ΠΡΟΧΕΙΡΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΠΑΝΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η αιτία που προκάλεσε την αναθεώρηση τού προ 20 περίπου ημέρες κατατεθέντος προσχεδίου είναι ότι πείστηκαν το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης και ο πρωθυπουργός ότι οι εκτιμήσεις τους ήσαν λαθεμένες και οι υπολογισμοί εντελώς μετέωροι και πολύ έξω από τη σημερινή πραγματικότητα. Ιδίως καθόσον αφορά το σκέλος των εσόδων. Στόχος τώρα του κ. Αλογοσκούφη είναι να παρουσιάσει στη Βουλή και στον ελληνικό λαό έναν αξιόπιστο προϋπολογισμό που να στηρίζεται σε ρεαλιστικές εκτιμήσεις, μετά το φιάσκο του φετινού προϋπολογισμού και τις υπεραισιόδοξες και εκτός πραγματικότητας δημοσιονομικές εξελίξεις που εμφανίζονταν στο προσχέδιο για το 2009.

Τώρα ίσως αντελήφθη ο υπουργός Οικονομίας ότι ο προϋπολογισμός του κράτους δεν είναι απλή παράθεση αριθμών αναγκαίων για να καταλήξουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Είναι πυξίδα της δημοσιονομικής πολιτικής και βασικός παράγοντας στις εξελίξεις στην οικονομία, σε μακροοικονομικό και μικροοικονομικό επίπεδο. Και επιπλέον είναι και δεσμευτικός, καθώς αποτελεί νόμο του κράτους.

Από πληροφορίες που διαρρέουν από το υπουργείο Οικονομίας, σημαντικές αναθεωρήσεις θα υπάρξουν κυρίως στον υπολογισμό του ΑΕΠ, δηλαδή στον ρυθμό ανάπτυξης, στην εκτίμηση των φορολογικών εσόδων, στο ύψος του ελλείμματος και στις δανειακές ανάγκες του Δημοσίου για το έτος 2009. Και πιο αναλυτικά:

α) Ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ: Η επιβράδυνση μετακυλίεται και στην πραγματική οικονομία με γοργούς ρυθμούς. Ήδη έχει χτυπήσει την οικοδομή, τους κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας, της ξυλείας, του τουρισμού, του τσιμέντου και του λιανικού εμπορίου. Στους αμέσως επόμενους μήνες αναμένεται εξάπλωση της επιβράδυνσης και σε άλλους κλάδους. Αυτό θα επηρεάσει τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ (αλλά και την ανεργία) την επόμενη χρονιά. Η μέχρι τώρα εκτίμηση του υπουργείου Οικονομίας είναι ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα φτάσει στο 3% το 2009 από 3,4% που υπολογίζεται για το 2008. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δίνει ρυθμό αύξησης 2% και ορισμένοι αναλυτές μιλάνε και για αύξηση 0,9%. Η εκτίμηση του υπουργείου είναι εσφαλμένη. Το 2009 θα έχουμε ανυπαρξία επενδύσεων στον ιδιωτικό τομέα και μείωση στον δημόσιο τομέα, μείωση των εξαγωγών μας τουλάχιστον κατά 30% σε σύγκριση με τις φετινές και μείωση της κατανάλωσης (ιδιωτικής και δημόσιας). Ο περιορισμός της ιδιωτικής κατανάλωσης θα έρθει ως αναπόφευκτη συνέπεια της περιορισμένης (ισχνής) εισοδηματικής πολιτικής και της αναμενόμενης συρρίκνωσης της τραπεζικής δανειοδότησης επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Άλλωστε, η τωρινή κρίση οφείλεται και στη σφιχτή εισοδηματική πολιτική που επέβαλε στις χώρες της Δύσης το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο. Σε περιόδους κρίσης όπως η σημερινή, η αντιμετώπισή της απαιτεί τόνωση της κατανάλωσης με γενναία αύξηση των εισοδημάτων και της δανειοδότησης. Η κυβέρνηση ακολουθεί λάθος δρόμο, που μας οδηγεί στην ύφεση. Εξαντλώντας όλα τα περιθώρια, έσπευσε στη στήριξη των μεγαλοτραπεζιτών και τώρα αδυνατεί να εφαρμόσει την εκ των περιστάσεων αναγκαία στήριξη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Οι τράπεζες θα περιορίσουν τη δανειοδότηση επικαλούμενες μείωση της ρευστότητάς τους. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, το ΑΕΠ, σε τρέχουσες τιμές, είναι αδύνατον να αυξηθεί κατά 6,1% όπως υπολογίζει το υπουργείο Οικονομίας και θα πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι με μια αύξηση της τάξης του 5% και λαμβανομένου υπόψη και του πληθωρισμού, που ενδεχομένως να πέσει κάτω από το 4%, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές πρέπει να κυμανθεί στο 1,5% περίπου. Να δούμε το υπουργείο Οικονομίας σε ποιο ύψος θα αναθεωρήσει τις εκτιμήσεις του.

