσιάστηκε το πακέτο διάσωσης των 787 δισ. δολ. που θα αρχίσει να ρέει στην αμερικανική οικονομία τις επόμενες μέρες. Ο Μπαράκ Ομπάμα, παρότι το επεδίωξε, δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την ψήφο των Ρεπουμπλικανών, πλην εξαιρέσεων, κι έτσι το πακέτο διάσωσης έμεινε μέχρι το τέλος μια υπόθεση αυστηρά των Δημοκρατικών. Η αλήθεια είναι πως ακόμη και μια επιπόλαιη ανάγνωση στα κονδύλιά του εξαρχής προϊδέαζε για κάτι τέτοιο. Το πρόβλημα των Ρεπουμπλικανών, με άλλα λόγια, δεν έγκειται στην ίδια την παρέμβαση του κράτους, αλλά στους λογαριασμούς που θα πιστωθούν. Ο Μπους άλλωστε πέραν όλων των άλλων, προς διάψευση των νεοσυντηρητικών του μεγαλοστομιών και των εγκωμίων στο μικρό κράτος, θα μείνει στην ιστορία και ως ο πρώτος διδάξας των παχυλών κρατικών επιδοτήσεων. Επί των ημερών του το πλεόνασμα που άφησε ο Κλίντον μετατράπηκε σε έλλειμμα, λόγω κυρίως των επιστροφών φόρου συνολικού ύψους 2 τρισ. δολ. και των πολεμικών δαπανών ύψους 1 τρισ., ενώ μόλις το φθινόπωρο ενέκρινε το πρώτο πακέτο διάσωσης ύψους 700 δισ. που κατευθύνθηκε στις τράπεζες.

Κεϊνσιανά μέτρα

Το πακέτο διάσωσης του Μπαράκ Ομπάμα έχει ωστόσο σχετικά διαφορετικό κοινωνικό πρόσημο καθώς το 38% των δαπανών του αφορά κοινωνική βοήθεια (για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών σε Παιδεία, Υγεία και για στήριξη στους ανέργους και τα οικονομικά των πολιτειών), ένα επιπλέον 38% επιστρέφει στους χαμηλόμισθους φορολογούμενους και το υπόλοιπο 24% αφορά δαπάνες που θα στραφούν κυρίως στις υποδομές (εκσυγχρονισμός σε δρόμους και γέφυρες) και την πράσινη βιομηχανία (επιδότηση συσκευών υψηλής ενεργειακής απόδοσης, εξοικονόμησης ενέργειας, κ.λπ.).

Στη λογική του θυμίζει περισσότερο τα κλασικά κεϊνσιανά προγράμματα, καθώς είναι ιδιαίτερα έντονος σε σχέση με κάθε άλλη πρόσφατη σχετική προσπάθεια, όταν τα φιλέτα πήγαιναν στους υπαίτιους της κρίσης, ο αναδιανεμητικός του χαρακτήρας. Για παράδειγμα όλοι οι μισθωτοί στις ΗΠΑ θα δουν από τις επόμενες κιόλας εβδομάδες τον μισθό τους να αυξάνεται, μέσω της μείωσης των φορολογικών κρατήσεων, κατά οκτώ τουλάχιστον δολάρια την εβδομάδα.

Παρ’ όλα αυτά κανένας δεν μπορεί να διασφαλίσει ότι ο Ομπάμα θα κερδίσει το μεγαλύτερο στοίχημα της θητείας του: Να αποδειχθεί δηλαδή παραγωγικό το πακέτο διάσωσης ανακόπτοντας την ορμή της κρίσης και οδηγώντας σε ανάκαμψη την οικονομία.

Ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι πολύ γρήγορα αυτά τα 787 δισ., όπως έγινε και με τα προηγούμενα 700 δισ., να αποδεχθούν μεταγγίσεις αίματος στο σώμα ενός ασθενούς που πάσχει από εσωτερική αιμορραγία, όπως πολύ εύστοχα το είχε χαρακτηρίσει ο αμερικανός οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, και να χρειαστούν νέα, πολύ πιο δαπανηρά πακέτα διάσωσης. Ο αμερικανός οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν για παράδειγμα, σε πρόσφατη ανάλυσή του στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» του προηγούμενου Σαββατοκύριακου, υπολόγισε το αναγκαίο ποσό για να καλυφθεί το κενό μεταξύ αυτού που η οικονομία θα μπορούσε να παράγει και αυτού που η οικονομία πράγματι παράγει με βάση τις εκτιμήσεις του Ομοσπονδιακού Γραφείου Προϋπολογισμού. Ποσό που για τα επόμενα τρία χρόνια ανέρχεται στο (πέρα από κάθε λογική) ύψος των 2,9 τρισ. δολ.! Δικαίως επομένως συμπεραίνει πως «τα 800 δισ. δολ., παρότι ακούγονται πολλά λεφτά, δεν είναι αρκετά για να γεφυρώσουν αυτό το χάσμα».

Παγκόσμια καθίζηση

Η εκτίμηση πως είναι πολύ λίγα αυτά τα χρήματα για να προκαλέσουν την αντιστροφή της καθοδικής πορείας φάνηκε κι από την αδιαφορία που επέδειξαν τα αμερικανικά και διεθνή χρηματιστήρια στην είδηση της ψήφισης του νόμου.

