Να κάνουμε τις φυλακές από σχολείο εγκλήματος εκπαιδευτήριο υγιούς επανένταξης
Η υπόθεση των φυλακών είναι υπόθεση πολιτισμού και μας αφορά όλους. Οι εκτός φυλακών είναι κατά κανόνα ανενημέρωτοι διά τα συμβαίνοντα εντός. Αλλά οι συναλλασσόμενοι με το υπαρκτό σωφρονιστικό σύστημα της χώρας, νομικοί παραστάτες, δικαστικοί λειτουργοί, κρατικοί υπάλληλοι όφειλαν να εξεγερθούν για τα εκδήλως κακώς κείμενα εκεί, πριν εξεγερθούν οι φυλακισμένοι. Ωστόσο και για την περίπτωση ισχύει η παροιμία «κάλλιο αργά, παρά ποτέ»!
Τι είναι οι φυλακισμένοι; Άνθρωποι! Κάποιοι από μας, οι οποίοι διέπραξαν ένα ατόπημα στη ζωή τους και καταδικάσθηκαν σε στέρηση της ελευθερίας τους. Σε αλλοτινούς χρόνους ίσχυε το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος». Ο πολιτισμός μας, πολύ περισσότερο η ελληνορθόδοξη έκφρασή του που στην κορυφή των επιταγών της έχει το ευαγγελικό «εν φυλακή ήμην και ήλθετε προς εμέ» (Ματθ. ΚΕ, 36) απορρίπτει κάθε ιδέα και πρακτική απάνθρωπης μεταχείρισης και ο Χριστός συμπεριλαμβάνει τους φυλακισμένους στους αδελφούς Του τους ελαχίστους.
Οι ελληνικές φυλακές διαθέτουν 7.500 θέσεις και οι κρατούμενοι είναι κάπου 13.000. Άρα η διαβίωσή τους είναι υπό κτηνώδεις συνθήκες υποδομών, υγιεινής κ.λπ. Οι αριθμοί και ο συσχετισμός τους γίνονται ακόμη πιο προκλητικοί όταν μαθαίνουμε ότι οι 6.500 από τις 13.000 έχουν καταδικασθεί για… εμπορία ναρκωτικών! Αυτό είναι απίστευτο, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι στη γειτονική Ιταλία οι αντίστοιχοι κατάδικοι είναι μόλις 120! Είναι ολοφάνερο ότι εδώ το σύστημα συγχέει τον χρήστη, που οφείλει να τον αντιμετωπίσει ως ασθενή, με τον έμπορο, απέναντι στον οποίο πρέπει να είναι αμείλικτο.
Η κυβέρνηση εξήγγειλε μέτρα με τα οποία μπορεί στοιχειωδώς να εκτονωθεί η παρούσα ένταση, καθώς κατάδικοι μέχρι 5ετή φυλάκιση μπορούν να εξαγοράσουν την ποινή τους, ενώ μειώνεται στους 12 μήνες ο χρόνος προφυλάκισης. Σκόπιμο είναι να επανεξετασθεί η πρακτική προφυλάκισης για ψύλλου πήδημα. Με την εξαγορά αν χαρισθεί το αντίτιμο, θα βγουν από τις φυλακές 1.500. Τίθενται και άλλα αιτήματα κατά βάσιν λογικά, όπως έλλειψη ιατρών, συμπεριφορά προσωπικού κ.ά. δυνάμενα να αντιμετωπισθούν.
Όλα όμως αυτά αφορούν τις συνέπειες και όχι τον πυρήνα του προβλήματος, που είναι τελικά η Δικαιοσύνη. Ο Πλάτων τη θέλει να σωφρονίζει και να κάνει πιο δίκαιους τους ανθρώπους, καθώς και να γιατρεύει την κακία. «Σωφρονίζει και δικαιοτέρους ποιεί και ιατρική γίγνεται πονηρίας η δίκη» (Γοργίας 478 Δ). Η απονομή της Δικαιοσύνης «ιατρική γίγνεται». Οι επιβαλλόμενοι σωφρονιστικοί όροι δεν συνιστούν την εκδίκηση της κοινωνίας, αλλά τη βούλησή της να βελτιώσει και να επανεντάξει στους κόλπους της τα παρεκτραπέντα άτομα, τους ασώτους υιούς της. Μ’ αυτήν την έννοια η Πολιτεία και οι θεσμοί που διαπλέκονται με το σωφρονιστικό σύστημα οφείλουν να το αξιολογούν αδιάκοπα.
