Η ΑΣΥΔΟΣΙΑ ΤΩΝ «ΧΡΥΣΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ» ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ
Η οικονομική κρίση των ημερών είναι κρίση των χρηματιστηρίων. Είναι κρίση των «αλογομούρηδων», όπως έλεγαν παλαιά (ή και από παλιά) τους φανατικούς παίκτες του ιπποδρόμου. Γεννήθηκε στους κύκλους τους και αναπτύχθηκε στα «σαλόνια» που οι ίδιοι επηρεάζουν, στους χώρους που κάνουν παιχνίδι. Κανένας οίκτος, καμιά λύπη για όσους ανήκουν στους χώρους του πιο προκλητικά ασύδοτου καπιταλισμού και παίζουν τις επενδύσεις όσων τους εμπιστεύονται στα πιο επικίνδυνα προϊόντα. Ομόλογα, μετοχές, ό,τι κι αν είναι αυτά, όποιο όνομα κι αν τους δίνει αυτή η τάξη «παικτών» των χρηματαγορών, δεν είναι κάτι άλλο από οχήματα που χρησιμοποιούν οι ρισκαδόροι για να πλουτίσουν σε μία νύχτα. Άντε σε δύο. Και μαζί τους να πλουτίσουν «οι επενδυτές» που τους εμπιστεύονται.
Κάπου έγινε το λάθος. Πάντα υπάρχει ένα λάθος, ακόμα κι εκεί που όλοι είναι σίγουροι πως δεν καιροφυλακτεί καμιά πιθανότητα λάθους. Αν δει κανείς το λάθος με κάπως μεταφυσικούς όρους, θα συμφωνήσει ότι είναι κάτι σαν νέμεση, σαν κάθαρση, και πάντως απάντηση της κοινωνίας στους υπονομευτές της. Γιατί τι άλλο είναι αυτά τα ασύδοτα και αδίστακτα γκόλντεν μπόιζ από υπονομευτές της υποτυπώδους προσπάθειας που καταβάλλει η κοινωνία για ευπρεπή ανάπτυξη, συνοχή και αλληλεγγύη;
Η κρίση του χρηματιστηρίου αφορά εξ αγχιστείας, από σπόντα, τους κανονικούς ανθρώπους. Όσοι επέλεξαν για τις καταθέσεις τους «μικρές» και μεσαίες τράπεζες συνδεδεμένες με ρισκαδόρικη αντίληψη και πρακτική αντιμετωπίζουν το σοβαρό ενδεχόμενο οι τράπεζες αυτές να πέσουν θύματα των εξελίξεων και να κλείσουν ή να περάσουν βαθιά κρίση. Κι έτσι οι ίδιοι να χάσουν τα χρήματα ή μέρος των χρημάτων που αποταμίευσαν στα συγκεκριμένα ιδρύματα. Αν υπάρχει μια ευθύνη της δομημένης πολιτείας σε αυτό το θέμα, είναι η πρόνοιά του να ενημερώνει τους πολίτες αποταμιευτές για το ποιες τράπεζες επενδύουν με ρίσκο και ποιες όχι. Έτσι θα ξέρουν όλοι όσοι ενδιαφέρονται την πραγματική κατάσταση και θα αποφασίζουν αναλόγως.
Το φαινόμενο της κρίσης που έχει μέρος των χαρακτηριστικών του ντόμινο («πέφτει ένα, πέφτουν όλα») -όπως και κάθε κρίση άλλωστε- έχει να κάνει με την πλήρη έκπτωση αξιών στους τραπεζικούς και χρηματιστηριακούς κύκλους. Σε όσους τουλάχιστον από τους κύκλους αυτούς έχουν περάσει στο επόμενο ανώτερο στάδιο του καπιταλισμού, όπου η έννοια της ηθικής είναι άγνωστη και ακατανόητη. Και δεν εννοούμε εδώ την ηθική όπως την ξέρουμε όλοι, αλλά τα τελευταία όρια ηθικής στις συναλλαγές, όρια που οι παραδοσιακοί άνθρωποι του χρήματος τηρούσαν, στον βαθμό που ένιωθαν, ήξεραν, ότι πρέπει να τηρούν τους κανόνες του παιχνιδιού.
Τα τελευταία χρόνια η υιοθέτηση προτύπων απόλυτης επιτυχίας έχει ταυτιστεί με την κτήση όλο και περισσότερου όλο και ευκολότερου χρήματος σε όλο και μικρότερη ηλικία. Αυτά τα τρία επιτυγχάνονται με τρόπους μη αποδεκτούς και μέσα από δρόμους ασύμβατους με την ηθική και τις αξίες ακόμα και της ελεύθερης αγοράς.
Για παράδειγμα, δεν είναι καθόλου φυσιολογικό και καθόλου εύλογο να αποκτά «πόρσε» στα 30 του ένας νεαρός χρηματιστής και διαμέρισμα με θέα στην καρδιά του Σίτι ή της Νέας Υόρκης. Συνήθως, και αυτό ισχύει από καταβολής κόσμου, η κοινωνική και οικονομική καταξίωση προκύπτει μετά τα 40 χρόνια ζωής του ασχολούμενου με επιχειρήσεις ή ακόμα και με «αέρα», μια και χρειάζονται μερικά χρόνια δουλειάς για την απόκτηση αγαθών που άλλοι άνθρωποι, η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων, δεν θα αποκτήσει ποτέ. Απλώς τα χαζεύει ή τα ονειρεύεται. Δεν αποκτώνται πάντως λίγο μετά το μετεφηβικό της ηλικίας, που λένε οι νομικοί. Αποκτώνται αρκετά αργότερα.
Όσα ζούμε αυτές τις μέρες περιγράφονται άριστα και με γλαφυρές λεπτομέρειες σε σχετικά μυθιστορήματα της σειράς «Μπελ» (και άλλα), σε ταινίες και θεατρικά που προέβλεψαν ότι βαδίζουμε μαθηματικά στην κατεύθυνση της κυριαρχίας (πρόσκαιρης αλλά δραματικής) μιας νεόκοπης και νεόπλουτης τάξης, χωρίς κοινωνικά χαρακτηριστικά και καταγωγή αλλά μόνο με χαρακτηριστικά «κίλερ» και αρπακτικού.
Ας μην αναστατωνόμαστε, ας παρατηρούμε όσα συμβαίνουν διαβάζοντας με προσοχή και βγάζοντας ο καθείς τα συμπεράσματά του. Τίποτα απ’ αυτά δεν είναι μακριά μας, τίποτα δεν είναι κοντά μας. Και κυρίως όχι μέσα μας.