β) Εκτίμηση φορολογικών εσόδων: Στο προσχέδιο του προϋπολογισμού ’09 ο κ. Αλογοσκούφης προϋπολόγιζε αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 18,1% στην άμεση φορολογία (φορολογία εισοδήματος και περιουσίας) και κατά 10,4% στην έμμεση (φόροι επί των συναλλαγών). Ζητούσε να εισπράξει 61,5 δισ. ευρώ σε περίοδο οξύτατης κρίσης και όταν το ΑΕΠ το 2009 είναι ζήτημα αν θα φτάσει στα 260 δισ. ευρώ (με την αύξηση 5% σε τρέχουσες τιμές). Ζητούσε παραπάνω φόρους, σε σύγκριση με το 2008, ύψους 7,1 δισ. ευρώ. Οι δυσοίωνες προβλέψεις για την οικονομία μας σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογούσαν τέτοιου μεγέθους «εισπρακτική αισιοδοξία». Τώρα το υπουργείο Οικονομίας προβληματίζεται έντονα να περικόψει τα προβλεπόμενα για το 2009 φορολογικά έσοδα. Το ύψος των περικοπών θα το δούμε όταν στο τέλος του μήνα κατατεθεί στη Βουλή το οριστικό σχέδιο του προϋπολογισμού 2009. Πάντως, έστω και αργά, οι υπεύθυνοι σύνταξής του συνειδητοποίησαν ότι η κρίση επιβάλλει τη συγκράτηση της επαύξησης του φορολογικού βάρους. Θετικό σημείο.

γ) Ύψος ελλείμματος: Η σημαντική συγκράτηση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ και οι φορολογικές περικοπές οπωσδήποτε θα επηρεάσουν αρνητικά το έλλειμμα του προϋπολογισμού ’09 και στο αριθμητικό του μέγεθος και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Στο αποσυρθέν προσχέδιο το υπουργείο Οικονομίας υπολόγισε το έλλειμμα του 2009 στο 1,8% του ΑΕΠ. Τώρα ο στόχος αυτός θεωρείται ανέφικτος. Και θέτει στόχο να συγκρατηθεί το έλλειμμα κάτω από το 3% για να μη δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις να τεθεί εκ νέου η ελληνική οικονομία υπό καθεστώς κοινοτικής επιτήρησης. Πάντως με το θέμα του ελλείμματος υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Τελικά το 2007 το έλλειμμα έφτασε στο 3,5% του ΑΕΠ και για το 2008 είναι άγνωστο πού θα απογειωθεί. Ο κ. Αλογοσκούφης το υπολογίζει στο 2,3% (!), αλλά υπάρχει σημαντική υστέρηση των εσόδων της τάξης άνω των 2 δισ. ευρώ, που από μόνη της ανεβάζει κατά μία εκατοστιαία μονάδα το έλλειμμα. Οπότε και το 2008 θα υπερβεί το 3% του ΑΕΠ. Άραγε θα δείξουν κατανόηση οι κοινοτικοί φωστήρες; Πάντως η οικονομική κρίση μάς ευνοεί. Η ημερομηνία μηδενισμού του ελλείμματος για τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης μετατίθεται από τον Δεκέμβριο του 2010, που αρχικά είχε καθοριστεί, στον Δεκέμβριο του 2012 και βλέπουμε.

