Παγκόσμια κρίση, εθνικά κράτη και «διεθνής διακυβέρνηση»

Φέτος το Σύμφωνο Σταθερότητας αναμένεται να το παραβιάσουν οι 11 στις 16 χώρες του ευρώ, μεταξύ των οποίων κι όλες οι «μεγάλες» (πλην Γερμανίας ακόμα, αλλά κι εδώ ουδείς παίρνει όρκο). Και μάλιστα σε συνθήκες ύφεσης. Οπότε, έτσι κι αλλιώς, η επιτήρηση δεν έχει νόημα. Θα μας γκρινιάζουν, κάθε τόσο, αλλά αυτήν τη στιγμή το πρόβλημα δεν το έχει μόνο η Ελλάδα ούτε κυρίως η Ελλάδα. Το έχουν όλοι, ακόμα κι όσοι δεν εμφανίζουν «υπερβολικό έλλειμμα».

Όταν ο Σαρκοζί επιδοτεί τις γαλλικές εταιρείες, αλλά απαιτεί να μη φύγουν τα κεφάλαιά τους προς τις τσέχικες θυγατρικές τους, ουσιαστικά καταργεί ολόκληρο το κοινοτικό κεκτημένο. Οι χώρες της Ένωσης αναγκάζονται να επιδοτήσουν τις εταιρείες τους να ανταγωνίζονται αντίστοιχες επιχειρήσεις άλλων χωρών μελών. Αν δεν το κάνουν, οι επιχειρήσεις τους θα βουλιάξουν. Αν το κάνουν, το κοινοτικό κεκτημένο θα διαλυθεί. Αληθινό αδιέξοδο…

Αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα της Ένωσης. Κι όχι η παραβίαση του ορίου 3% για το δημοσιονομικό έλλειμμα από τις περισσότερες χώρες μέλη (μεταξύ των οποίων η Ελλάδα το παραβιάζει λιγότερο).

Η διεθνής κρίση αναγκάζει όλες τις χώρες να στραφούν στα εθνικά κράτη για να σωθούν οικονομικά (από την κατάρρευση των διεθνών αγορών), κοινωνικά (από τα κύματα ανεργίας) και πολιτικά (από τις εξεγέρσεις όσων περιθωριοποιούνται ξαφνικά και ταχύτατα).

Και τη στιγμή που όλοι ανακαλύπτουν το εθνικό κράτος, κάποιοι στην Ελλάδα ανακαλύπτουν τη… διεθνή διακυβέρνηση και βιάζονται να ξεφορτωθούν το εθνικό κράτος!

Δεν καταλαβαίνουν ότι η κρίση είναι παγκόσμια, αλλά ο τρόπος που επηρεάζεται κάθε χώρα είναι εντελώς διαφορετικός. Ότι η κρίσην αντί να ενώνει διαφορετικές χώρες, κάνει τα συμφέροντά τους ακόμα πιο ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Ότι σε περιόδους οξύτατης και παγκόσμιας κρίσης, κάθε κοινωνία προσπαθεί να σωθεί σε βάρος των υπολοίπων. Και τότε, όποιος διαλύσει το κράτος του –την τελευταία γραμμή άμυνάς του– θα συντριβεί, όχι μόνο από την κρίση, αλλά κι απ’ όλους τους υπόλοιπους, που προσπαθούν απεγνωσμένα να επιβιώσουν.

Όπως είπε κάποτε και ο πατέρας του σύγχρονου Φιλελευθερισμού, ο Άνταμ Σμιθ, αν γίνει σεισμός στην άλλη άκρη της γης, στην Κίνα, και πεθάνουν χιλιάδες άνθρωποι εκεί, στην Αγγλία όλοι οι ευαίσθητοι άνθρωποι θα στενοχωρηθούν προς στιγμήν κι αμέσως μετά θα το… ξεχάσουν. Αν όμως, σκοτωθεί ο διπλανός τους ή ο φίλος τους, θα συγκλονιστούν πολύ περισσότερο και θα κάνουν καιρό να συνέλθουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι «αναίσθητοι». Σημαίνει απλώς ότι οι άνθρωποι καθορίζονται από το άμεσο περιβάλλον τους, με το οποίο έχουν προσωπική ταύτιση.

Με τους ανθρώπους που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον μας αναπτύσσουμε συναισθηματικές σχέσεις αγάπης και μίσους, συνεργασίας και τριβής, ταύτισης και αντίθεσης. Με αυτούς δημιουργούμε «αίσθηση κοινότητας». Και μέσα στην κοινότητα συγκροτούμε συλλογική ταυτότητα, κοινωνικοποιούμαστε και αποκτάμε «πρόσωπο».

Έξω από την ιδιαίτερη κοινότητά τους, τα άτομα χάνουν το πρόσωπό τους, δηλαδή την ηθική τους διάστασή και το συναισθηματικό τους βάθος.

Αν στερήσεις από τους ανθρώπους την «πατρίδα» τους, ισοπεδώνεις την προσωπικότητά τους, τους αποστερείς απ’ όλα εκείνα που τους κάνουν «πρόσωπα», τους υποβιβάζεις σε αδιαφοροποίητα άτομα, τους κάνεις λοβοτομή.

Σε συνθήκες κρίσης, οι άνθρωποι και οι κοινωνίες ενστικτωδώς στρέφονται ξανά στην κοινότητά τους και συσπειρώνονται γύρω της. Σε τέτοιες συνθήκες οι κοινότητες-πατρίδες και οι σύγχρονες θεσμικές τους υποστάσεις –τα εθνικά κράτη– αναδεικνύονται σε σημασία, σε βαρύτητα, σε ισχύ και σε νομιμοποιητική βάση για τη δημοκρατική λειτουργία των κοινωνιών.

Όσοι επικαλούνται την «παγκόσμια διακυβέρνηση», όταν οι κοινωνίες συσπειρώνονται γύρω από τα εθνικά κράτη, βρίσκονται πια εκτός τόπου και χρόνου. Είναι μεταλλαγμένοι κήρυκες της παγκοσμιοποίησης. Την ώρα που η παγκοσμιοποίηση των αγορών, των διεθνών οργανισμών και της αυτοκρατορικής «μοναδικής υπερδύναμης» μαζεύει τα κομμάτια και τα θρύψαλά της.

Αληθινοί «παπαγάλοι», που επαναλαμβάνουν το «ποίημά» τους, χωρίς να σκέπτονται, χωρίς να αρθρώνουν λόγο, χωρίς να καταλαβαίνουν τι συμβαίνει γύρω τους.

«Μοναδική πατρίδα μας είναι η Γη», φωνάζουν.

Και οι παπαγάλοι και τα χόρτα και τα… ζαρζαβατικά έχουν μοναδική «πατρίδα» (ολόκληρη) τη Γη…

Αλλά άνθρωποι δεν είναι, σε κοινωνίες δεν ζουν, «πρόσωπα» δεν γίνονται, πολιτισμό δεν χτίζουν, οικονομικές κρίσεις δεν περνούν, συναισθηματικό βάθος δεν διαθέτουν, ποίηση δεν διαβάζουν, μεταφυσικές ανησυχίες δεν έχουν.

Είναι περίεργο, στ’ αλήθεια, πώς αυτή η αποκτήνωση περνιέται ακόμα στις μέρες μας για… προοδευτικός ουμανισμός.

Όταν παντού αλλού οι άνθρωποι ξυπνάνε και οι κοινωνίες αφυπνίζονται…

Από τη διεθνή κρίση κι εξαιτίας της.

Ν. Ζ.