Πτώση του προσωπείου του «προοδευτικού Ερντογάν»

Αλλεπάλληλες δηλώσεις και χειρονομίες από τον ίδιο και συνεργάτες του προκαλούν αναβρασμό μεταξύ των εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων, εκρήξεις μεταξύ των φιλελεύθερων και ισλαμιστών υποστηρικτών του, απόγνωση μεταξύ των προαγωγών της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή Κομισιόν και διακριτική σιωπή των τσιμπούκ-ογλάν του εις την Ελλάδα.

Τα αποκαλυπτήρια του Ερντογάν κυριαρχούν στην ειδησεογραφία και τα σχόλια του τουρκικού Τύπου, επισκιάζοντας και τη νέα καταφυγή της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο λόγω της δεινής οικονομικής κρίσης στην οποία εισέρχεται.

Θύμα του ωστικού κύματος από την πολύνεκρη επίθεση Κούρδων ανταρτών (17 νεκροί, 21 τραυματίες) σε στρατιωτικό φυλάκιο της ανατολικής επαρχίας Χακιάρι, στις 3 Οκτωβρίου, το προσωπείο του Ερντογάν-«δυτικόστροφου μεταρρυθμιστή» παρουσίασε το πρώτο σοβαρό ρήγμα όταν ο πρωθυπουργός ευθυγραμμίσθηκε απόλυτα με τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων στρατηγό Μπασμπούγκ στη βίαιη επίθεση του τελευταίου εναντίον της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας «Ταράφ» και του φιλελεύθερου Τύπου γενικότερα για τις επικρίσεις του κατά του στρατεύματος. Αυτή η εκδήλωση απιστίας και αγνωμοσύνης του Ερντογάν προς μια εφημερίδα (και τον προοδευτικό Τύπο), που σταθερά τον στήριξε στις συγκρούσεις του με τον στρατό, απετέλεσε σοκ για ευρύτατες κατηγορίες προοδευτικών υποστηρικτών του. Η «Ταράφ» τον χαρακτήρισε τότε «πρωθυπουργό του στρατηγού».

Θρυμματίσθηκε όμως και κατέρρευσε η μάσκα του προοδευτικού Ερντογκάν με την ομιλία του στις 2 Νοεμβρίου, στο Χακιάρι, όπου απηύθυνε προς τον εξεγερμένο κατά την περιοδεία του κουρδικό πληθυσμό το αποκαλυπτικό μήνυμα: «Εμείς τι είπαμε; Ένα έθνος, μία σημαία, μία πατρίδα, ένα κράτος. Αυτοί δεν συμφωνούν. Όποιοι δεν συμφωνούν θα πρέπει να φύγουν. Μπορούν να πάνε όπου θέλουν.» (Άλλα βεβαίως λένε, ο ίδιος, ο Μπαμπατσάν, ο πρόξενος και οι πράκτορές τους στη Θράκη.)

Πρόσωπο ακραίου εθνικισμού

Η δήλωση αυτή, που αποκαλύπτει τον σημερινό πρωθυπουργό γνήσιο απόγονο των Νεοτούρκων και του Μεντερές, που εκίνησαν τα διαδοχικά κύματα πογκρόμ κατά Αρμενίων και Ελλήνων, προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις από την ηγεσία του κουρδικού κόμματος DTP, αποδοκιμασίες από διανοουμένους και σαρκαστικά σχόλια από έγκυρους δημοσιογράφους, που από μηνών καταγγέλλουν ότι η μόνη μεταρρύθμιση για την οποία πράγματι κόπτεται ο Ερντογάν είναι η είσοδος του φερετζέ στα πανεπιστήμια.

