ΣΤΟΥΣ ΙΔΙΩΤΕΣ η κινεζική γη

Στις 3 Σεπτέμβρη, όταν χιλιάδες Κινέζοι έβαζαν τις τελευταίες πινελιές στον ολυμπιακό καμβά, καθώς απέμενε λιγότερο από μία εβδομάδα για να ξεκινήσει η τελετή έναρξης, περισσότεροι από 30 δικηγόροι από δέκα διαφορετικές επαρχίες της αχανούς Κίνας είχαν συγκεντρωθεί και συνεδρίαζαν στο Πεκίνο υπό συνθήκες μυστικότητας. Θέμα της συζήτησής τους ήταν η υπεράσπιση ενός συναδέλφου τους ο οποίος είχε καταδικαστεί με βαρύτατη μάλιστα ποινή, τεσσάρων χρόνων φυλάκισης, επειδή υπερασπίστηκε χωρικούς σε μια διένεξή τους με τοπικούς αξιωματούχους και ιδιωτικές εταιρείες που παρανόμως είχαν οικειοποιηθεί και εκμεταλλεύονταν τη γη τους. Αίτημα των δικηγόρων ήταν η διεξαγωγή μιας δίκαιης τουλάχιστον δίκης, όπου ο συνάδελφός τους θα μπορούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό του δημόσια και όχι με γραπτό υπόμνημα, χωρίς δικαίωμα προσωπικής παρουσίας, όπως έγινε.

Το παραπάνω περιστατικό δεν είναι και τόσο ξεχωριστό. Εκατοντάδες είναι οι συγκρούσεις που καταγράφονται κάθε χρόνο στην αγροτική Κίνα μεταξύ χωρικών που υπερασπίζουν τη γη τους από σπείρες ιδιωτών και διεφθαρμένων αξιωματούχων που παρανόμως αφαιρούν τη γη από τους καλλιεργητές. Στο πλάι τους δε τις περισσότερες φορές σπεύδει και ο στρατός, που δεν διστάζει να ανοίξει πυρ εναντίον των χωρικών.

Η απόφαση που έλαβε το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας την προηγούμενη Κυριακή θα λύσει οριστικά αυτές τις αντιθέσεις, εις βάρος φυσικά των οικονομικά ασθενέστερων. Συγκεκριμένα, θα δοθεί το δικαίωμα στους αγρότες να εμπορεύονται ή να εκχωρούν σε ιδιώτες και εταιρείες τα συμφωνητικά διάρκειας 30 ετών με τα οποία κατέχουν τη γη. Παρέχεται δηλαδή για πρώτη φορά το δικαίωμα ιδιωτικοποίησής της. Δεν γίνεται δε ευθέως, λόγω του ότι το κινεζικό σύνταγμα -τυπικά πάντα- δεν επιτρέπει την ατομική ιδιοκτησία στη γη. Κατ’ επέκτασιν, κρατικοί και κομματικοί μανδαρίνοι δεν χαρακτηρίζουν το μέτρο ως πράσινο φως για την αγοραπωλησία της γης, όπως πραγματικά συμβαίνει, γιατί στα χαρτιά εξακολουθεί να ανήκει στην κοινότητα ή την κοινοτική αρχή.

Παραγκουπόλεις και φτώχεια

Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα τεράστιο άλμα προς τα μπρος, στην κατεύθυνση της πλέριας επικράτησης των νόμων της αγοράς, που θα έχει δραματικές κοινωνικές επιπτώσεις. Μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο εργοστάσιο του κόσμου, όπως χαρακτηρίζεται πολύ συχνά η Κίνα, είδε τη βιομηχανική της ανάπτυξη να μη συνοδεύεται από τη δημιουργία παραγκουπόλεων, όπως συνέβη για παράδειγμα στη Βραζιλία, την Ινδία και την Ινδονησία, για δύο πολύ ιδιαίτερους λόγους, που δεν συναντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο.

Ο πρώτος περιγράφεται από την κινεζική λέξη «χούκου». Αφορά ένα αυστηρότατο και απίστευτα απαρχαιωμένο αλλά εξαιρετικά χρήσιμο σύστημα ελέγχου των εσωτερικών μετακινήσεων, που απαγορεύει την εσωτερική μετανάστευση. Στην πράξη, δίνει τη δυνατότητα στις αρχές να απελαύνουν προς την ενδοχώρα όσους είναι άνεργοι ή κρίνονται περιττοί, ελέγχοντας έτσι πλήρως τη ροή εργατικών χεριών στα βιομηχανικά κέντρα και αποφεύγοντας τις «επικίνδυνες συγκεντρώσεις».

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο δεν αναπτύχθηκαν στην Κίνα φαβέλες, όπως λένε στη Βραζιλία τις παραγκουπόλεις, ή μπίζας ντε μιζέρια, όπως τις χαρακτηρίζουν στην Αργεντινή, προέρχεται από την οδό διαφυγής που είχαν ανέκαθεν ανοιχτή προς τα χωριά τους όσοι Κινέζοι πήγαιναν στα παράλια ή στα αστικά κέντρα κι έμεναν άνεργοι ή διαπίστωναν ότι οι συνθήκες εκεί δεν τους ικανοποιούσαν. Η επιλογή ήταν εφικτή, επειδή πάντα μπορούσαν να επιστρέψουν στα χωριά τους και να καλλιεργήσουν αυτόν τον μικρό κλήρο που τους αναλογούσε και πάντα τους περίμενε. Από δω και πέρα όμως, όταν οι ιδιώτες θα μπορούν να τους αρπάζουν τη γη από τα χέρια, τι θα γίνει; Πώς θα τραφεί όλος αυτός ο πληθυσμός;

Σήμερα υπολογίζεται ότι από τα 1.330 εκατομμύρια Κινέζους τα 750 εκατομμύρια κατ’ ελάχιστον, το 56% δηλαδή (ενώ άλλοι τους υπολογίζουν σε 800, ακόμη και 900 εκατομμύρια) ασχολούνται στη γεωργία.

Η ιδιωτικοποίηση της γης είναι εμφανές ότι θα επιταχύνει τις αναδιαρθρώσεις στις καλλιέργειες που μπορεί να οδηγούν σε αύξηση του παραγόμενου προϊόντος (αν και όχι πάντα), σίγουρα όμως θα μειώσουν κάθετα τον αριθμό των αγροτών. Υπολογίζεται από επίσημα πάντα χείλη ότι, ως αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών, μέχρι το 2020 τουλάχιστον 300 εκατομμύρια αγρότες θα κατευθυνθούν προς τα αστικά κέντρα, ενώ μέχρι το 2050 το 80% του πληθυσμού θα κατοικεί στις κινεζικές πόλεις. Τι θα απογίνουν τότε όλα αυτά τα εκατοντάδες εκατομμύρια μικροκαλλιεργητών που μέχρι σήμερα ποτέ δεν έζησαν στην ευμάρεια, αλλά και ποτέ δεν πέθαναν από την πείνα;

Το ερώτημα αποκτά τραγική διάσταση, επειδή ποτέ μέχρι σήμερα το «κινέζικο θαύμα» δεν συνοδεύτηκε από κρατικές παροχές, ούτε καν από ένα υποτυπώδες σύστημα κοινωνικής ασφάλισης ή δημόσιας υγείας που θα μετριάζει τις αντιθέσεις. Επάνω λοιπόν σ’ αυτό το ήδη εκρηκτικό τοπίο η καταστροφή των μικροκαλλιεργητών θα μετατρέψει την Κίνα σε μια τεράστια κοινωνική κόλαση.