Διεθνές Οικονομικό Βαρόμετρο
1
Η κρίση χτυπάει ανελέητα τις χώρες των Βαλκανίων, την Τουρκία και τις χώρες της τέως ΕΣΣΔ. Σε όλες αυτές τις χώρες παρατηρείται σημαντική κάμψη της ανάπτυξης, πτώση της εξαγωγικής δραστηριότητας, μείωση έως ανυπαρξία επενδύσεων (ξένων και ντόπιων) και κατακόρυφη συρρίκνωση της κατανάλωσης. Ήδη η Ουγγαρία, η Λευκορωσία, η Ουκρανία και η Σερβία έχουν προσφύγει στο ΔΝΤ για ενίσχυση. Η σοβαρότερη ίσως κατάσταση είναι αυτή που αντιμετωπίζει η Τουρκία. Ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση έχει φτάσει στο 12%, ενώ για το 2009 προβλέπεται αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% έναντι 3,3% φέτος. Η μεταποιητική δραστηριότητα από 7% το 2007 υποχώρησε στο 2,5% για φέτος. Με τα χάλια αυτά, η τουρκική κυβέρνηση κατέφυγε και αυτή στο ΔΝΤ για τη χορήγηση «πακέτου στήριξης». Όμως το ΔΝΤ πάγωσε τη σχετική τουρκική αίτηση εν αναμονή της απόφασης του G20 τον προσεχή Απρίλιο για την ενίσχυση του ρόλου του και στην Ευρώπη. Τα βασικά αίτια που προκάλεσαν την κρίση στις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι το υψηλό δημόσιο χρέος και τα υπερβολικά ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών που στις χώρες αυτές προϋπήρχαν της τωρινής οικονομικής κρίσης. Έτσι, τώρα οι οικονομίες τους υποβαθμίστηκαν σε αρνητικές (negative) με επαύξηση των δυσκολιών άντλησης κεφαλαίων και σημαντικής αύξησης των επιτοκίων δανεισμού από τη διεθνή αγορά, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει η κρίση με ιδιαίτερη σφοδρότητα.
2
Ίσως η κρίση των χωρών στη γειτονική μας περιοχή να μας ήταν ολίγον αδιάφορη και να μας προκαλούσε μικρή ανησυχία ή συμπόνια από ανθρωπιστική πλευρά. Όμως η παγκοσμιοποιημένη οικονομία και το ασυγκράτητο κυνηγητό του υπερβολικού κέρδους οδήγησαν πολλές ελληνικές μικρομέγαλες επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν σοβαρές επενδύσεις στις γειτονικές μας χώρες (Βαλκάνια – Τουρκία) και στις χώρες της τέως ΕΣΣΔ, που τώρα οι επενδύσεις αυτές κινδυνεύουν. Άλλωστε από την αρχαιότητα οι Έλληνες αναζητούσαν το χρυσόμαλλο δέρας στην Ανατολή. Και τώρα επανέλαβαν το ίδιο παρότι οι χώρες αυτές είχαν χαρακτηριστεί σαν χώρες υψηλής επικινδυνότητας. Περίπου 4.000 επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων και οι 4 μεγάλες ελληνικές τράπεζες (Εθνική, Alpha Bank, Eurobank και Πειραιώς) δραστηριοποιούνται στις χώρες αυτές. Η Εθνική έχει επενδύσει στις χώρες αυτές (κυρίως στην Τουρκία) το 29% του συνολικού επενδυμένου κεφαλαίου της και διαθέτει εκεί 1.096 καταστήματα, εκ των οποίων 418 στην Τουρκία, 204 στη Σερβία και 61 στα Σκόπια. Η Alpha Bank έχει επενδύσει το 4% του κεφαλαίου της σε χώρες της ΕΕ και το 14% στις χώρες της ΝΔ Ευρώπης. Διαθέτει εκεί 447 καταστήματα, εκ των οποίων 145 στη Ρουμανία και 141 στη Σερβία. Η Eurobank έχει επενδύσει το 5% του κεφαλαίου της σε χώρες της ΕΕ και το 19% σε χώρες της ΝΑ Ευρώπης και διατηρεί 1.158 καταστήματα εκεί, εκ των οποίων 297 στην Πολωνία, 287 στη Ρουμανία, 146 στην Ουκρανία, 128 στη Σερβία και 37 στην Τουρκία. Και η Τράπεζα Πειραιώς έχει επενδύσει στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης το 16% του κεφαλαίου της και διατηρεί εκεί 488 καταστήματα (150 στη Ρουμανία, 84 στη Βουλγαρία, 84 στην Ουκρανία και 44 στην Αλβανία), ενώ διατηρεί και 14 στις ΗΠΑ.
3
Η πορεία των ελληνικών τραπεζών στις βαλκανικές χώρες, την Τουρκία και τις χώρες της τέως ΕΣΣΔ εξαρτάται κυρίως: α) Από τη διατήρηση της καταναλωτικής δύναμης των πληθυσμών των χωρών αυτών, που τυχόν μείωσή της θα προκαλέσει και μείωση του ΑΕΠ με αρνητικό αντίκτυπο και στο τραπεζικό σύστημα, β) από την «ποιότητα» της δανειακής επέκτασης, δηλαδή τον βαθμό φερεγγυότητας των δανειοληπτών, και γ) από τις πηγές χρηματοδότησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, εάν αυτή έχει χρηματοδοτηθεί από εισοδήματα ή από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα (καταναλωτικά, προσωπικά, στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες κ.λπ.). Πάντως η εξωστρέφεια των ελληνικών τραπεζών παρουσιάζει ανισόρροπη δόμηση. Καμιά τράπεζά μας δεν δραστηριοποιείται σε χώρες της Ευρωζώνης, όπου οι χορηγήσεις δανείων θεωρούνται περισσότερο εγγυημένες, ενώ στις μη ευρωζωνικές χώρες της ΕΕ η Alpha Bank διατηρεί 4 καταστήματα, η Eurobank 5 και η Marfin 4 (εκτός βέβαια των καταστημάτων στις βαλκανικές χώρες-μέλη της ΕΕ). Εδώ ο κίνδυνος απωλειών για τις ελληνικές τράπεζες είναι ελαφρά μειωμένος. Να γιατί έσπευσε η κυβέρνηση να ενισχύσει τις τράπεζες με 28 δισ. ευρώ. Κι αυτές μετά τα πρώτα «νάζια σκοπιμότητας», τώρα θα πιάσουν σειρά με αίτημα «δώσ’ μου και μένα Αλογοσκούφη»!