Σήμερα συναγελάζονται κατά κανόνα βαρυποινίτες με ελαφροποινίτες. Οι πρώτοι συνήθως γίνονται δάσκαλοι (στο έγκλημα βέβαια) των δεύτερων. Ο διαχωρισμός είναι απολύτως αναγκαίος. Αλλιώς θα μπαίνουν εκεί μέσα «του δημοτικού» και θα βγαίνουν με «διδακτορικό» εγκληματικότητας.
Τώρα εργασία παρέχεται σε περιορισμένο μόνο αριθμό κρατουμένων, εκπαίδευση σε κανέναν (πλην φυλακών ανηλίκων), οι υπόλοιποι «σκοτώνουν» τον καιρό τους άπραγοι, άεργοι. Αλλά «έργον ουδέν όνειδος, αεργίη τ’ όνειδος» (Ησίοδος). Γιατί ένα αγκυλωμένο σύστημα δεν σκέφτεται ότι πρέπει οι φυλακές, εκτός από ποινές, να αποτελέσουν μια ευκαιρία επαγγελματικής κατάρτισης και εις πάσαν περίπτωσιν εργασιοθεραπείας. Τις φυλακές «από μέσα» η Πολιτεία τις είδε λίγο πολύ πάντοτε ως πάρεργο. Δεν αποτέλεσαν ζεστή ανθρώπινη φροντίδα της.
Στην παράμετρο της παιδευτικής αποστολής των φυλακών για τους κρατουμένους πρέπει να εμπλακούν ενεργά και φορείς της τοπικής κοινωνίας, δήμοι οργανώσεις που ή αδιαφορούν ή αισθάνονται και μειονεκτικά διότι στην περιφέρειά τους υπάρχουν φυλακές και φυλακισμένοι. Η προαγωγή των φυλακών σε εκπαιδευτήρια υγιούς επανένταξης στην κοινωνία είναι άθλημα που απαιτεί ισχυρή πολιτική βούληση και αυστηρό προγραμματισμό των κρατικών αρχών. Σε μια φυλακή οι δεσμοφύλακες είναι αναπόφευκτοι, αλλά οι παιδαγωγοί είναι άκρως απαραίτητοι.
Δώστε δουλειά στους κρατουμένους. Πρέπει να ασχολούνται παραγωγικά, δημιουργικά, θεραπευτικά. Συνδέστε τις φυλακές με έμπειρους πνευματικούς πατέρες της τοπικής Εκκλησίας για να εμπνεύσουν μετάνοια στους δράστες εγκλημάτων. Η καρδιά του ανθρώπου, όσο κι αν κατά περίπτωση έχει σκληρυνθεί, μπορεί να γλυκάνει.
Τα αποφασισθέντα μέτρα είναι εκ των πραγμάτων απαραίτητα, αλλά από μόνα τους δεν αγγίζουν τον πυρήνα του προβλήματος. Αυτό προϋπάρχει των προσφάτων γεγονότων και θα εξακολουθήσει να υφίσταται αν δεν μπει το μαχαίρι βαθύτερα. Ο ισχύων σωφρονιστικός κώδιξ είναι κατ’ αρχήν σύγχρονος. Δεν φτάνει αυτό. Μεταξύ γράμματος και ουσίας «εστήρικται χάσμα μέγα». Πρέπει να μηδενίσουμε την απόσταση μεταξύ νόμου και πράξεως.
Να κάνουμε τις φυλακές σχολείο βελτίωσης, κατάρτισης και ετοιμασίας των εγκλείστων για μια σωστική επιστροφή στην κοινωνία.