Στη Μόσχα ψηφίζουν, στο Φανάρι αγωνιούν

Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, η απώλεια του μακαριστού Πατριάρχη Αλέξιου προκάλεσε ιδιαίτερο προβληματισμό. Και αυτό γιατί, αν και ο Αλέξιος θεωρούνταν «σκληρός» διαπραγματευτής και ήρθε σε ρήξη πολλές φορές με το Φανάρι, άνθρωποι του οικουμενικού θρόνου εκτιμούν ότι οι σχέσεις των δύο Εκκλησιών μετά τη νέα εκλογή θα επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο. Ο άνθρωπος που προβάλλεται μάλιστα ως φαβορί, ο νυν τοποτηρητής του πατριαρχικού θρόνου, μητροπολίτης Σμολένσκ, Κύριλλος, θεωρείται ως το χειρότερο «σενάριο» για το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Γνωρίζουν καλά ότι ο άλλοτε ισχυρός «υπουργός Εξωτερικών» της Ρωσικής Εκκλησίας και υπ’ αριθμόν δύο συνεργάτης του μακαριστού Αλέξιου είναι δεινός γνώστης των ισορροπιών στην εκκλησιαστική σκακιέρα, διατηρεί άριστες σχέσεις με το Κρεμλίνο ενώ λέγεται ότι πάντοτε βρισκόταν πίσω από την άτεγκτη πολιτική του ρωσικού Πατριαρχείου.

Οι διαπραγματεύσεις και το παρασκήνιο στο εσωτερικό της Ρωσικής Εκκλησίας αναμένεται να κορυφωθούν καθώς θα πλησιάζουμε στην κρίσιμη ημερομηνία (27 – 29 Ιανουαρίου) της σύγκλησης της Συνόδου των ρώσων ιεραρχών που θα εκλέξουν τον νέο Προκαθήμενό τους. Η διαδικασία είναι εξαιρετικά περίπλοκη και το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο καθώς δικαίωμα ψήφου δεν έχουν μόνον οι Μητροπολίτες και οι Επίσκοποι εντός και εκτός της Ρωσίας, αλλά και εκπρόσωποι των μοναστηριών, ακόμη και λαϊκά στελέχη. Η εκλογή θα κριθεί, λένε όσοι γνωρίζουν ιδιαίτερα το εκκλησιαστικό παρασκήνιο, κυρίως στο πώς θα ψηφίσουν τα ρωσικά μοναστήρια και ιδιαίτερα από το ποιος θα κερδίσει στο τέλος την εύνοια και τη στήριξη του Κρεμλίνου και του πρωθυπουργού Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Ρωσική Εκκλησία θεωρείται ως το κυρίαρχο στοιχείο που κρατά ενωμένο το ρωσικό έθνος και αυτό είναι κάτι που δεν θέλουν να χάσουν στο Κρεμλίνο. Θεωρείται βέβαιο ότι θα παίξουν ενεργό ρόλο στο πρόσωπο που θα επιλεγεί στη θέση του νέου Πατριάρχη. Μην ξεχνάμε ότι σε διπλωματικό επίπεδο οι Προκαθήμενοι έχουν εξαιρετικά χρήσιμο ρόλο και ενίοτε οι κινήσεις τους αντανακλούν τη βούληση των κυβερνήσεων των χωρών τους.

Στο Φανάρι
Οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις δεν περιορίζονται μόνον εντός των τειχών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μετά την τέλεση της εξοδίου ακολουθίας στη Μόσχα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Ιερώνυμος έφυγαν μαζί για το Φανάρι, όπου και συζήτησαν όλα τα πιθανά σενάρια για τη διαδοχή. Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και ο Οικουμενικός Πατριάρχης συζήτησαν επίσης τις εξελίξεις στη Ρωσική Εκκλησία και ο κ. Ιερώνυμος φέρεται να έδωσε για ακόμη μια φορά τη διαβεβαίωσή του ότι θα στηρίξει ανεξαιρέτως όλες τις επιλογές του κ. Βαρθολομαίου.
Και φυσικά το «παιχνίδι» ξεφεύγει από το εκκλησιαστικό και αγγίζει, ίσως ακόμη περισσότερο, το πολιτικο-διπλωματικό επίπεδο. Ο άνθρωπος που θα επιλεγεί, λένε όσοι παρακολουθούν στενά τα εκκλησιαστικά, θα αποτελεί κυρίως επιλογή του Κρεμλίνου. Στο Φανάρι φοβούνται ότι ενδεχόμενη εκλογή του Μητροπολίτη Σμολένσκ, του «σκληρού» του Πατριαρχείου Μόσχας όπως είπαμε, μπορεί να φέρει σε πλήρη ρήξη τις δύο Εκκλησίες. Να υπενθυμίσουμε ότι οι σχέσεις μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας κινούνταν πάντοτε σε τεντωμένο σχοινί. Ο κύριος λόγος αυτής της αντιπαράθεσης ήταν η κίνηση του κ. Βαρθολομαίου να συναινέσει στην επιθυμία που είχαν να αυτονομηθούν από το Πατριαρχείο Μόσχας οι Εκκλησίες που ανήκαν στα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Εσθονία, Ουκρανία). Ο μακαριστός Πατριάρχης Αλέξιος είχε δώσει τόπο στην οργή και πριν από περίπου δύο μήνες επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Κωνσταντινούπολη από το 1990, τη χρονιά που εξελέγη.

Στο Φανάρι εκτιμούν ότι ο επόμενος Πατριάρχης, ιδιαίτερα εάν είναι ο κ. Κύριλλος, δεν θα δείξει την ίδια διπλωματική ψυχραιμία και θα επιδιώξει να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο και τη θέση του Πατριαρχείου Μόσχας σε παγκόσμιο επίπεδο και να γίνει, άτυπα, έστω ο κυριότερος εκφραστής της ορθόδοξης πίστης στον κόσμο. Πιστεύουν μάλιστα ότι η Ρωσική Εκκλησία, σε μια τέτοια περίπτωση, θα εντείνει ακόμη περισσότερο την παρουσία της στον χώρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου (ΗΠΑ, Ευρώπη και όπου αλλού έχουν μεταναστεύσει ρώσοι πολίτες), ιδρύοντας ακόμη περισσότερες εκκλησίες και διεκδικώντας έναν πιο ηγετικό ρόλο. Ακόμη και στην Ελλάδα πολλοί εκτιμούν ότι η Ρωσική Εκκλησία θα επιδιώξει να αυξήσει την ισχύ και την παρουσία της. Λέγεται εξάλλου ότι ήδη υπάρχει συνεργασία με ελληνικά εκκλησιαστικά ΜΜΕ, με σκοπό να προβάλλονται ακόμη περισσότερο οι θέσεις της.

Τέλος, το Φανάρι προβληματίζεται από την ιδιαίτερα στενή συνεργασία που έχει αναπτύξει η ελληνική κυβέρνηση με τους Ρώσους. Όπως είναι γνωστό, τα δίκαια του Οικουμενικού Πατριαρχείου στηρίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους Αμερικανούς. Μια ενδεχόμενη, λοιπόν, σκληρή στάση του Πατριαρχείου Μόσχας είναι λογικό ότι θα κληθεί να την αντιμετωπίσει μόνο του το Φανάρι, καθώς η ελληνική κυβέρνηση δεν θα μπορεί να παρέμβει, αφού μετά θα βρίσκεται μεταξύ… ρωσικής σφύρας και αμερικανικής… άκμονος.