Γρήγορα μάλιστα μετατράπηκε σε αρνητική αντίδραση όταν το νέο για το περιλάλητο πακέτο διάσωσης επισκιάστηκε από τις ζοφερές προβλέψεις για τις οικονομίες της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης και τις δραματικές επιπτώσεις που θα έχουν για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Συγκεκριμένα στο στόχαστρο των αναλυτών της Moodyʼs βρέθηκαν οι βαλτικές χώρες (Λετονία, Εσθονία, Λιθουανία), η Ουγγαρία, η Κροατία, η Ρουμανία, και η Βουλγαρία. Χώρες με τεράστια ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και τον προϋπολογισμό τους, που έγιναν μαγνήτης κεφαλαίων τα προηγούμενα χρόνια λόγω των χαμηλών επιτοκίων χωρίς αυτά να στραφούν σε επενδύσεις. Αν τα αρνητικά νέα για την ανατολική Ευρώπη προστεθούν στον καταιγισμό εξίσου αρνητικών ειδήσεων από όλο, μα όλο, τον υπόλοιπο κόσμο, τότε ολοκληρώνεται ένα παζλ που είναι όχι μόνο πρωτοφανές, άλλα και βαθιά ανησυχητικό για το μέλλον. Εν συντομία: Η Ευρώπη και δη οι χώρες της Ευρωζώνης, με βάση τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν την προηγούμενη Παρασκευή (και… 13) αντιμετωπίζουν τη βαθύτερη ύφεση εδώ και μισό αιώνα, καθώς το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 1,2%, ως αποτέλεσμα της ακόμη πιο βαθιάς πτώσης που σημείωσε το γερμανικό προϊόν το οποίο μειώθηκε κατά 2,1%, ποσοστό χωρίς προηγούμενο από την επανένωση της Γερμανίας το 1990. Άλλοι πρωταγωνιστές της πτώσης ήταν η Ισπανία, που ολόκληρο το 2008 είδε το ΑΕΠ της να μειώνεται κατά 19,6%, και η Ιταλία. Το δραματικό με τη γειτονική μας χώρα είναι πως βυθίζεται χωρίς ποτέ να έχει αναδυθεί, καθώς από το 2002, όταν οι περισσότερες χώρες της ΕΕ έβλεπαν το ΑΕΠ τους να αυξάνεται, στην Ιταλία πρακτικά ήταν στάσιμο, καθώς κατά μέσο όρο αυξανόταν κατά 1%! Η Αγγλία, που μείωσε τα επιτόκιά της στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 315 χρόνων, στο 1%, όπως δήλωσε το δεξί χέρι του Γκόρντον Μπράουν, ο Εντ Μπολς, σύμφωνα με την εφημερίδα «Γκάρντιαν Γουίκλι» στις 13 Φεβρουαρίου, αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση της εδώ και 100 χρόνια. Κοινώς η τρέχουσα κρίση χαρακτηρίζεται βαθύτερη ακόμη κι απ’ αυτή του 1930! Η Ρωσία, που αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση από το 1998, βλέπει την ισοτιμία του νομίσματός της να καταποντίζεται παρότι έχει ξοδέψει το ένα τρίτο των συναλλαγματικών της αποθεμάτων και τα κρατικά της ομόλογα να δέχονται συνεχείς υποβαθμίσεις. Στην άλλη πλευρά του ημισφαιρίου, η Ιαπωνία, δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, είδε κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008 το ΑΕΠ της να μειώνεται σε ετήσια βάση κατά 12,7%, τη μεγαλύτερη πτώση εδώ και 35 χρόνια, από το 1974 συγκεκριμένα. Οι εξαγωγές της δε, τον Δεκέμβρη μειώθηκαν κατά 35%, ενώ τον ίδιο μήνα η Ταϊβάν είδε τις εξαγωγές της να μειώνονται κατά 42% και η Νότια Κορέα κατά 17%. Οι εξαγωγές της Κίνας μειώθηκαν τον Ιανουάριο κατά 17,5% ενώ ως αποτέλεσμα της πτώσης της ζήτησης στο εσωτερικό της μειώθηκαν και οι εισαγωγές της κατά 43%!

Αξίζει να τονιστεί ότι σε καμία σχεδόν από τις παραπάνω χώρες δεν παρατηρήθηκε φούσκα ακινήτων όπως στις ΗΠΑ, αλλά η κρίση στο εσωτερικό τους πυροδοτήθηκε από την κάθετη πτώση της καταναλωτικής ζήτησης στην Αμερική, τη μητέρα όλων των αγορών.

Έτσι όμως αναδεικνύεται και η εγγενής νοσηρότητα ενός οικονομικού μοντέλου κυρίαρχου από τη δεκαετία του ’70, ακόμη και σε χώρες όπως η Γερμανία κι η Ιαπωνία, αλλά όχι μόνο, στη βάση του οποίου η ανεπαρκής καταναλωτική ζήτηση στο εσωτερικό λόγω της παρατεταμένης λιτότητας και της συγκράτησης μισθών και ημερομισθίων ξεπερνιέται από τη μεγέθυνση του παραγομένου προϊόντος με γνώμονα τις εξαγωγές. Τώρα (λόγω της κρίσης στην κοιτίδα των αγορών και των συνεχών παραινέσεων που ακούγονται από επίσημα αμερικανικά χείλη «αγοράστε αμερικανικά») αυτό το μοντέλο δείχνει τα όριά του.

Αποκαλύπτει δηλαδή την αδυναμία του να εγγυηθεί ακόμη και τη μεγέθυνση του ΑΕΠ και αυτές τις λίγες θέσεις εργασίας που προσέφερε κι όχι φυσικά την ποιότητα ζωής των εργαζομένων μιας χώρας. Τέτοια ελπίδα έχει χαθεί εδώ και χρόνια…