Κεντροαριστερά

Η δήλωση του Αλέξη Τσίπρα ότι «ο ΣΥΡIΖΑ δεν είναι Κεντροαριστερά» κάνει για μία ακόμα φορά επίκαιρη και επιτακτική τη συζήτηση γύρω από το πρόβλημα της διάκρισης «γνώμης-έννοιας» και ειδικότερα το πρόβλημα του περιεχομένου των εννοιών και της συμφωνίας στο περιεχόμενο μιας έννοιας ως απαραίτητης προϋπόθεσης διαλόγου. Ας τα δούμε λίγο πιο αναλυτικά:

Α) Γνώμη και έννοια

Η γνώμη έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Είναι, κατά βάσιν, ατομική –η «κοινή γνώμη» είναι στατιστικό μέγεθος– είναι ευμετάβολη, μπορεί να αλλάζει και από μέρα σε μέρα. Εκφράζει την ατομική αντίληψη.

Η έννοια, αντίθετα, εκφράζει ό,τι είναι γενικά παραδεκτό. Τα στοιχεία που τη συγκροτούν έχουν σαφή χαρακτηριστικά και αυτοπειθαρχία.

Η έννοια είναι το θεμέλιο της επιστήμης.

Οι διαφορετικές γνώμες πάνω στο περιεχόμενο μιας έννοιας δεν είναι σπάνιες. Έχουν, όμως, αξία, αν αναφέρονται στα στοιχεία που συγκροτούν τη συγκεκριμένη έννοια που συζητείται.

Αλλιώς, η συζήτηση είναι… εκτός θέματος.

Στην Αγγλία, για παράδειγμα, η συζήτηση περί Κεντροαριστεράς πήρε τη μορφή «τοπογραφίας», αν δηλαδή σήμαινε «το Κέντρο της Αριστεράς ή την Αριστερά του Κέντρου».

Και πολύ λιγότερο συζητήθηκε η κατεύθυνση, η κίνηση, το γίγνεσθαι. Προς τα πού, δηλαδή, έπρεπε να προχωρήσει…

Β) ΣΥΡΙΖΑ και Κεντροαριστερά

Στο θέμα μας. Όταν ο Αλέξης Τσίπρας διαχωρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ από την έννοια της Κεντροαριστεράς, προφανώς έχει επιλέξει μια άλλη πολιτική έννοια για τον χώρο που εκπροσωπεί, ενδεχομένως τον όρο «Αριστερά» ή «Δημοκρατική Αριστερά» (κατά το ΕΔΑ / Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) ή ακόμα «Νέα Αριστερά» (όρο που είναι σε χρήση στην Ευρώπη, «New Left»).

Ο ίδιος, πιστεύω, θα διευκρινίσει τα πράγματα, όταν το κρίνει σκόπιμο.

Γ) ΠΑΣΟΚ και Κεντροαριστερά

Πρέπει να σημειώσω ότι το περιεχόμενο μιας έννοιας είναι ιστορική δημιουργία.

Που σημαίνει ότι δέχεται τα ρεύματα των ιδεών και του κοινωνικού γίγνεσθαι και επηρεάζεται από αυτά.

Μερικές, μάλιστα, φορές, ο ίδιος όρος, χρησιμοποιούμενος στο πλαίσιο δύο διαφορετικών φιλοσοφικών συστημάτων ή πολιτικών προγραμμάτων, δεν σημαίνει το ίδιο πράγμα.

Παράδειγμα: Ο όρος Κεντροαριστερά στο στόμα του Ανδρέα Παπανδρέου εσήμαινε μια «στροφή του Κέντρου προς την Αριστερά».

Μια προσπάθεια να γίνει το Κέντρο πιο ριζοσπαστικό και να σμίξει με την Αριστερά. Και να ακολουθήσουν μαζί τον τρίτο δρόμο προς τον Σοσιαλισμό. Σοσιαλισμό, δηλαδή, με ανθρώπινο πρόσωπο!

Ο ίδιος όρος, χρησιμοποιούμενος από τον Κώστα Σημίτη, εσήμαινε παλινδρόμηση. Στροφή της Αριστεράς προς το Κέντρο… Και συμπόρευση στον τρίτο δρόμο… προς τον Καπιταλισμό (αυτήν τη φορά).

Καπιταλισμό, όμως, με ανθρώπινο πρόσωπο… (σύμφωνα με παλαιότερη δήλωσή του).

Το φαινόμενο να χρησιμοποιεί κάποιος έναν όρο και ταυτόχρονα να επιχειρεί να αλλάξει το περιεχόμενό του δεν είναι σπάνιο στην πολιτική.

Ιδίως για τους όρους με συναισθηματικό περιεχόμενο, όπως Δημοκρατία, Σοσιαλισμός, Ισότητα, Συμμετοχή, Αλληλεγγύη, Κοινωνική Απελευθέρωση κ.λπ.

Αυτό γίνεται, συνήθως, από εκείνους που θέλουν να επωφεληθούν από το συναισθηματικό βάρος μιας έννοιας –τη συγκίνηση που προκαλεί και την έλξη που ασκεί– χωρίς να δεσμεύονται από το περιεχόμενό της.