Όλοι συνέκλιναν στη διάγνωση ότι η εχθρική υποδοχή που επιφυλάσσουν οι Κούρδοι στον πρωθυπουργό κατά τις περιοδείες του, με μαζικές διαδηλώσεις, κλείσιμο μαγαζιών και μποϋκοτάζ των 70 δημάρχων στις κουρδικές επαρχίες της Νοτιο-Ανατολικής Τουρκίας, μαρτυρούν γιγάντωση της απήχησης του κουρδικού κόμματος – που απειλείται με απαγόρευση από το Συνταγματικό Δικαστήριο. Ο Ερντογάν έπαψε να υποκρίνεται καθώς αντελήφθη ότι δεν πρόκειται να πετύχει στις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου την ευρύτατη στήριξη που του είχαν εξασφαλίσει το 2002 οι -ανεκπλήρωτες έκτοτε- υποσχέσεις του για μια νέα πολιτική ευαισθησίας προς τα πάγια αιτήματα των 15 εκατομμυρίων του κουρδικού πληθυσμού, που, πέραν των μέτρων οικονομικής και κοινωνικής χειραφέτησής του από το καθεστώς υπανάπτυξης, διεκδικεί την αναγνώριση της εθνοτικής και πολιτιστικής ιδιοπροσωπίας του και διοικητική αυτονομία.

Το κλίμα επιβάρυνε περισσότερο μεταγενέστερη δήλωση του πρωθυπουργού εξ αφορμής επεισοδίου στο οποίο τούρκοι καταστηματάρχες καταδίωξαν με τουφέκια κούρδους διαδηλωτές που κραύγαζαν διαμαρτυρίες για τη βάναυση μεταχείριση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν από τους δεσμώτες του. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε την ενέργεια «ακατάλληλη», αλλά πρόσθεσε ότι «μπορεί οι άνθρωποι να παίρνουν μέτρα αυτοάμυνας». Η δήλωση προκάλεσε έκρηξη επικρίσεων του ανεξάρτητου Τύπου, κατά τον οποίο ο Ερντογάν υποδήλωσε ότι τέτοιες ενέργειες (με τουφέκια κατά κούρδων διαδηλωτών) μπορεί να είναι θεμιτές, ακυρώνοντας έτσι το Κράτος Δικαίου.

Εξεγείρονται και οι Αλεβίτες

Το ίδιο ακάλυπτο πρόσωπο υπεροπτικής μισαλλοδοξίας αντέταξε η κυβέρνηση σε ογκωδέστατη διαδήλωση, την Κυριακή στην Άγκυρα, οπαδών του δόγματος των Αλεβιτών (ανέρχονται σε 20 εκατομμύρια στην Τουρκία), οι οποίοι είχαν μαζικά ψηφίσει το κόμμα του Ερντογάν στις εκλογές το 2002, πιστεύοντας τις μεταρρυθμιστικές επαγγελίες του. Διαδήλωναν τώρα την αγανάκτησή τους για τις θρησκευτικές διακρίσεις και τη συνεχή κοινωνική καταπίεση που υφίστανται και ζητούσαν την κατάργηση της υποχρεωτικής διδασκαλίας των θρησκευτικών, που κατηχεί στο επίσημο σουνιτικό δόγμα του Ισλάμ, και τη διάλυση της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων, η οποία ασκεί προσηλυτισμό και διορίζει ιμάμηδες σε χωριά τους. Ένα από τα θέματα της διαδήλωσης ήταν και μνημόσυνο των 33 διανοουμένων που κάηκαν σε περίεργη πυρκαγιά ξενοδοχείου κατά τους εορτασμούς του ετήσιου φεστιβάλ των Αλεβιτών στην ανατολική επαρχία Σίβας το 1993.