δ) Δανειακές ανάγκες του Δημοσίου: Το σχέδιο στήριξης των τραπεζιτών και οι υψηλές δαπάνες εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους θα εκτοξεύσουν τις δανειακές ανάγκες του Δημοσίου. Χρεολύσια και τόκοι θα φτάσουν το 2009 στα 41 δισ. ευρώ, το ύψος του ελλείμματος θα είναι υψηλό και θα καλυφθεί με δανεισμό, ενώ οι δαπάνες θα αυξηθούν κατά 8,6%, με αποτέλεσμα το Δημόσιο να αναγκαστεί να δανείζεται κάθε μήνα γύρω στα 5,5-6 δισ. ευρώ, οπότε στις 31/12/2009 το συνολικό δημόσιο χρέος θα προσεγγίσει τα 300 δισ. Η μείωση των επιτοκίων λόγω της κρίσης δεν θα αγγίξει το ελληνικό Δημόσιο, καθώς η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας ή αξιολόγησης (λόγω αύξησης του spread που ήδη έφτασε στις 170 μονάδες) θα προκαλέσει άνοδο των επιτοκίων δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου και φυσικά άνοδο των δανειακών αναγκών και του δημοσίου χρέους. Ο πονοκέφαλος για τον υπουργό Οικονομίας είναι να βρει τρόπους να εμφανίσει στον προϋπολογισμό ’09 μειωμένες τις δανειακές ανάγκες του Δημοσίου και το ύψος του δημοσίου χρέους, αφού πιστεύει ότι τα μεγέθη αυτά θα τα καθορίσουν η πορεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού και κυρίως οι ανάγκες για την αντιμετώπιση της κρίσης. Οπότε πάσα απόκλιση δικαιολογημένη, όσο σημαντική και αν είναι! Έτσι όμως δεν μπορεί να καταρτιστεί αξιόπιστος προϋπολογισμός και η σχετική επιθυμία του πρωθυπουργού, αλλά και του υπουργού Οικονομίας, φαίνεται να μην μπορεί να ικανοποιηθεί!

Τα λάθη του προσχεδίου του προϋπολογισμού ’09 δεν πρέπει να επαναληφθούν στο οριστικό σχέδιο που καταρτίζεται τώρα. Και δεδομένης της σημερινής δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, ήταν σημαντικά λάθη:

α) Η αύξηση του φορολογικού βάρους μειώνει φυσικά την καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών και τη ρευστότητα των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων. Έτσι το βαρύ κλίμα που επικρατεί στην αγορά επιδεινώνεται και το επίπεδο διαβίωσης του λαού υποβαθμίζεται. Για να αποφύγουμε τα χειρότερα πρέπει τάχιστα να αυξηθεί το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και η καταναλωτική τους δαπάνη με εύστοχους κυβερνητικούς χειρισμούς.

β) Ο περιορισμός των πιστώσεων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων κατά 1 δισ. ευρώ είναι πελώριο λάθος που επιδεινώνει την κρίση. Η διαμάχη Αλογοσκούφη – Σουφλιά γύρω από τη διάρθρωση των δαπανών του προϋπολογισμού δείχνει ότι ο υπουργός Οικονομίας θέλει να περιορίσει το σπάταλο κράτος σε βάρος των παραγωγικών δαπανών, ενώ προσαυξάνει τις πιστώσεις για περιττές και πολυτελείς δαπάνες του Δημοσίου. Στον νέο προϋπολογισμό μπορούν και πρέπει να περιοριστούν ορισμένες δαπάνες, μετά από σωστή αξιολόγηση με κριτήριο τη συμβολή τους στην τόνωση ή όχι της πραγματικής οικονομίας. Και τέλος

γ) Το αποσυρθέν προσχέδιο του προϋπολογισμού και η συζήτηση στη Βουλή της Παρασκευής 31/10/2008 για την οικονομία έδειξαν ότι η κυβέρνηση βρέθηκε εντελώς απροετοίμαστη για να αντιμετωπίσει την κρίση. Ίσως γιατί νόμιζε ότι με την οικονομική της πολιτική… θωράκισε επαρκώς την οικονομία μας (!) ή γιατί υποστηρίζει ένα σύστημα (την οικονομία της ασύδοτης αγοράς) του οποίου δεν έχει κατανοήσει τις επιπτώσεις. Διαφορετικά δεν δικαιολογείται να παίρνει τέτοιες πρόχειρες αποφάσεις πανικού.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι αν ο πρωθυπουργός, τον οποίον βαρύνουν όλες οι αποφάσεις των υπουργών του, επιθυμεί πραγματικά να προστατεύσει την ελληνική οικονομία στο σύνολό της, θα πρέπει να εγκαταλείψει το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο. Δύσκολη απόφαση. Αλλά οι δύσκολοι καιροί απαιτούν και δύσκολες αποφάσεις. Διαφορετικά οι αποφάσεις της κυβέρνησης θα υπερφαλαγγιστούν από τα γεγονότα.