Έρχεται τρικυμία και εδώ…
Στην παρούσα συγκυρία, οι κυβερνήσεις διεθνώς προσπαθούν να προλάβουν και να σταματήσουν τον πανικό στο τραπεζικό σύστημα και στις κεφαλαιαγορές για να μπορεί στη συνέχεια να προσδιοριστεί η ζημιά που έχει γίνει στην πραγματική οικονομία. Σε κάθε περίπτωση όμως, η εμπειρία της Ιαπωνίας δείχνει ότι απαιτείται σημαντικός χρόνος για να επουλωθούν οι πληγές.
Η διαφορά της σημερινής κρίσης από αυτές των προηγούμενων δεκαετιών είναι ότι εξάντλησε τα όρια αντοχής της μηχανής του συστήματος. Το αμερικανικό ιερό δισκοπότηρο από την εποχή Ρίγκαν –χαμηλοί φόροι, χαλαρή εποπτεία και απόσυρση του κράτους από την οικονομία– λειτούργησε επιτυχημένα όπως το «τούρμπο» στον κινητήρα της διεθνούς οικονομίας, δημιουργώντας υψηλές ταχύτητες ανάπτυξης. Οι ταχύτητες αυτές, άλλωστε, εξάντλησαν σε άνισο αγώνα και τις οικονομίες των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού οι οποίες κατέρρευσαν. Όμως το «τούρμπο» υπερτροφοδότησε το σύστημα των τραπεζών, δηλαδή την καρδιά της οικονομικής μηχανής του καπιταλισμού με μετρητά και εν γένει ρευστότητα. Αυτό στις επενδυτικές τράπεζες επιτεύχθηκε μέσω σύνθετων προϊόντων που έδιναν τη δυνατότητα για επένδυση κεφαλαίων πολλαπλασίων απ’ αυτά τα οποία είχαν οι επενδυτές, ενώ και οι ίδιες οι τράπεζες δανείζονταν χρήματα τα οποία με τη σειρά τους πολλαπλασίαζαν επενδύοντας (σε subprimes και άλλα δομημένα προϊόντα) ή δίνοντας δάνεια σε κεφάλαια υψηλού ρίσκου. Αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία μιας τεράστιας πιστωτικής φούσκας.
Οι αγορές αποδείχτηκε ότι δεν μπορούν να ισορροπούν αυτόματα. Η ρύθμισή τους τελικά γίνεται με «φούσκες» που διογκώνονται και εκρήγνυνται. Η παρούσα όμως έκρηξη της «φούσκας», πέραν όλων των άλλων, εξάντλησε επικίνδυνα και τα απαιτούμενα κεφάλαια λειτουργίας του διεθνούς τραπεζικού συστήματος. Η μόνη σωτηρία για την έξοδο από τη σημερινή κρίση του πιστωτικού συστήματος και της οικονομίας μπορεί να έρθει από τις ενέσεις ρευστότητας και τη μείωση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες, καθώς και από τις παρεμβάσεις των κυβερνήσεων.
Το παρήγορο για τη χώρα μας είναι ότι το τραπεζικό μας σύστημα βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση. Οι καταθέτες μάλιστα μετά και τις αυξημένες εγγυήσεις από το ελληνικό κράτος δεν πρέπει να αφήνουν τις φήμες και τον πανικό να τούς οδηγούν σε ενέργειες απελπισίας οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν αυτό ακριβώς που όλοι θέλουν να αποφύγουν.
Όμως δεν αρκεί να εφησυχάσουμε για τις καταθέσεις μας. Στην παρούσα συγκυρία οι ελληνικές τράπεζες παραμένουν εκτεθειμένες στη διεθνή κρίση, ενώ στο ποσοστό που αδυνατούν να λειτουργήσουν ομαλά στο κομμάτι της δανειοδότησης, θα γίνουν η επόμενη εστία κρίσης στην ελληνική οικονομία. Είναι σχήμα οξύμωρο από τη μία οι ελληνικές τράπεζες να στηρίζονται στην κρατική συνδρομή και από την άλλη να μην εμφανίζουν ανάλογη ευαισθησία και αυτοσυγκράτηση στην τιμολόγηση των νέων δανείων. Για να μπορέσει να αμβλυνθεί η επερχόμενη κρίση στην ελληνική οικονομία, η οποία έτσι κι αλλιώς δεν διαθέτει ισχυρά αναπτυξιακά αντανακλαστικά, απαιτείται κεφάλαιο το οποίο να είναι διατεθειμένο να αναλάβει ρίσκο σε λογικά επίπεδα επιτοκίων. Αν δεν μπορούν λόγω των συνθηκών να το κάνουν οι ελληνικές τράπεζες, τότε, όπως και στην Αμερική, θα πρέπει να αναζητηθούν από την κυβέρνηση «ανορθόδοξοι» τρόποι για να χρηματοδοτηθεί η οικονομία – χωρίς τη μεσολάβηση των τραπεζών. Μια παρατεταμένη αδυναμία ορθολογικής χρηματοδότησης της οικονομίας θα οδηγήσει σε αναπόφευκτη κρίση τις εταιρείες και πιο πολύ τις μικρομεσαίες, θα πλήξει την κατανάλωση, θα στεγνώσει την αγορά ακινήτων, θα αυξήσει τις επισφάλειες στις τράπεζες και θα πυροδοτήσει νέα τρικυμία για την ελληνική οικονομία.