Η απάντηση της κυβέρνησης Ερντογκάν, διά στόματος του υπουργού Επικρατείας Γιαζικίογλου, σε ερωτήσεις δημοσιογράφων για τα αιτήματα των Αλεβιτών: «Δεν αποδίδουμε σημασία σε τόσο εξτρεμιστικές ιδέες!» Αλλωστε ο ίδιος ο Ερντογάν είχε χαρακτηρίσει τους χώρους λατρείας των Αλεβιτών «οίκους ευθυμίας», όπως υπενθύμιζαν οι διαδηλωτές, οι οποίοι με τη σειρά τους χαρακτήριζαν την ισλαμική μαντίλα «καλύπτρα των σκανδάλων» του κυβερνητικού κόμματος

Την πλήρη ταύτιση του Ερντογάν με το στρατο-γραφειοκρατικό κατεστημένο και τα θέσφατα του κεμαλισμού επισημοποίησε η αντικατάσταση του δεύτερου στην ιεραρχία του κόμματος και στενού συνεργάτη του Μεχμέτ Φιράτ με τον Αμπντουλκαντίρ Ακσού. Και οι δυο είναι κουρδικής καταγωγής, αλλά ο απερχόμενος ήταν υπέρμαχος του δημοκρατικού ανοίγματος προς το κουρδικό στοιχείο ως μέσου για τον αφοπλισμό της «τρομοκρατίας», ενώ ο αντικαταστάτης του, τέως υπουργός Εσωτερικών, είναι οπαδός της παραδοσιακής σκληρής γραμμής και του κεμαλικού δόγματος του «όποιου δεν του αρέσει μπορεί να φύγει».

Βροχή καυστικών σχολίων στο σύνολο του φιλελεύθερου και του ισλαμικού Τύπου και δηλώσεων καθηγητών και διανοουμένων της Τουρκίας σ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας έδειξε την έκταση της μεταστροφής εναντίον του πρωθυπουργού, που -κατά τη διατύπωση ισλαμιστή συγγραφέα και αρθρογράφου- «εμφανίσθηκε ως Ομπάμα και αποκαλύπτεται ως κάποιο είδος Μπους».

Σύμμαχοι και εφημερίδες
τον εγκαταλείπουν

Κρισιμότερη όμως για το πολιτικό μέλλον του Ερντογάν είναι η εχθρική αντίδραση της ισχυρότατης θρησκευτικής οργάνωσης του Φετχουλάχ Γκιουλέν (κηρύττει μια παραλλαγή ηπίου ισλαμισμού και «συνάντηση των θρησκειών», διαθέτει διεθνή δικτύωση και μεγάλα οικονομικά μέσα), η οποία είχε πραγματοποιήσει ευρεία διείσδυση στις κουρδικές επαρχίες με φιλανθρωπική δραστηριότητα, οικοδόμηση σχολείων και ποικίλο κοινωνικό έργο. Η μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα «Ζαμάν», που της ανήκει, υπήρξε το σημαντικότερο όργανο του κόμματος του Ερντογάν μέχρι την ανοικτή ταύτισή του με το παραδοσιακό βαθύ κράτος, που είχε στο παρελθόν υποχρεώσει τον Γκιουλέν να εκπατρισθεί στις ΗΠΑ.

Αυτήν τη βδομάδα η «Ζαμάν» εξαπέλυσε βομβαρδισμό καθημερινών επικρίσεων κατά του Ερντογάν, τον οποίο σχολιογράφοι της καταγγέλλουν για προδοσία όσων τον ακολούθησαν με το σύνθημα της Αλλαγής. Όπως έγραφε την Τετάρτη ο σχολιαστής της εφημερίδας Μπουλέντ Κενές:

«Ο σημερινός Ερντογάν είναι δυστυχώς ο συμβιβασμένος με το κατεστημένο και τη γραφειοκρατία, που ενεργεί σε σύμπνοια με τους στρατηγούς σε θέματα που αφορούν την κοινωνία και τη δημοκρατία, που έχει παραμελήσει τελείως τις ενταξιακές διαδικασίες προς την ΕΕ, που αποδέχθηκε τις κόκκινες γραμμές των στρατιωτικών στο Κουρδικό, που λησμόνησε την «πρωτοβουλία για τους Αλεβίτες», που έχασε την προθυμία του για την κατάρτιση δημοκρατικού συντάγματος, που συνεχώς εφευρίσκει προφάσεις για την απουσία μεταρρυθμίσεων, που κωφεύει στις διογκούμενες επικρίσεις του έθνους, που εκτοξεύει απειλές και εναντίον των φίλων του και αγνοεί τις προσδοκίες της κοινωνίας.»

Σχολιογράφοι και ανταποκριτές της «Ζαμάν» και άλλων εφημερίδων διαπιστώνουν εξ άλλου, ότι παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των φίλων της Άγκυρας στην Κομισιόν, η προοπτική της αβέβαιης ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ απομακρύνεται κατά δεκαετίες, συνεπεία των εσωτερικών εξελίξεων και του Κυπριακού. Αξιοσημείωτη παράγραφος του έγκυρου σχολιαστή της φιλελεύθερης «Χουριέτ-Νταίηλυ Νιους», Γιουσούφ Κανλί, στο σχόλιο της Δευτέρας ανέφερε τα εξής αινιγματικά: «Κάτι παράξενο σαν να συμβαίνει. Είναι σαν κάποιος, και πραγματικά εννοώ κάποιος, όχι απλά έναν Σεΐχης που ζει στη Πενσυλβάνια, να αποφάσισε ότι έφθασε η ημερομηνία λήξεως του Ταγίπ Ερντογάν.»

Ύμνος στον διωγμό Ελλήνων
και Αρμενίων

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο -και σε συνάρτηση με τις δηλώσεις του Ερντογκάν για τους Κούρδους, που τις επανέλαβε την Τετάρτη προκαλώντας τους επικριτές του- έχουν τη θέση τους και τον σωστό φωτισμό τα όσα είπε τη Δευτέρα στις Βρυξέλλες ο τούρκος υπουργός της Άμυνας Βεστί Γκιονούλ, σε ομιλία του για την επέτειο του Κεμάλ Ατατούρκ στη δεξίωση της τουρκικής πρεσβείας.

Ο Γκιονούλ, που προσκεκλημένος του Μεϊμαράκη είχε επιθεωρήσει με άλλους βαλκανίους συναδέλφους του τη στρατιωτική παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη, βρισκόταν στις Βρυξέλλες όπου είχε συμμετάσχει σε σύνοδο των υπουργών Αμύνης του ΝΑΤΟ. Φαίνεται πως -από επέτειο σε επέτειο- με την ομιλία του για τον Κεμάλ θέλησε να διδάξει ιστορία σε ελλαδίτες ιστορικούς τύπου Βερέμη, Λιάκου, Ρεπούση, Κουλούρη και σε πάσης άλλης συνομοταξίας νοσταλγούς του οθωμανικού δικαίου στην Ελλάδα.

Κατά το τηλεγράφημα του πρακτορείου InfoTurk* από τις Βρυξέλλες, με ημερομηνία 11 Νοεμβρίου: «Κατά την τελετή για την 70ή επέτειο του θανάτου του Ατατούρκ στην πρεσβεία, παρουσία του τούρκου πρεσβευτή Φουάτ Τανλάϋ, των στρατιωτικών και θρησκευτικών ακολούθων, των ενώσεων τούρκων επιχειρηματιών και αποδήμων στο Βέλγιο, όπως και του εκπροσώπου των Τουρκοκυπρίων, ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Βεσντί Γκιονούλ εξήρε τη πολιτική της εκτόπισης Ελλήνων και Αρμενίων που οργανώθηκε με τη γένεση της τουρκικής δημοκρατίας. Ετόνισε πως η δημιουργία ενός τουρκικού έθνους κατέστη δυνατή χάρις σ’ αυτήν την πολιτική που διέταξε ο Ατατούρκ.

Θυμηθείτε -είπε- πριν τη Δημοκρατία, η Αγκυρα χωριζόταν σε τέσσερεις συνοικίες: Εβραίοι, Μουσουλμάνοι, Αρμένιοι και Έλληνες… Όταν ήμουνα Διοικητής της Σμύρνης διαπίστωσα ότι το Εμπορικό Επιμελητήριο της πόλης είχε ιδρυθεί αποκλειστικά από μη μουσουλμάνους. Δεν υπήρχε κανένας Τούρκος ανάμεσα στους ιδρυτές του.» Και συνέχισε θέτοντας το ερώτημα:

«Θα ήταν σήμερα δυνατό να διατηρήσουμε το ίδιο εθνικό κράτος εάν συνεχιζόταν όπως πριν η παρουσία των Ελλήνων στην περιοχή του Αιγαίου και των Αρμενίων σε πολλές περιοχές της Τουρκίας;»

Αναφερόμενος στην κουρδική αντίσταση στη νοτιοανατολική Τουρκία, ο τούρκος υπουργός κατηγόρησε τους Ελληνες και τους Αρμενίους, λέγοντας τα εξής: «Ακόμη και σήμερα αυτοί που θεωρούν τους εαυτούς τους θύματα αυτής της πολιτικής για τη δημιουργία ενός τουρκικού έθνους, και ειδικότερα των εκτοπίσεων, έχουν μιαν αδιάψευστη συμβολή σε όσα συμβαίνουν στη νότια Ανατολία.»

Κατά τη διάρκεια της τελετής ο τούρκος πρεσβευτής στις Βρυξέλλες απήγγειλε ένα ποίημα μίσους σαν ύμνο προς την κόκκινη τουρκική σημαία, «νυφικό της αδελφής μου, νεκροσάβανο των μαρτύρων», με στίχους όπως:

«Θα ανοίξω τον τάφο όποιων δεν σε κοιτάνε με τη δική μου ματιά, θα συντρίψω τη φωλιά του πουλιού που περνά χωρίς να σε χαιρετίσει. Ιστορία μου, τιμή μου, ποίησή μου, όλα μου, διάλεξε πού στον κόσμο θέλεις να υψωθείς, πες το μου για να σε φυτέψω…»

Αυτά στις Βρυξέλλες, πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης, από τον διπλωμάτη εκπρόσωπο και τον υπουργό χώρας υποψήφιου μέλους, η ένταξη της οποίας έχει αναγορευθεί από μοιραίους διαχειριστές των εθνικών μας πεπρωμένων σε φιλοσοφική λίθο* της εξωτερικής πολιτικής.

Οι λόγοι του Γκιονούλ προκάλεσαν στην Τουρκία ζωηρότερες αντιδράσεις από ό,τι στην Ελλάδα, όπου μεταδόθηκαν καλλωπισμένοι από το Αθηναϊκό Πρακτορείο και συνάντησαν την καθιερωμένη Χατζηαβάτικη υποδοχή:

– «Παράξενες κουβέντες του υπουργού. Ώστε, αν μένανε Έλληνες και Αρμένιοι, δεν θα ήμαστε ποτέ εθνικό κράτος!» Εφημερίδα «Ακσάμ» 11/11/2008

– «Λόγια τρόμου του υπουργού Γκιονούλ. Ένας Νεότουρκος στις Βρυξέλλες. Αν σκέφτεσαι έτσι, διάταξε και νέες εκτοπίσεις…» Εφημερίδα «Ταράφ» 11/11/08

– «Τι θέλει να πει ο υπουργός;» Εφημερίδα «Σταρ» 11/11/2008

– «Επικίνδυνα λόγια. Ο καθηγητής Μπασκίν Οράν ελπίζει ότι οι ξένοι δεν θα τα ακούσουν.» Εφημερίδα «Βατάν» 11/11/2008

Η ευχή του καθηγητή εισακούσθηκε, τουλάχιστον για την Ελλάδα…

Σημειώσεις:

– ΙnfoTurk. Ελεύθερο ειδησεογραφικό πρακτορείο Τούρκων και Κούρδων δημοκρατών, με έδρα τις Βρυξέλλες, με κύρος και απήχηση εδραιωμένη σε περιόδους δικτατορικής λογοκρισίας.

– Τη φιλοσοφική λίθο αναζητούσαν οι αλχημιστές του Μεσαίωνα για τη μετατροπή μολύβδου σε χρυσό.